Ontwikkelingen in de thuiszorg door de jaren heen

De thuiszorg heeft een lange historie en kende dan ook in de loop der jaren diverse organisatievormen. Steeds wordt gezocht naar de beste manier om mensen te helpen in hun thuissituatie en om ouderen en gehandicapten langer in hun eigen woonomgeving te laten functioneren. Iedere paar jaar zijn er reorganisaties en deze kosten zoveel geld dat de zorg daardoor in de knel komt. Er wordt met geld heen en weer geschoven en nieuwe organisaties worden in het leven geroepen. Dit geld komt niet terecht bij al die mensen die de zorg zo hard nodig hebben.

• De zeventiger jaren werd hulp betaald via de gemeente
• Hulp op basis van geloofsovertuiging
• Indicatiestelling
• De tachtiger jaren
• Alfahulp
• Samenwerking
• Flexibele wijkteams
• Cultuurverschillen tussen gezinsverzorging en wijkverpleging
• De negentiger jaren met schaalvergroting
• Organisatie- en ontwikkelingskosten
• De veranderingen in de thuiszorg vanaf de eeuwwisseling
• Wet maatschappelijke ondersteuning

De zeventiger jaren werd hulp betaald via de gemeente

Aan het begin van de zeventiger jaren was een deel van de zorg in handen van de gemeenten. Veelal was er sprake van een dochter of nicht die huishoudelijke hulp bood bij ouders of familie. Er werd dan door de sociale dienst van de gemeente een indicatie gesteld en een inkomenstoets gedaan bij de ouderen en deze kregen dan het loon voor de hulp uitbetaald. Door de gemeente werden mensen geïndiceerd op 2 x 3 uur per week en anderhalf uur voor de was. Het loon bedroeg in 1970 ongeveer 3 gulden per uur. Leefde een ouder echtpaar boven de bijstandsgrens dan werd slechts een deel van het loon door de gemeente uitbetaald.

Hulp op basis van geloofsovertuiging

Men had een organisatie voor gezinsverzorging op Rooms Katholieke grondslag, een een protestants christelijke organisatie. Deze organisaties hadden allemaal een eigen bestuur, hetgeen bestond uit de notabelen van een gemeente. De dagelijkse leiding van de gezinsverzorgsters die werden ingezet bij de gezinnen lag bij dames die als vrijwilligster voor de kerk of diaconie werkten. De opleiding tot gezinsverzorgster was een drie jarige opleiding en diegene die afstudeerden hadden dan ook veel kennis van zaken op het gebied van huishouding, kinderverzorging en ouderenzorg. De uitbetaling van het salaris van de gezinsverzorgsters lag bij de penningmeester van het bestuur en de kennis van de personele zaken liet dan ook nog wel eens wat te wensen over. De overkoepelende organisatie was de Raad voor de Gezinsverzorging. In het midden van de zeventiger jaren ontdekte men de noodzaak van samenwerking tussen gezinsverzorging en maatschappelijk werk en er werd gefuseerd waarbij de verzuiling werd losgelaten. Het maakte niet meer uit of er "katholiek of protestant gestoft werd". Voor vele traditionele gezinnen toch wel een zware dobber want men had toch wel graag iemand van de eigen kerk in huis bij ziekte

Indicatiestelling

Er werden leidinggevenden met een maatschappelijk werk opleiding aangesteld voor de begeleiding van de gezinsverzorgsters. Deze leidinggevenden stelden ook de indicatie voor de mate van hulp vast en onderhielden het contact met de gezinnen. Aparte afdelingen voor kortdurende zorg en langdurige zorg aan ouderen en gehandicapten kregen een plaats in de zorgverlening. Vaak werd nauw samengewerkt met de afdeling maatschappelijk werk als er problemen binnen de gezinnen werden geconstateerd en de begeleiding werd op elkaar afgestemd. Omdat de organisaties groter werden kregen zij een eigen directie en een administrateur. Staffuncties werden ingesteld voor begeleidingsprocessen. Cliënten gingen een hogere eigen bijdrage betalen voor de verleende zorg en de gezinsverzorgster kreeg een betere positie. De financiering van het maatschappelijk werk bleef echter bij de gemeente, terwijl de gezinsverzorging werd betaald uit subsidie van de overheid. De veranderingen in de maatschappij vroegen om een aanpassing, immers mensen werden ouder en wilden langer thuis wonen, gezinnen werden kleiner, het aantal thuiswonende langdurig zieken en gehandicapten nam toe.

