De beste pijnstiller: paracetamol, aspirine of ibuprofen?

Het is altijd goed om de drie meest bekende pijnstillers met elkaar te vergelijken, te weten paracetamol, aspirine en ibuprofen. Wat zijn de verschillen? Voor welk doel en soort pijn is de betreffende pijnstiller het meest geschikt? Wat zijn de bijwerkingen? En ook belangrijk, wanneer kun je een bepaalde pijnstiller het beste niet gebruiken? Het blijkt, na alle eigenschappen met elkaar vergeleken te hebben, dat paracetamol de meest veilige pijnstiller is, echter om ontstekingen te bestrijden is paracetamol minder geschikt en is ibuprofen een betere keus.

Paracetamol

Paracetamol is de meest gebruikte pijnstiller ter wereld, de werkzame stof is para-acetylaminofenol. Paracetamol is een relatief veilige pijnstiller, toch kan een teveel aan paracetamol slecht zijn voor de lever, let hier dus goed op. De twee belangrijkste eigenschappen van paracetamol zijn de pijnstillende en koortsverlagende werking, maar ook een ontstekingsremmende werking is van toepassing, zij het in mindere mate. Verkoudheid is een bekende kwaal waartegen paracetamol kan worden ingezet. De werking van paracetamol berust waarschijnlijk op de beïnvloeding van enzymen die betrokken zijn bij ontstekingsreacties of op het beïnvloeden van de zenuwbanen en de gewaarwording van pijn. Onderscheid wordt gemaakt in paracod en paracof. Paracod is een combinatie van paracetamol met codeïne, welke het pijnstillend effect in geringe mate vergroot. Paracof is een combinatie van paracetamol met cafeïne, cafeïne zou de opname van paracetamol versterken. Paracetamol werkt al snel binnen 15-30 minuten en is 4-6 uur werkzaam. Paracetamol kan gebruikt worden voor:

• Artrose
• Bijholteontstekingen
• Griep
• Keelpijn
• Koorts
• Verkoudheid
• Menstruatiepijn
• Migraine
• Spierpijn

Paracetamol niet gebruiken bij:

Aangezien paracetamol een veilige pijnstiller is zijn de situaties waarin geen paracetamol mag worden gebruikt beperkt. Paracetamol kan vanaf zes jaar altijd gebruikt worden (zie doseringen kinderen), pas wel op met langdurig gebruik en te hoge doseringen. Onder de zes jaar mag paracetamol niet worden gebruikt, tenzij via zetpillen voorgeschreven door de huisarts. Ook met een overgevoelige lever moet worden opgepast.

Gebruik en risico's paracetamol bij zwangerschap

Bij zwangerschap zijn geen problemen bij gebruik van paracetamol bekend, er kan maximaal 3000 mg per dag worden ingenomen (zie doseringen volwassenen), echter niet langer dan 5 dagen (overleg met langer gebruik met een arts). Bij borstvoeding gelden dezelfde maximale doseringen, paracetamol komt wel in de moedermelk terecht, dus bij voorkeur het gebruik van paracetamol beperken tijdens borstvoeding.

Doseringen volwassenen

Er mogen maximaal 1-2 tabletten van 500 mg per keer worden ingenomen. De maximale gebruikshoeveelheid per 24 uur bedraagt 6 tot 8 tabletten, tussen de doseringen van 500 mg of 1000 mg moet 3-4 uur zitten. Paracetamol is een zeer veilige pijnstiller, maar langdurig gebruik van normale doseringen kan tot leverschade leiden, net als eenmalige doseringen van 5 gram of meer. Dat betekent dat langdurig gebruik van bijvoorbeeld 3 gram per dag af te raden is, gebruik paracetamol dus vooral incidenteel, het kan dan geen kwaad om als volwassene een keer 1000 mg in te nemen.

Doseringen kinderen

Kinderen in de leeftijd van 6 t/m 8 jaar kunnen maximaal per keer een ½ tablet (250 mg) innemen met een maximum van 2 à 3 tabletten per 24 uur (en dus gelijkmatig verspreid over 24 uur) en kinderen in de leeftijd van 9 t/m 11 jaar kunnen maximaal 1 tablet per keer innemen met een maximum van 3 à 4 tabletten per 24 uur. Kinderen in de leeftijd van 12 t/m 14 jaar kunnen maximaal 1 tablet per keer innemen met een maximum van 4 à 6 tabletten per 24 uur en kinderen in de leeftijd vanaf 15 jaar kunnen maximaal 1 à 2 tabletten per keer innemen met een maximum van 6 tabletten per 24 uur. Houd paracetamol (en andere medicijnen) in elk geval uit de buurt van kinderen. Beneden de 6 jaar mag, zoals gezegd, geen paracetamol worden geslikt, daar zijn zetpillen voor (voorgeschreven door de huisarts).

