Zuurvaste kleuring: Onderzoek naar tuberculose of nocardiose

De zuurvaste kleuring is een laboratoriumonderzoek waarmee de laborant bepaalt of een monster van weefsel, bloed of andere lichaamsvloeistoffen besmet is met bacteriën die tuberculose, nocardiose en andere ziekten veroorzaken. Deze bacteriën zijn gekenmerkt door een sterke celwand die resistent is tegen andere vormen van kleuring. Voor dit kleuringsonderzoek in een laboratorium heeft de arts een monster nodig van diverse lichaamsvloeistoffen van de patiënt, afhankelijk van de aard en locatie van de vermoedelijke infectie. In de meeste gevallen zijn weinig risico’s verbonden aan het afnemen van deze monsters. De zuurvaste bacteriën krijgen een andere kleur en zijn hierdoor positief voor een infectie. Dankzij deze eenvoudige test kan de arts een gepaste behandeling starten.

• Indicatie zuurvaste kleuring
• Voorbereiding: Monster verzamelen
• Onderzoek van bacteriën in laboratorium
• Normale resultaten
• Abnormale resultaten: Nocardiose en tuberculose
• Risico's
• Nieuwe inzichten in zuurvaste bacteriën anno augustus 2024
• Preventie van infecties door zuurvaste bacteriën

Indicatie zuurvaste kleuring

De arts voert dit onderzoek uit om te bepalen of de patiënt besmet is met bacteriën die tuberculose, nocardiose of gerelateerde infecties veroorzaken. Door de kleuring kan hij vaststellen of het gaat om een zuurvaste of niet-zuurvaste bacterie. Met deze testresultaten kan de arts een geschikte behandeling voor de patiënt kiezen.

Voorbereiding: Monster verzamelen

De voorbereiding hangt af van het type monster dat nodig is en de manier waarop de arts dit wil verzamelen. De arts kan een monster verzamelen van beenmerg, bloed, huidweefsel, ontlasting, sputum (slijm) of urine van de patiënt, afhankelijk van de locatie van de vermoedelijke infectie.

Beenmergpunctie

Voor een beenmergpunctie reinigt de arts eerst een gebied aan het bekken, het borstbeen of het heupbeen, verdooft hij dit gebied, en neemt vervolgens een monster met een speciale naald. Daarna sluit hij het gebied af met een steriel verband.

Bloedonderzoek

Bij een bloedonderzoek reinigt de arts eerst het prikgebied. Daarna plaatst hij een elastische band om de bovenarm van de patiënt en neemt bloed af met een naald. Na het prikken verwijdert de arts de naald en brengt een gaasje aan op de prikwond.

Huidbiopsie

Een huidbiopsie kan op verschillende manieren worden uitgevoerd en is na verdoving meestal niet pijnlijk voor de patiënt.

Ontlasting

Voor het verkrijgen van een ontlastingsstaal plast de patiënt eerst volledig leeg, trekt hij handschoenen aan en poept vervolgens in een speciaal daarvoor bestemd potje. Na het sluiten van het potje gooit hij de handschoenen weg.

Sputum of slijm

Wanneer een patiënt sputum of slijm ophoest, doet hij dit in een speciaal potje dat hij direct daarna dichtmaakt. Als zelf ophoesten niet lukt, voert de arts een bronchoscopie uit (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen). De arts verdooft eerst de keel van de patiënt met een spray en plaatst vervolgens een lange flexibele buis met een vergrootglas en lampje in de keel om een monster van sputum te nemen.

Urine

Bij een urineonderzoek voor de zuurvaste kleuring reinigen zowel mannen als vrouwen hun genitaliën met steriele doekjes voordat ze in een daarvoor geschikt potje urineren. De eerste seconden van de urinestraal worden niet in het potje opgevangen, maar de rest van de urine wel. Na het plassen sluit de patiënt het potje meteen af, wast zijn handen en brengt het potje zo snel mogelijk naar de arts of bewaart het maximaal 24 uur in de koelkast.

Onderzoek van bacteriën in laboratorium

Het monster wordt voor verder onderzoek naar een laboratorium gestuurd. De laborant plaatst een deel van het monster op een glasplaatje. De bacteriën groeien gedurende twee dagen op kamertemperatuur en verspreiden zich. Vervolgens voegt de laborant een kleurstof (methyleenblauwoplossing) toe aan een verwarmde bacteriekweek, die hij daarna in een zure oplossing wast. Na het wassen met zuur behouden de cellen van bepaalde bacteriën de kleurstof geheel of gedeeltelijk. Zuurvaste bacteriën kleuren rood, terwijl andere bacteriën een blauwe kleur krijgen. Bacteriën die de eerste kleurstof vasthouden, worden "zuurvast" genoemd, omdat ze zich verzetten tegen de zure was. Dit type bacterie is geassocieerd met tuberculose, nocardiose en andere infecties.

Normale resultaten

Wanneer de laborant geen zuurvaste bacteriën vindt, betekent dit dat er zich geen zuurvaste bacteriën op het gekleurde monster bevinden en dat de patiënt waarschijnlijk niet lijdt aan tuberculose of een aanverwante aandoening.

Abnormale resultaten: Nocardiose en tuberculose

Afwijkende resultaten kunnen wijzen op:

• Nocardia-infecties (ook veroorzaakt door een bacterie): Bepaalde delen van elke cel behouden de kleur van de kleurstof. Deze potentieel gevaarlijke infectie begint meestal in de longen, maar kan zich verspreiden naar de botten, huid en hersenen, vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.
• Tuberculose en gerelateerde infecties: De bacterie Mycobacterium tuberculosis is volledig zuurvast.

Risico's

De risico’s van de test zijn afhankelijk van de methode waarmee het monster wordt verzameld. Over het algemeen zijn de risico’s echter minimaal.

Nieuwe inzichten in zuurvaste bacteriën anno augustus 2024

Anno augustus 2024 zijn er nieuwe inzichten in de diagnostiek en behandeling van infecties veroorzaakt door zuurvaste bacteriën. Innovaties in genetische sequencing en moleculaire diagnostiek maken het mogelijk om deze bacteriën nog sneller en nauwkeuriger te identificeren. Hierdoor kunnen behandelingen worden gepersonaliseerd op basis van de specifieke eigenschappen van de bacteriestam die de infectie veroorzaakt. Bovendien zijn er nieuwe behandelingsopties beschikbaar, waaronder geavanceerde antibiotica en immunotherapieën, die effectiever zijn tegen deze hardnekkige infecties.

Preventie van infecties door zuurvaste bacteriën

Het voorkomen van infecties door zuurvaste bacteriën, zoals tuberculose en nocardiose, blijft een belangrijke uitdaging. Preventieve maatregelen omvatten:

• Het naleven van goede hygiënepraktijken, vooral in zorginstellingen en bij risicogroepen.
• Vaccinatie tegen tuberculose, vooral in gebieden met een hoge prevalentie.
• Regelmatige screening en monitoring van kwetsbare populaties, zoals mensen met een verzwakt immuunsysteem.
• Het zorgvuldig gebruik van antibiotica om resistentie te voorkomen.

Door deze maatregelen te volgen, kan de verspreiding van deze infecties worden beperkt, wat leidt tot betere gezondheidsuitkomsten voor patiënten wereldwijd.

Lees verder

• Tuberculeuze artritis: Tuberculose (infectie) aan gewricht
• Tuberculose: Bacteriële infectie met longproblemen
• Gedissemineerde tuberculose: Verspreide bacteriële infectie