Gebeten door een slang, wat nu?

Veel slangenbeten zorgen enkel voor wat kleine bijtwondjes, er komt geen of weinig gif bij kijken. Er zijn echter ook slangenbeten die veel ernstiger zijn. Deze kunnen voor blijvende schade zorgen of zelfs de dood als gevolg hebben. Wanneer correct gehandeld wordt, hoeft dit echter niet het geval te zijn. Door een drukverband aan te leggen zijn veel giffen een stuk minder schadelijk. Gif uitzuigen of wegsnijden werkt niet en de bloedstroom afknellen is ook niet verstandig.

Gifslang of wurgslang

Beten van wurgslangen zijn zelden een groot probleem. Wonden zijn vaak relatief klein en mits goed ontsmet kan een infectie worden voorkomen. Het grote gevaar treed op bij gifslangen en bij mensen alleen bij gifslangen met een sterk gif. De enige gevaarlijke slang in Nederland en België is de adder.

Beet van een wurgslang

Bij de beet van een wurgslang hoeft geen speciale behandeling toegepast te worden. De wond moet wel goed schoongemaakt en gedesinfecteerd worden. In de bek van een slang zitten veel bacteriën, die voor ontsteking kunnen zorgen.

Beet van een gifslang of onbekende slang

Wanneer de beet afkomstig is van een gifslang, kan snelle en correcte actie het leven van het slachtoffer redden. Helaas is er veel incorrecte informatie beschikbaar op het internet en zelfs in slangenbeetsets die te koop zijn. Indien niet bekend is welke slang gebeten heeft, moet er altijd vanuit gegaan worden dat het om een gifslang gaat, ook als er geen vergiftigingsverschijnselen optreden. Slangengif kan traag werken, soms treden verschijnselen pas na enkele dagen op. Meer informatie over slangengif is hier te vinden.

Eerst hulp

Ongeacht het typ gif zijn er een aantal zaken die kunnen helpen het gif teniet te doen. Het belangrijkste is het gif uit de vitale organen houden. Dit kan door druk toe te passen, het gif zit niet meer in het bloed maar in het weefsel ertussenin, in het lymfeweefsel of in het vetweefsel waar het geen schade aanricht. Druk toepassen werkt alleen bij cyototoxisch gif, maar kan in de andere gevallen zeker geen kwaad dus het toepassen is altijd verstandig.

Druk met de hand toedienen

Dit kan direct na de beet. Duw de palm van je hand tegen de beetplek aan en houd dit vast totdat je een drukverband kunt
toepassen.

Drukverband

Om voldoende druk te houden op de gebeten plek, dien je een drukverband aan te leggen. Indien geen verband aanwezig is, kan ook bijvoorbeeld een handdoek of een kledingsstuk worden gebruikt. Een drukverband werkt alleen bij de ledematen, maar dit is ook waar de meeste beten voorkomen. Indien geen drukverband aangelegd kan worden, blijf druk uitoefenen met de hand.
Het is belangrijk dat het drukverband correct wordt aangelegd. De bloedtoevoer mag niet worden afgesloten. Laat daarom indien mogelijk de vingertopjes of tenen vrij, zodat kleurveranderingen te zien zijn. Knijp er regelmatig in om te controleren of de doorbloeding nog goed is. Na het knijpen wordt de vinger of teen wit, als de oude kleur weer terugkomt is er voldoende doorbloeding. Een andere manier om te controleren of het verband niet te strak zit is door er een vinger onder te krijgen. Als dit kan, is het in orde. Het moet niet gemakkelijk kunnen, want dan staat er niet voldoende druk op.

Ledemaat zwelt op

Als gevolg van sommige giffen kan de gebeten plek zwellen. Wanneer er een drukverband is, moet dit worden verwijderd en opnieuw worden aangelegd zodat de doorbloeding mogelijk blijft.

Indien nodig

Het kan mogelijk zijn dat het slachtoffer beademing nodig heeft of een hartmassage. Vooral bij neurotoxische giffen is beademing vaak een grote hulp voor het slachtoffer. Vaak is dergelijke behandeling niet per direct nodig, maar kan ermee gewacht worden totdat een ziekenhuis is bereikt.

