De organisatie van de gezondheidszorg

De Nederlandse gezondheidszorg zit gecompliceerd in elkaar. De overheid speelt een belangrijke rol in het controleren en sturen van de gezondheidszorg, middels daartoe in het leven geroepen commissies en groeperingen. We bespreken hier de indelingen van de gezondheidszorg naar: doel van de zorg; functionele kenmerken; plaats van zorgverlening en de aard van de ziekte of aandoening

Het indelingsprincipe volgens het doel van de gezondheidszorg

• Positieve gezondheidszorg: het bewerkstelligen van gezond gedrag, gericht op de leefwijze. De gedachte hierbij is dat een persoon minder risico loopt ziek te worden, wanneer hij gezond leeft.
• Preventieve gezondheidszorg: indien iemand een positieve instelling heeft ten aanzien van de gezondheid, wil dit nog niet zeggen dat men gezond blijft. Preventieve gezondheidszorg is gericht op het voorkomen van ziekte en invaliditeit. Een manier om de weerstand te verhogen tegen bepaalde ziekten is vaccineren. En tweede manier is het isoleren van een persoon met een besmettelijke ziekte.
• Curatieve gezondheidszorg: het herstellen van iemands gezondheid.
• Palliatieve gezondheidszorg: herstel is niet altijd mogelijk. In dat geval is het streven ernaar het lijden van de persoon zoveel mogelijk te beperken. Bijvoorbeeld door sterftebegeleiding, of te leren omgaan met een handicap.

Het indelingsprincipe naar functionele kenmerken van de gezondheidszorg

Ook wel bekend als de verdeling in de drie echelons op basis van gemeenschappelijke functionele kenmerken.

Het basisechelon:

• Er is geen hulpvraag; het aanbieden van en het initiatief nemen tot, ligt bij de hulpverlener.
• Richt zich op risicogroepen.
• De activiteiten zijn preventief van aard.

Het eerste echelon (huisarts, fysiotherapie, enzovoort)

• Er is sprake van een geringe en/of ontbrekende specialisatie
• De hulpverlener komt pas in actie, nadat er een hulpvraag is gesteld.
• Richt zich primair op het individu.

Het tweede echelon (semimurale- en intramurale zorginstellingen)

• Is pas toegankelijk na verwijzing door de huisarts
• Er is sprake van (verregaande) specialisatie.
• Hulp wordt primair verleend aan het individu, na het stellen van een hulpvraag.

Het indelingsprincipe naar plaats van de zorg

• Extramurale (buitenmuurlijke): zorg wordt gegeven buiten de muren van de instellingen (basisechelon en eerste echelon)
• Semimurale (halfmuurlijke) zorg: opname is niet nodig door het geven van poliklinische zorg of dagbehandeling.
• Intramurale (binnenmuurlijke) zorg: opname in zorginstelling is nodig.

Het indelingsprincipe naar de aard van de ziekte

• Ziekte van lichamelijke aard: lichamelijke gezondheidszorg
• Ziekte van geestelijke aard: geestelijke gezondheidszorg.

De extramurale zorg

De extramurale gezondheidszorg omvat de huisarts en de thuiszorg (kruiswerk) en is gericht op zorgverlening in de thuissituatie. De basisgezondheidszorg kenmerkt zich door drie aspecten: er is geen sprake van een hulpvraag, de hulpverlening richt zich op risicogroepen en de activiteiten zijn voornamelijk preventief van aard.

De huisarts

De huisarts speelt een cruciale rol in het verlenen van persoonlijke zorg aan diegenen die daartoe een beroep op de huisarts doen. In principe betekent dit 24-uurs zorg, gericht op de fysieke, psychische en sociale aspekten van het ziek zijn van de patiënt.

De huisartsenpraktijk kent diverse vormen: de solopraktijk, de duopraktijk, de groepspraktijk of het gezondheidscentrum.
Het gezondheidscentrum biedt onderdak aan meerdere beroepsbeoefenaren, die gezamenijk binnen de mogelijkheden van het centrum, een behandeling kunnen aanbieden. De huisarts kan de patiënt doorverwijzen naar specialistische hulp.