De tachtiger jaren

In de tachtiger jaren werd de zorg steeds professioneler. Er ontstonden fusies tussen de rooms katholieke en de protestants christelijke organisaties binnen gezinsverzorging. Een grote verandering was de fusie met het kruiswerk en men ging over tot schaalvergroting. De wijkverpleging en de gezinsverzorging moesten komen tot een nauwere samenwerking en de taken werden op elkaar afgestemd. De hulpen die nog in dienst waren van de gemeenten moesten worden overgenomen door de professionele organisaties voor thuiszorg en dit ging niet zonder slag of stoot. Menige dochter of nicht die bij moeder of tante werkte wilde geen dienstverband bij een organisatie. Bij een dienstverband horen n.l. rechten en plichten en een der plichten was dat men ook bij anderen kon worden ingezet wanneer daar dringender hulp nodig was. Ook regelingen voor schoolvakanties kwamen hiermee te vervallen. De indicatie voor zorg werd nog wel eens gewijzigd door de gezinsverzorgingsinstelling. Sommigen stopten dan ook met het werk, terwijl anderen het prima vonden om een dienstverband te krijgen en vele dames zijn dan ook daarna met succes een opleiding tot gediplomeerd helpende of verzorgende gaan volgen. De hulpverlening werd gedifferentieerd.

Alfahulp

De alfahulp werd ingevoerd aan het begin van de tachtiger jaren en er ontstond een vloeiende schaal van alleen huishoudelijk werk tot alleen verzorgende taken met als belangrijkste item de begeleiding.

• alfahulp
• helpenden
• verzorgenden
• gespecialiseerde verzorgsters
• flexibele wijkteams.

Samenwerking

Er werd samengewerkt met huisarts, verzorging- en verpleeghuizen, ziekenhuizen, vrijwilligersorganisaties. Veel aandacht werd besteed aan de scholing van de medewerksters. De salariëring bleef echter een groot probleem. Ook werd het werk voor de verzorgsters steeds zwaarder. In de zeventiger jaren had een gediplomeerde verzorgster vaak 2 gezinnen per week waar ze werkzaam was. In de tachtiger jaren moest ze wel in 4 gezinnen haar werkzaamheden verrichten. Omdat mensen bijna altijd het zware werk niet meer zelf konden doen werd juist hiervoor hulp verstrekt. Dit maakte dat het bijna te zwaar werd om het beroep full time uit te oefenen. Daarnaast was er steeds meer behoefte aan zorg op bepaalde momenten op de dag of avond en ook tijdens de weekenden.

Flexibele wijkteams

De flexibele wijkteams werden ingesteld. Zij werkten in teamverband en hun taken waren alleen verzorgend. Zij gingen van cliënt naar cliënt voor taken als ouderen uit bed helpen, ontbijt verzorgen, medicijnen toedienen, maaltijd verzorgen maar ook bijvoorbeeld een kind uit school halen, baby in bad doen en 's avonds weer mensen klaar maken voor de nacht. Hierbij moesten dan wel goede afspraken gemaakt worden met de wijkverpleging die vaak haar specifieke taken bij dezelfde oudere of gehandicapte vervulde. Zo ontstond samenwerking met de kruisvereniging en dit leidde aan het eind van de tachtiger jaren tot fusie met de kruisverenigingen. Het alom bekende Groene Kruis en Wit- Gele kruis verdwenen voorgoed.

