Hoe werkt een zuurstofsaturatiemeter voor thuisgebruik?

Zuurstofsaturatiemeters zijn apparaatjes die het gehalte aan hemoglobine gebonden zuurstof meten met een soort knijper die op een vinger wordt geplaatst. De knijper leest met twee lichtstralen de verhouding af tussen hemoglobine met zuurstof en de hemoglobine zonder zuurstof, zo ontstaat een percentage oftewel de zuurstofsaturatie. Een percentage van 95% of hoger wordt als een gezonde waarde gezien. Met een zuurstofsaturatiemeter wordt eveneens de hartslag gemeten.

Werking van de zuurstofsaturatiemeter

De zuurstofsaturatiemeter wordt op een dun gedeelte van het lichaam gezet, bijvoorbeeld een oorlel of een vingertop, vervolgens zendt het twee verschillende golflengtes van licht uit die het dunne lichaamsonderdeel gedeeltelijk passeren en die door een sensor worden ontvangen. De ene lichtstraal is rood licht op een golflengte van 660 nanometer en de ander is infrarood licht op een lengte van bijvoorbeeld 940 nanometer. Hemoglobine dat zuurstof bevat (HbO2) zal meer infrarood licht absorberen en meer rood licht doorlaten, het omgekeerde geldt voor zuurstofarm hemoglobine (Hb). De hartslag zorgt ervoor dat er telkens nieuw bloed met veel zuurstof in bijvoorbeeld een vingertop terechtkomt, de meter is in staat om met het verschil tussen a. het ontvangen licht tussen hartslagen in én b. het ontvangen licht tijdens een hartslag, de absorptie van andere weefsels als spieren, vet en huid op de meetwaarden te corrigeren. De twee lichtstralen worden overigens niet tegelijkertijd afgegeven maar vaak in een sequentie van infrarood, rood en geen licht. Zo ontstaan per seconde veel gegevens waar de meter de eindresultaten snel mee kan berekenen.

Normale waardes zuurstofsaturatie en hartslag

Normale waardes op of rond zeeniveau zijn voor een gezond persoon 95% tot 99%, maar ook wordt soms melding gemaakt dat de waardes hoger dan 95% moeten liggen. Waardes worden weergegeven in SpO2, dit is een afkorting voor het Engelse “peripheral oxygen saturation”, wat wil zeggen dat de zuurstofsaturatie aan de buitenkant wordt gemeten. De algemene afkorting voor het meten van de zuurstofsaturatie is SO2 ("oxygen saturation"). Waardes kunnen dalen naarmate men in hoger gelegen gebieden komt, bijvoorbeeld hoog in de bergen. Een normale hartslag voor een persoon in rust is 60 tot 70 slagen per minuut.

Toepassingen en voordelen

De zuurstofsaturatiemeter wordt bij professioneel gebruik breed ingezet; tijdens operaties, bij noodhulp tijdens ongelukken, op de intensive care, maar ook door piloten in vliegtuigen met een lage druk in de cabine of in situaties waarin extra zuurstof wordt toegediend terwijl tegelijkertijd gemeten moet worden wat het effect van de toediening is. Daarnaast kan de meter zeer gemakkelijk worden gebruikt door mensen met COPD, hartklachten of door sporters. Het grote voordeel van deze meter is dat de meting overal gedaan kan worden en met snel zichtbaar resultaat. Daarnaast is de meter voor iedereen te betalen en door de geringe afmetingen kan het overal mee naar toe worden genomen. De meter kan de gebruiker bij het zien van hoge waardes gerust stellen, ook is het een voordeel dat men eenvoudig de meting zelf thuis kan doen en niet naar de huisarts hoeft te worden gegaan.

Beperkingen en nadelen

De meter meet alleen de hoeveelheid aan hemoglobine gebonden zuurstof als percentage van de totale hoeveelheid hemoglobine, het meet dus niet de absolute hoeveelheid zuurstof en ook niet in welke mate zuurstof in het lichaam wordt gebruikt (zuurstofmetabolisme), dit soort metingen kunnen alleen in een ziekenhuis en laboratorium worden gedaan. In het geval van bijvoorbeeld bloedarmoede (anemie) is er minder hemoglobine in het bloed aanwezig, de meter kan dan een goed uitziende waarde van bijvoorbeeld 98% aangeven, maar feitelijk wordt er minder zuurstof naar alle weefsels vervoerd dan wanneer er geen bloedarmoede zou zijn. Er bestaan overigens voor professioneel gebruik ook meters die tegelijk de hoeveelheid hemoglobine kunnen meten, maar de goedkopere meters hebben deze functie meestal niet.

Hemoglobine kan zich heel makkelijk aan het zeer giftige koolstofmonoxide binden maar dit wordt door de meter dan als verzadigd hemoglobine gezien en de meter laat dan onterechte hoge waardes zien. Overigens vermelden fabrikanten dit gegeven vaak in de bijsluiter, het is dus geen nadeel van de meter maar meer een bekende eigenschap en vast gegeven.

Het kan voor de gebruiker een nadeel zijn als gemeten percentages tegenvallen, feitelijk hoeft er nog niet veel aan de hand te zijn, maar een saturatiewaarde van 95% kan iemand misschien doen teleurstellen en onterecht het gevoel geven dat er iets mis is met de gezondheid.

Zuurstofdruk en bloeddruk worden niet gemeten

Met de zuurstofsaturatiemeter wordt (uiteraard) de zuurstofdruk niet gemeten, deze waarde bedraagt normaal 80-100 mmHg (millimeter kwikdruk*) bij een gezond persoon en 75 mmHg bij een ouder persoon. Ook wordt de bloeddruk niet gemeten, deze is normaal 120/80 mmHg bij een volwassen persoon. Een bloeddrukmeter kan overigens ook voor thuisgebruik worden gekocht, ze zijn meestal iets duurder dan zuurstofsaturatiemeters. De zuurstofdruk of zuurstofspanning dient echter in een ziekenhuis getest te worden door bloed te prikken.

*1 mmHg = 133,322387415 pascal

Een aantal merken

Een aantal merken is Contec, Drive, Medisana, Beurer en Omron. Veel meters lijken sterk op elkaar, wellicht maken de verschillende merken gebruik van dezelfde elektronica en/of chip. Ze worden vaak door winkels aangeprijsd met de term “inclusief hartslagmeter!”, maar een hartslagmeter is een essentieel onderdeel om de zuurstofsaturatie te kunnen meten, dus dat dit erbij zit is niet bijzonder.