De thuiszorg

Het kruiswerk en de thuiszorg zijn ontstaan na de oprichting van de Wet op de Besmettelijke ziekten.
Gaandeweg kwam er meer behoefte aan thuishulp, de sanatoria lagen vol en veel patiënten werden gedwongen thuis te revalideren. Vanuit die optiek is de thuiszorg ontstaan: het geven van professionele zorg in de thuissituatie.

In grote lijnen heeft de thuiszorg drie aandachtsgebieden: taken van het kruiswerk, taken van de kraamzorg en taken van de gezinsverzorging.

De semimurale gezondheidszorg

De semimurale gezondheidszorg richt zich op voorzieningen die een opname in een instelling voorkomen of uitstellen.
Deze voorzieningen omvatten de polikliniek, de dagbehandeling en de ambulante geestelijke gezondheidszorg.

De polikliniek

De polikliniek biedt de gespecialiseerde hulp die op dat moment nodig is, zonder dat daarvoor een klinische opname noodzakelijk is. Poliklinische specialismen kunnen we onderverdelen in beschouwende, heelkundige en nevenspecialismen.

De dagbehandeling

De dagbehandeling kan plaatsvinden in algemene ziekenhuizen (dagverpleging), verpleeghuizen (dagbehandeling), psychiatrische ziekenhuizen (dagbehandeling) en de zwakzinnigenzorg (dagopvang).

De Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (AGG)

Dit is zorg die zowel in de thuissituatie als in een instelling gegeven kan worden. De huidige AGG bestaat uit het RIAGG (Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg), de RIGG (Regionale Instelling voor Geestelijke Gezondheidszorg) en het CAD (Consultatie bureau voor Alcohol en Drugs).

• Het RIAGG richt zich op de sociale psychiatrie, psychologische zorg voor kinderen en jeugdigen, advisering inzake levens- en gezinsvragen en methodische multidisciplinaire psychotherapie
• Het RIGG beoogt te komen tot regionale samenwerking tussen de extramurale, de semimurale en de intramurale gezondheidszorg. Het doel is de continuïteit in behandeling en zorg beter te waarborgen, en te zorgen dat de patiënt niet tussen wal en schip valt.
• Het CAD richt zich op preventie en het verlenen van psychosociale hulp aan mensen die in probleemsituaties verkeren, waarin alcohol-, drugs- of medicijngebruik, alsmede gokgedrag een bepalende rol spelen.

De intramurale gezondheidszorg

Indien blijkt dat 24-uurs opname noodzakelijk is, komt men in aanraking met de diverse instellingen, zoals het ziekenhuis, de psychiatrische inrichting, de inrichting voor zwakzinnigenzorg of het verpleeghuis.

Ziekenhuizen

• In het algemeen ziekenhuis zijn voorzieningen aanwezig gericht op het curatief behandelen van lichamelijke aandoeningen.
• Het academisch ziekenhuis is verbonden aan een universiteit en heeft tevens een taak in het onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
• Het categoraal ziekenhuis is er voor een specifieke doelgroep (bijvoorbeeld kinderziekenhuis, brandwondencentra of kankerinstituut.

Psychiatrische inrichting

Hier is de zorg gericht op de hulpvraag die voortkomt uit psychiatrische stoornissen en/of ziekelijke afwijkingen op psychosociaal gebied. In veel ziekenhuizen is een speciale afdeling voor psychiatrie, ook wel de PAAZ (Psychiatrische Afdeling in een Algemeen Ziekenhuis) genoemd.

De inrichting voor zwakzinnigenzorg

Deze inrichting geeft hulp aan verstandelijke gehandicapten. Het doel van deze inrichting is het bieden van hulp die de verstandelijk gehandicapte in staat stelt optimaal gebruik te maken van de zelfzorgmogelijkheden en zo zinvol mogelijk te leven.

Het verpleeghuis

Dit is een zorgvoorziening waar hulp gegeven wordt aan zorgbehoeftigen die geen specialistische behandeling (meer) nodig hebben. De hulp is gericht op het behouden van de zelfzorg en het creëren van een optimaal leefklimaat, alsmede het verlenen van terminale zorg.