Soorten antibiotica: macroliden(Erytromycine) & clindamycine

Antibiotica uit de macrolidengroep zijn inzetbaar voor een groot aantal aandoeningen. Ze worden vooral voorgeschreven als er om een of andere reden geen middel uit de groep penicillines of cefalosporinen kan worden gebruikt. Er zijn niet veel bijwerkingen, en vooral de nieuwere middelen worden goed opgenomen bij orale toediening. Deze middelen zijn dan ook heel geschikt voor mensen de via huisarts worden behandeld.

• Eigenschappen
• Toepassing van deze antibiotica
• Toediening
• Bijwerkingen
• Wisselwerking
• Merknamen

Eigenschappen

De antibiotica in de groep macroliden en clindamycine grijpen in bij de synthese van eiwitten van de bacteriën, waardoor deze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen. Ze hebben daarmee een bacteriostatische werking in het menselijk lichaam.Bij veelvuldig en langdurig gebruik van macrolide-antibiotica kunnen bacteriën er ongevoelig (= resistent) voor worden.

macroliden

Het oudste en bekendste middel uit deze groep is erythromycine, dat sinds 1952 op de markt is. Er zijn ook nieuwere middelen, zoals roxithromycine, clarithromycine en azithromycine, die een vrij breed werkingsspectrum hebben; deze zijn respectievelijk sinds 1989, 1990 en 1991 op de markt. De nieuwere middelen hebben niet zozeer een veel betere werking dan het oudere erythromcycine maar ze worden wel beter opgenomen bij toediening via de mond (oraal). Ze hoeven daarbij ook maar één keer per dag worden ingenomen door de patiënt. Daar komt bij dat ze niet veel bijwerkingen hebben. Deze eigenschappen maken deze middelen bijzonder geschikt voor patiënten die via de huisarts worden behandeld. De genoemde antibiotica zijn onder verschillende merknamen te koop.

clindamycine

Naast de macroliden is er nog clindamycine (chloorlincomycine). Het is een half-synthetische afgeleide van lincomycine. De werking van clindamycine is bacteriostatisch of bactericide, dit hangt af van de concentratie ervan en ook van de mate van gevoeligheid van de micro-organismen waar het voor gebruikt wordt. Het middel is sinds 1968 op de markt.

Als de antibiotica uit de macrolidengroep vaker of langere tijd gebruikt worden kan er resistentie ontstaan en meestal treedt er dan ook resistentie op voor clindamycine: dit wordt kruisresistentie genoemd.

Clindamycine en de macroliden werken op bijna dezelfde manier; ze kunnen het effect van antibiotica uit de penicillinegroep en die uit de cefalosporinegroep tegenwerken (antagoneren). Clindamycine doet ditzelfde met de macroliden; dit komt omdat de werking van deze stoffen op elkaar lijkt, er ontstaat een soort 'competitie'.

Toepassing van deze antibiotica

Macrolide antibiotica werken tegen een grote groep micro-organismen, vooral Gram-positieve bacteriën, zoals streptococcen. Ook kunnen ze gebruikt worden voor de behandeling van Mycoplasma, Chlamydia trachomatis (de SOA) en Chlamydia pneumoniae (longinfectie). Clarithromycine zit in een middel dat wordt gebruikt bij de behandeling van een infectie met Helicobacter pylori, die maag- en darmzweren veroorzaakt.

De kleine groep Gram-negatieve bacteriën waar deze middelen voor werken zijn de Bordetella pertussis (die kinkhoest veroorzaakt) een van de verwekkers van bacteriele enterogastritis Campylobacter (maar niet tegen de andere, zoals Salmonella) en Legionella pneumophila (zie foto), de verwekker van de veteranenziekte. Er is ook een matige werking tegen Haemophilus influenzae en Moraxella catharrhalis, die beide een luchtweginfectie kunnen veroorzaken.

Macroliden worden ook gebruikt bij infecties van de huid, de luchtwegen en de geslachtsorganen; met name als er sprake is van resistentie voor antibiotica uit de penicilline-groep of een allergie daarvoor. Erythromycine dringt door op plaatsen waar andere antibiotica dat minder goed doen.

Clindamycine wordt vaak gebruikt bij infecties die (deels) door anaerobe bacteriën worden veroorzaakt; dit zijn bacteriën die gedijen in een zuurstofarme omgeving. Een voorbeeld hiervan is de bacterie Propionibacterium acnes, die vaak voorkomt bij acne. Dit middel zorgt voor een verlaging van de vrije vetzuren in de talg. Hoe minder vrije vetzuren, hoe minder kans op mee-eters. Clindamycine help dus het voorkomen van nieuwe mee-eters en daarmee bij de bestrijding van (een vorm van) acne. Het gebruik is in dit geval uitwendig; deze manier van behandelen wordt echter steeds minder toegepast omdat de bacteriën er steeds ongevoeliger voor worden.

Artsen schrijven clindamycine ook voor bij luchtweginfecties, zoals longontsteking en acute bronchitis. Ook voor de behandeling van bijholteontsteking, huidinfecties en tegen de parasiet Toxoplasma gondii - de verwekker van toxoplasmose - wordt dit middel wel gebruikt.

Toediening

De antibiotica uit deze groep kunnen op verschillende manieren worden toegediend, afhankelijk van het middel en waarvoor het gebruikt wordt.

Bijwerkingen

Hoewel de antibiotica uit de groep macroliden over het algemeen niet veel bijwerkingen geven, komen ze soms tot zelden voor. Het gaat dan voornamelijk om de volgende verschijnselen:

• maagdarmklachten: soms
• schimmel- of gistinfecties: zelden, vooral bij langdurig gebruik
• leverafwijkingen: zeer zelden
• overgevoeligheid: zeer zelden

Daarnaast kan erythromycine een tijdelijke aantasting van het gehoor veroorzaken; er kan bij het gebruik van clarithromycine verandering van smaak optreden. Bij het gebruik van azitromycine of roxitromycine kan bovendien hoofdpijn als bijwerking optreden. Clindamycine kan naast bovengenoemde bijwerkingen ook ernstige diarree veroorzaken.

Wisselwerking

De antibiotica uit deze groep kunnen met nogal wat andere medicijnen een wisselwerking hebben. Dat betekent dat de antibiotica en de andere medicijnen in het lichaam elkaars werking beïnvloeden. Dit kan zijn omdat de antibiotica de werking of de bijwerking van een ander medicijn versterken. Ook kan het andere middel onwerkzaam worden gemaakt of de instelling erop worden ontregeld door de aanwezigheid van de antibiotica uit deze groep. De combinatie antibiotica en het andere medicijn kan ook weer nieuwe klachten geven.

Het is altijd belangrijk om erop te letten dat de arts en de apotheek op de hoogte zijn van uw medicijngebruik voordat er een antibioticakuur wordt voorgeschreven, zodat bekeken kan worden of dit geen kwaad kan met de medicijnen die al worden gebruikt.

Merknamen