Aspirine

Aspirine is een merknaam, merkloos staat deze pijnstiller bekend onder de naam acetosal. De werkzame stof in aspirine is acetylsalicylzuur, deze stof verlaagt de gewaarwording van pijn en werkt ook ontstekingsremmend. Aspirine werkt eveneens koortsverlagend. De drie eigenschappen van aspirine zijn dus pijnstillend, koortsverlagend en ontstekingsremmend. De werking berust op de remming van het enzym cyclo-oxygenase (COX). Cyclo-oxygenase speelt een rol bij aanmaak van prostaglandine, wat weer een rol speelt bij een toename van pijn, koorts en ontstekingsreacties bij weefsel- en celschade. Door het enzym cyclo-oxygenase af te remmen zullen dus de pijn, koorts en ontstekingsreacties eveneens worden afgeremd, echter, het is de remming van COX die ook maagbloedingen kan veroorzaken, prostaglandine beschermt namelijk de maagwand. Aspirine werkt doorgaans binnen een half uur en de werking houdt 3 tot 6 uur aan. Aspirine wordt gebruikt voor:

• Hoofdpijn
• Kiespijn
• Koorts en pijn bij griep
• Menstruatiepijn
• Reumatische pijn
• Spierpijn
• Spit
• Zenuwpijn

Aspirine niet gebruiken bij:

Omdat aspirine het bloed verdunt wordt de kans op bloedingen vergroot, het samenklonteren van bloedplaatjes (trombocytenaggregatie) wordt namelijk tegengegaan. Mensen met stollingsziektes kunnen dus beter geen of zeer weinig aspirine gebruiken, paracetamol is dan een veel beter alternatief. Aspirine wordt ook voorgeschreven aan mensen met een hoge bloeddruk om de bloeddruk te verlagen, en aan mensen die een beroerte of hartinfarct hebben gehad. Hierbij moet vermeld worden dat mensen die om die reden aspirine slikken géén ibuprofen mogen gebruiken, ibuprofen verhindert namelijk de werking van aspirine. Ook mensen met maagproblemen als maagzweren of maagbloedingen, en mensen met nierproblemen kunnen beter geen aspirine gebruiken. Situaties waarin geen aspirine mag worden gebruikt op een rij:

• Indien er sprake is van allergie voor acetylsalicylzuur
• Indien er sprake is van astma veroorzaakt door salicylaten, deze zitten vooral in pijnstillers NSAID's genoemd, hiertoe behoren onder andere aspirine en ibuprofen
• Bij een maag- of darmzweer, bij maagbloedingen
• Bij nier-, lever- of hartfunctiestoornissen
• Bij verhoogde bloedingsneiging, bijvoorbeeld stollingsziektes
• Tijdens de laatste 3 maanden van de zwangerschap absoluut geen aspirine gebruiken
• Tijdens de eerste 6 maanden van de zwangerschap wordt gebruik van aspirine afgeraden
• Tijdens borstvoeding
• Oppassen bij gebruik met andere geneesmiddelen

Toelichting over het gebruik van aspirine en risico's bij zwangerschap

Gebruik aspirine niet tijdens zwangerschap in de laatste 3 maanden. Ook in de overige maanden wordt gebruik bij zwangerschap sterk afgeraden, paracetamol is dan een beter alternatief. Over schadelijkheid tijdens borstvoeding is weinig bekend, wel bekend is dat het in kleine hoeveelheden in de moedermelk terechtkomt, het wordt daarom dan ook afgeraden het te gebruiken (overleg met de huisarts).

Doseringen volwassenen

Volwassenen: maximaal 1-2 tabletten van 500 mg per keer, maximaal 8 per 24 uur.

Doseringen kinderen

Kinderen 12 jaar en ouder: 1 tablet per keer, maximaal 4 per 24 uur, minimaal 4 uur pauze tussen elke inname in. Kinderen jonger dan 12 jaar mogen geen 500 mg aspirine slikken, maar maximaal een 100 mg tablet, overleg altijd eerst met de huisarts of doktersassistent bij gebruik van aspirine bij kinder.

Ibuprofen

Ibuprofen heeft als kenmerkende eigenschap dat het ook daadwerkelijk een ontsteking kan remmen, waardoor de pijn die door de ontsteking wordt veroorzaakt zal afnemen. Ibuprofen behoort tot de niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's), waartoe ook de sterkere middelen diclofenac, meloxicam, naproxen, etofenamaat, celecoxib behoren. Ibuprofen werkt erg goed tegen acute pijnen als reuma, kiespijn of blessures. De afremming van ontstekingen berust op de remming van het cyclo-oxygenase-eiwit (COX), dit eiwit zorgt er normaal voor dat pijn wordt waargenomen, bloedvaten wijder worden en koorts hoger kan worden. Er kleeft aan het gebruik van ibuprofen wel een gevaar, COX zorgt indirect voor de opbouw van maagslijmvlies, ibuprofen kan zodoende voor maagklachten zorgen en ook voor ophoping van zout in de nieren. De tabletten werken na 30 tot 60 minuten en de werking houdt zo’n 8 uur aan. Ibuprofen wordt gebruikt voor:

