Alles over de zetpil

Een zetpil, kinderen zijn er nooit zo blij mee. Soms heeft een zetpil toch de voorkeur boven een gewone tablet, pil of drankje. Hier leest u onder andere hoe een zetpil werkt en hoe u deze dient in te brengen. Wilt u eindelijk eens weten hoe het zit met de discussie over welke kant van de zetpil voorop moet bij het inbrengen? De punt of de platte (stompe) kant? U vindt hier het verlossende antwoord. Een zetpil wordt gebruikt om een medicijn rectaal (via de anus) toe te dienen. Dit in tegenstelling tot de meeste gewone pillen en tabletten die oraal (via de mond) worden ingenomen. Naast zetpillen voor rectaal gebruik, bestaan er ook zetpillen speciaal voor vaginaal gebruik met een lokale werking, bijvoorbeeld tegen vaginale infecties. Dit artikel beperkt zich tot de zetpil voor rectaal gebruik.

Hoe werkt een zetpil?

Een zetpil bestaat uit een materiaal dat smelt bij lichaamstemperatuur of oplost door vocht en daarbij de medicinale stof afgeeft. Deze werkzame stof wordt vervolgens rechtstreeks opgenomen in het bloed via de wand van de endeldarm (het rectum).

Waarom een zetpil?

• Als alternatief. Indien een patient bijvoorbeeld een gewone tablet/drankje niet wil of kan innemen, bijvoorbeeld bij misselijkheid of kinderen.
• Gewenste werking is lokaal, i.e. in het rectum of dikke darm, bijvoorbeeld voor de behandeling van aambeien of constipatie(verstopping).
• Sommige medicijnen veroorzaken maagklachten bij orale inname of kunnen niet goed tegen het maagzuur. Een ander voordeel is er bij medicijnen die snel door de lever worden afgebroken. De werkzame stof van oraal ingenomen medicijnen gaat via het bloed eerst naar de lever (via de poortslagader) voor het verder door het lichaam gaat. Dit in tegenstelling tot opname in het rectum (met name het onderste gedeelte), waar het eerst door het lichaam gaat. Op deze manier kan het medicijn dan dus beter zijn werk doen.

Nadelen

• In theorie: langzamere en onvolledige opname. In de praktijk blijken bijvoorbeeld paracetamol zetpillen juist goed te werken en zeker bij kinderen hun nut te bewijzen.
• Lastiger te bewaren
• Mogelijkheid tot irritaties
• Veel mensen geven toch de voorkeur aan een normale pil of drankje vanwege de manier van toedienen

Meest gebruikte zetpillen voor zelfzorg (vrij verkrijgbaar)

Er zijn diverse zetpillen zonder recept verkrijgbaar bij de drogist/apotheek. Hieronder een beknopt overzicht van de meest voorkomende:

• Paracetamol zetpil. Ook verkrijgbaar in lagere doseringen speciaal voor kinderen, te gebruiken bij koorts of pijn. Bekendste merk: Panadol zetpillen.
• Bij constipatie of lastige stoelgang: Bisacodyl zetpil (prikkelt darmslijmvlies), bijvoorbeeld Dulcolax. Glycerine zetpil (milder dan Bisacodyl)
• Bij aambeien, enkele voorbeelden zijn: Sperti, Theranal, EpiAnal zetpil.

Houdbaarheid en bewaring van zetpillen

Let goed op het bewaarvoorschrift en de houdbaarheid. Zetpillen zijn vaak minder lang houdbaar dan andere geneesmiddelen. Ook moeten ze vaak koel worden bewaard.

Zetpil inbrengen

• Het is aan te raden om zowel voor als na het inbrengen van de zetpil uw handen te wassen.
• Meestal zit elke zetpil afzonderlijk verpakt in een soort plastic hulsje/folie. Deze moet opengescheurd worden, of opengeknipt (soms willen ze niet!), zodat de zetpil eruit gehaald kan worden.
• Het handigste is als de patiënt op de linker zij gaat liggen waarbij het rechterbeen omhoog richting de borst wordt gebacht. De linker onderarm ligt hierbij achter de rug en het bovenlichaam kantelt wat naar het bed toe. Dit wordt ook wel de sims positie genoemd. Natuurlijk kan het ook in een ander positie als dat voor u makkelijker of comfortabeler is.
• Om het inbrengen wat makkelijker en minder onprettig te maken kan het puntje van de zetpil eventueel wat vochtig worden gemaakt met (lauw) water. Een drupje slaolie of vaseline wordt hiervoor ook wel gebruikt.
• Plaats de zetpil met de punt tegen de anus en duw deze vervolgens rustig met uw vinger helemaal naar binnen. Normaal gesproken dient u hiervoor uw vinger enkele centimeters diep in de anus in te brengen. U kunt hierbij een vingercondoom of handschoen gebruiken.
• Zorg er voor dat de zetpil niet weer naar buiten komt floepen! Even de billen tegen elkaar en rustig wachten is vaak voldoende. Mocht het toch gebeuren, dan is de zetpil waarschijnlijk niet diep genoeg ingebracht. De zetpil heeft tijd nodig om te smelten en opgenomen te worden. Wacht dus met een toiletgang tot minimaal een half uur (liefst langer) na het inbrengen.

Punt van discussie: de punt of de platte(stompe) kant eerst?

Wellicht heeft u in uw naaste omgeving wel eens gehoord of discussie gehad over het feit dat een zetpil met de platte, stompe kant naar voren, zou moeten worden ingebracht. Het meest logische lijkt de punt naar voren omdat de zetpil dan makkelijker de anus in kan glijden. Dit is dan ook de manier zoals zetpillen al sinds jaar en dag worden gebruikt. Alle bijsluiters van zetpillen geven dit als instructie mee (voor zover bekekend bij de auteur).
In een artikel [1] NT 20 January 2009 Vol 105 No 2., wordt uitgelegd waarom deze ‘mythe’ ontstaan is. In het kort de strekking van dit artikel: In 1991 is er een onderzoek geweest (Abd-El-Maeboud et al.) waarin voorgesteld is om de platte(stompe) kant eerst in te brengen. Dit omdat de zuigende werking van de anus de zetpil dan makkelijker naar binnen trekt, zodat het niet nodig is de vinger in de anus te duwen om hem ver genoeg in te brengen. Een ander voordeel zou zijn dat de zetpil hiermee het beste onderaan in het rectum wordt opgenomen. Dit advies blijkt vervolgens vanaf het jaar 2000, in een aantal medische handboeken te worden overgenomen, verwijzend naar het genoemde onderzoek. In nieuwe wetenschappelijk artikel in 2006 van Bradshaw and Price, trekt de eerdere conclusie in twijfel en geeft aan dat er geen overtuigend bewijs voor is. Op zijn minst zou er verder onderzoek nodig zijn voordat er gesteld kan worden dat “platte kant” eerst beter zou zijn dan “punt eerst”.
Kortom, u kan het met een gerust hart doen naar uw eigen voorkeur!