Naar een dokter

Het is van groot belang om na een beet van een giftige slang naar de dokter te gaan. Zelfs wanneer er in eerste instantie geen klachten optreden, is het aan te raden een dokter te bezoeken. Bij iedere slag van het hart wordt het gif verder door het lichaam verspreid, dus het is belangrijk dat het slachtoffer rustig blijft. Ga niet rennen maar loop rustig en neem voldoende pauzes tussendoor.

Verdere behandeling

In het ziekenhuis zal de behandeling worden toegepast. Aan de hand van de symptomen wordt bepaald welke behandeling het slachtoffer krijgt. Dit kan bestaan uit het toedienen van een antiserum of door het toepassen van symptoombestrijding. Het lichaam breekt het gif vanzelf af, wat bij niet levensbedreigende giffen vaak het beste is. Een antiserum geeft altijd een allergische reactie, soms ernstiger dan anders. Er zijn gevallen bekend van mensen die niet stierven aan het slangengif, maar aan de reactie op het antiserum. Verder zal in het ziekenhuis in veel gevallen beademing en hartmassage worden toegepast.

Wat niet te doen

Er zijn tal van mythes over wat te doen bij een slangenbeet. Sommige zijn onschuldig, maar andere maken de situatie alleen maar erger.

• Ga niet achter de slang aan: de behandeling zal worden gedaan aan de hand van de symptomen. Door achter de slang aan te gaan loop je het risico nog een keer gebeten te worden, wat de situatie verergert.
• Ren niet naar hulp: door te rennen wordt het gif sneller rondgepompt. Door kalm te lopen en voldoende pauzes te nemen vergroot je je kansen uiteindelijk bij hulp te komen.
• Niet snijden, zuigen of de bloedstroom afsluiten. Je krijgt het gif niet meer uit de wond, dus dat proberen heeft geen zin. Door de bloedstroom te lang af te sluiten kun je het ledemaat verliezen wanneer dit niet nodig zou zijn.
• Gebruik geen antiserum: Antiserum wordt gemaakt uit het bloed van honden of paarden. Hierop heeft ieder mens kans op een allergische reactie. Sommige mensen kunnen het een paar keer aan, maar bij anderen is de eerste keer antiserum toepassen al bijna dodelijk. Laat deze beslissing over aan een dokter, wanneer je in een ziekenhuis bent waar voldoende kennis en apparatuur beschikbaar is voor het geval het mis gaat.
• Drink geen alcohol en gebruik geen verdovende middelen: het is belangrijk logisch te blijven denken in het geval van een beet en de metabolisme niet te verstoren.
• Gebruik geen huismiddeltjes: Deze zijn niet effectief genoeg in geval van een gevaarlijke beet. Warmte, kou, speciale stenen, kruiden, alles wat je kunt bedenken wordt gebruikt. Sommige kunnen een beetje helpen in het geval van een beet met weinig of zwak gif, maar niet genoeg bij een gevaarlijke beet. Vertrouw alleen op een drukverband en de hulp die je in het ziekenhuis krijg.

Spugende slangen

Sommige slangen bijten niet alleen, maar kunnen ook gif ‘spugen’ ter verdediging. In feite spugen ze het niet, maar komt het onder druk uit de tanden. Het gif kan meer dan 2 meter ver rijken. Bij een beet is de behandeling hetzelfde als de eerder beschreven procedure, wanneer de slang spuugt is het een geval apart. Spugende slangen mikken voor de ogen, daar brengt hun gif het meeste schade aan. Op de huid kan het gif voor irritatie, een branderig gevoel en zelfs brandwonden zorgen. Om dit te voorkomen dient het gif zo snel mogelijk van de huid worden gewassen.
In de ogen zorgt het gif voor irritatie en tijdelijke blindheid. Onbehandeld kan de blindheid blijvend worden. Om dit te voorkomen moeten de ogen direct uitgespoeld worden met water. Hoe meer water hoe beter. Indien geen water beschikbaar is kan melk of zelfs urine worden gebruikt. Wrijf niet in de ogen en houd de ogen open tijdens het spoelen. Dit is lastig aangezien het gif veel pijn doet, maar het is de beste manier om ervan af te komen. Eventueel kan een pijnstiller worden genomen. Ga na het uitspoelen zo snel mogelijk bij een dokter langs.

Lees verder

• Slangen in Nederland en België
• Alles over slangengif en slangentanden
• Slangenbeten voorkomen