• Reumatische pijn
• Kiespijn (bijvoorbeeld na een tandheelkundige ingreep of bij een ontsteking)
• Hoofdpijn
• Spierpijn
• Spit
• Menstruatiepijn
• Pijn en koorts bij griep (in mindere mate)
• Verkoudheid (in mindere mate)

Ibuprofen niet gebruiken bij:

Ibuprofen moet niet gebruikt worden door maagpatiënten of patiënten die anti-stollingsmiddelen of bloedverdunners gebruiken. Ook mensen met gevoeligheden voor bloedingen (stollingsziektes) dienen dit middel schaars of beter niet in te nemen. De nadelen van ibuprofen zijn dat het maagbloedingen kan veroorzaken. Ibuprofen is verder slecht voor mensen die medicijnen slikken tegen een hoge bloeddruk, met name bij aspirine is dit het geval, ibuprofen verhindert de werking van aspirine. Astma-patiënten mogen het eveneens niet gebruiken, net als mensen met een slecht werkende lever of nieren, of met een ontsteking aan de dikke darm. Ook wanneer reeds andere producten worden geslikt tegen pijn of koorts dan is het beter geen ibuprofen te gebruiken. In principe moet met elk gebruik van een ander medicijn worden gecheckt of ibuprofen ernaast kan worden gebruikt (lees dus altijd goed de bijsluiters van beide medicijnen). Situaties waarin geen ibuprofen mag worden gebruikt op een rij:

• Indien men maagpatiënt is
• Bij maagzweren of maagbloedingen
• Bij slecht werkende nieren of lever
• Bij overgevoeligheid voor ibuprofen (allergie reacties)
• Indien er sprake is van overgevoeligheidsreacties of astma-aanvallen als gevolg van gebruik medicijnen tegen koorts, pijn of ontstekingen
• Bij gebruik van bloedverdunners
• Bij gebruik van anti-stollingsmiddelen
• Door mensen met stollingsziektes
• Bij gebruik van aspirine (en/of andere NSAID's)
• Tijdens de laatste drie maanden van de zwangerschap (tijdens de eerste zes maanden bij voorkeur ook niet, overleg in dat geval met de arts of gebruik liever paracetamol)
• Tijdens de borstvoeding bij voorkeur geen ibuprofen gebruiken (overleg met je arts)
• Kinderen beneden de 12 jaar

Toelichting over het gebruik van ibuprofen en risico's bij zwangerschap

Gebruik tijdens gehele zwangerschap wordt afgeraden, in elk geval mag geen ibuprofen gebruiken vanaf de zevende maand. Gebruik ook tijdens borstvoeding bij voorkeur geen ibuprofen, gebruik liever paracetamol of overleg met de huisarts.

Doseringen volwassenen

Tabletten zijn verkrijgbaar in 200 mg of 400 mg, het moet op een volle maag worden ingenomen. De dosering voor volwassenen is maximaal 400 mg per keer innemen met een maximum van 1200 mg per 24 uur, de eerste dosis mag dus 400 mg zijn, gevolgd door bijvoorbeeld vier keer 200 mg verspreid over de aankomende 24 uur.

Doseringen kinderen

Doseringen kinderen: alleen boven de 12 jaar gebruiken, dezelfde dosering als volwassenen, kinderen beneden de 12 jaar mogen geen ibuprofen gebruiken. Aan te raden: overleg altijd met de huisarts of doktersassistent bij gebruik van ibuprofen bij kinderen

Conclusie en samenvatting

De twee belangrijkste eigenschappen van paracetamol zijn de pijnstillende en koortsverlagende werking, paracetamol is niet zozeer ontstekingsremmend. Paracetamol is zeer geschikt bij verkoudheid of griep maar kan ook goed gebruikt worden bij pijnbestrijding. Aspirine werkt net als paracetamol eveneens koortsverlagend, maar is ook sterk pijnstillend. Ibuprofen heeft als belangrijkste eigenschap dat het ook de ontstekingen zelf doet afremmen en is daarmee geschikt voor acute pijnen, bijvoorbeeld indien een ontsteking optreedt na behandeling van een tand of kies door de tandarts.

Met name aspirine en ibuprofen zijn risicovol met betrekking tot bloedingen, maagzweren, stollingen, astma-aanvallen, tijdens gebruik van andere medicijnen, tijdens zwangerschap en tijdens borstvoeding (lees dus altijd goed de bijsluiter). Bij nier-, hart- en leverfunctiestoornissen moet aspirine vermeden worden. Paracetamol is dus de meest veilige pijnstiller (en daardoor waarschijnlijk ook de populairste), maar ook met paracetamol moet worden opgelet om het niet te veel of te lang te gebruiken, of bij een gevoelige of beschadigde lever. Ook tijdens zwangerschap en bij borstvoeding scoort paracetamol het beste. Overleg altijd met de (huis-)arts bij gebruik van pijnstillers tijdens zwangerschap, borstvoeding en bij gebruik voor kinderen.