Cultuurverschillen tussen gezinsverzorging en wijkverpleging

De cultuurverschillen tussen gezinsverzorging en wijkverpleging waren gigantisch groot en het heeft veel tijd en energie gekost voor men tot echte samenwerking kwam. De gezinsverzorgster kwam onder druk te staan en er moesten nauwkeurige taakbeschrijvingen komen waarbij de grenzen tussen de taak van de gezinsverzorgster en de wijkverpleegster nauwkeurig werd vastgesteld. De kruisvereniging had meerdere taken zoals consultatiebureau's en uitleen van verpleegartikelen en deze moesten allemaal een plek krijgen binnen de nieuwe organisaties.

De negentiger jaren met schaalvergroting

De negentiger jaren hebben zich gekenmerkt door een enorme groei. Ongekende schaalvergroting heeft plaatsgevonden. Organisaties werden tot mega-bedrijven waarbij directies werden samengevoegd, managers werden aangetrokken en procesbegeleiders om alles in goede banen te leiden. De ICT deed haar intrede en er werd gesproken in termen van productie.

Organisatie- en ontwikkelingskosten

Organisatie en ontwikkelingskosten waren bijzonder hoog. Er kwamen nieuwe gebouwen, andere logo's en meerdere lagen in de zorgverlening. De thuiszorg kreeg een ander karakter. Aan het begin van de negentiger jaren werden in Nederland een paar kerngebieden aangewezen die enige miljoenen van de overheid kregen om vernieuwingen in de zorgverlening aan ouderen te realiseren. Nieuwegein werd aangewezen als een van deze kerngebieden met het project Gecoördineerde ouderenzorg Nieuwegein. Eén telefoonnummer voor alle zorgvragen werd ingesteld. Vragen om aansluiting op alarmering maar ook voor opname in verzorgingshuis en tevens afspraken voor diëtist of maatschappelijk werk. Alles werd geregeld via dat ene telefoonnummer. Men streefde dan ook om zoveel mogelijke vormen van zorgverlening te beheersen. Zo werd de maaltijdvoorziening geïntegreerd alsook de dagverzorging voor ouderen. De gebieden die niet tot kerngebied waren aangewezen konden wel van de kennis die deze samenwerking opleverde gebruik maken en het was dan ook een tijd van grote veranderingen op het organisatorische vlak. Omdat echter de geldstromen niet parallel liepen was er bijzonder veel overleg nodig met gemeenten, overheid en ziektekostenverzekeraars. Voor de mensen die het werk daadwerkelijk moesten verrichten was het enerzijds een tijd van nieuwe uitdagingen, anderzijds moest er veel worden bijgeschoold en vergaderd om mensen op de hoogte te houden. De wet voorzieningen gehandicapten. deed zijn intrede waardoor mensen een beroep konden doen op voorzieningen in huis. De indicatiestelling lag in handen van de thuiszorg die ook het beste kon beoordelen waar mensen behoefte aan hadden. Voorzichtige proeven werden gedaan met het persoonsgebonden budget.

De veranderingen in de thuiszorg vanaf de eeuwwisseling

Er veranderde rond de eeuwwisseling veel in de zorgverlening. De indicatiestelling voor de thuiszorg werd gedaan door een onafhankelijk bureau; het centrum indicatiestelling zorg. De administratie voor de eigen bijdrage in de zorg werd niet meer door eigen organisaties gedaan maar ook hiervoor werd een apart bureau in het leven geroepen. Verzorgingshuizen werden omgebouwd tot WoZoco's ofwel woonzorgcentra waarbij mensen veel zelfstandiger kunnen wonen en hun eigen zorg kunnen inkopen. Het persoonsgebonden budget werd sterk uitgebreid waardoor meer mensen zelfstandig kunnen blijven.

Wet maatschappelijke ondersteuning

In 2007 is de wet maatschappelijke ondersteuning in werking getreden. Hierbij is de huishoudelijke hulp uit het pakket aan zorgverlening gehaald en de wet wordt uitgevoerd door de gemeente. Hiermee zijn we dan weer terug op het oorspronkelijke verhaal waarbij de gemeente de huishoudelijke zorg betaalt. De gemeente sluit contracten met instellingen en bepaalt hoeveel hulp er verstrekt mag worden. Dit was aan het begin van de zeventiger jaren ook het geval alhoewel op een wat andere leest geschoeid. En hiermee is de kring dan rond.