Tablet, capsule, dragee, pillen: kenmerken en verschillen

Medicijnen moeten meestal via de mond worden ingenomen. De bekendste vorm is het tablet. Er zijn ook dragees en capsules. En hoe zit het met smelttabletten en bruistabletten? Met de pil wordt tegenwoordig de anticonceptiepil bedoeld. Is dit ook een pil of niet? Bestaan er nog andere pillen? Over de kenmerken van, en de verschillen tussen deze toedieningsvormen.

Medicijnen via de mond: enterale toedieningsvorm

Er zijn veel wegen om een medicijn in contact te brengen met het deel van het lichaam waar het zijn gewenste werking moet doen.
Medicijnen, maar ook (homeopathische) zelfhulpmiddelen, vitamines of andere voedingssupplementen die door de mond moeten worden ingenomen kunnen verschillende vormen hebben. Zij vallen onder de enterale manier van toediening, dat wil zeggen via het maagdarmkanaal. De meeste van die middelen worden oraal (via de mond) ingenomen. Hiervoor bestaan (naast vloeibare, dus dranken en siropen) gewone tabletten, bruistabletten, smelttabletten, capsules, dragees. En hoe zit het met pillen? Wat zijn de kenmerken, wat de verschillen?

Tablet

Naast het drankje waarschijnlijk wel de bekendste vorm waarin medicijnen via de mond worden ingenomen. Het tablet is een toedieningsvorm die alleen geschikt is voor geneesmiddelen en voedingssupplementen die bij kamertemperatuur niet vloeibaar zijn (vaste fase). Een tablet kan rond of langwerpig zijn, de afmeting varieert. Bij de productie ervan wordt een bepaalde dosis werkzame stof van het middel in vorm geperst via een mal.

Als er te weinig volume is om van één dosis van de werkzame stof een tablet te maken van een redelijk formaat wordt de werkzame stof met vulstoffen vermengd om meer volume te krijgen. Vulstoffen die vaak hiervoor gebruikt worden zijn zetmeel, lactose (melksuiker) of saccharose (rietsuiker). Een tablet kan opgedeeld worden (bijvoorbeeld gehalveerd), al zal dat meestal niet de bedoeling zijn. Geneesmiddelen via de apotheek in tabletvorm zullen meestal in een doordrukstrip worden geleverd. Er zijn tabletten die via gereguleerde afgifte werken, dit wordt controlled release genoemd. Dit kan nodig zijn wanneer het geneesmiddel geleidelijk moet worden opgenomen door het lichaam. Tabletten moeten met altijd met voldoende water worden ingenomen.

Smelttablet

Naast het 'gewone' tablet bestaat er nog het smelttablet.Het smelttablet is ontworpen om zonder water in te nemen. Een smelttablet lost namelijk snel op in het speeksel en wordt hiermee doorgeslikt. Dit komt van pas bij mensen die misselijk zijn en/of moeten braken, zoals bij migraine voorkomt. Sommige medicijnen voor migrainepatiënten zijn daarom smelttabletten, zoals Maxalt. De maag wordt zoveel mogelijk ontzien en het medicijn kan toch worden ingenomen. Nadeel is dat de smaak kan tegenstaan.

Bruistablet

Een bruistablet moet worden opgelost in water, waardoor dit makkelijker is in te nemen. Bovendien werkt het medicijn snel omdat het al is opgelost. Daarbij is het vaak wat makkelijker door de maag te verdragen. Voorbeelden van geneesmiddelen in de vorm van bruistablet zijn Aspro Bruis, het slijmverdunnende middel Bisolvon, paracetamol voor kinderen (Roter). Bruistabletten bevatten toegevoegde zouten; mensen die op hun zoutinname moeten letten vanwege een zoutarm dieet kunnen het beste met hun arts overleggen over het gebruik van bruistabletten. Soms heeft een opgelost bruistablet een lichte citrus- of andere fruitsmaak. Tip: neem een hoeveelheid water die ook helemaal opgedronken kan worden, anders wordt niet de hele dosis van het geneesmiddel ingenomen. Als een heel glas teveel is neem dan bijvoorbeeld een half glaasje.

Capsule

Een capsule is een omhulsel dat bestaat uit gelatine, en dit kan hard of zacht zijn. Het geneesmiddel bevindt zich hierin. Harde capsules worden vaak gebruikt voor geneesmiddelen in poedervorm, zachte capsules voor olie-achtige middelen, bijvoorbeeld visolie, vitamine D, vitamine E. Waterige oplossingen worden niet in capsules gedaan, dan zouden deze oplossen; dat gebeurt immers ook in het lichaam als de capsule wordt ingenomen. Capsules zijn voor de meeste mensen makkelijker in te nemen dan tabletten. Als het toch problemen geeft kan de (harde) capsule (in overleg) worden opengemaakt om hem in tweeën in te nemen, ook met voldoende water.

Dragee

Een dragee is een tablet waar omheen een laagje suiker is aangebracht, vaak is daar nog een kleurstof aan toegevoegd. Dit wordt een coating genoemd. Dit laagje lost snel op in de maag. Het geeft de dragee een herkenbaar en glad voorkomen en dient bij sommige geneesmiddelen als bescherming tegen de invloed van licht. De coating maakt het makkelijker om een dragee in te nemen dan een tablet. Soms is de hoeveelheid van een medicijn zo klein dat de coating zorgt voor een beter formaat. Een voorbeeld hiervan is de anticonceptiepil. Een herkenbare - knalroze - dragee is ibuprofen. Sommige multivitamines worden in de vorm van dragees verkocht. Nadeel van dragees is dat ze lijken op snoepjes, wat voor kinderen gevaarlijk kan zijn.

Pillen

Pillen werden vroeger gemaakt door de apotheker met behulp van een pillenplank en pillenmes. Tegenwoordig wordt dit niet meer gedaan. Deze manier van het bereiden van geneesmiddelen was niet erg nauwkeurig en het was veel werk. Mede door de komst van voorschriften voor hygiënisch werken is het pillendraaien afgeschaft. De andere toedieningsvormen zoals tablet, dragee en capsule zijn ervoor in de plaats gekomen. Wie op Google het woord 'pil' als zoekterm intypt krijgt alleen maar informatie over de anticonceptiepil, die gewoonlijk met 'de pil' wordt aangeduid, maar meestal een dragee is. In spreektaal wordt het woord pil nog wel gebruikt: "doe mij maar een pilletje tegen de hoofdpijn".