Occult bloed: wat is dat?

Occult bloed in de ontlasting kan betekenen dat er een medische oorzaak voor is. Het kan duiden op het begin van darmkanker, maar meestal is dat niet het geval. De aanwezigheid van occult bloed kan ook andere oorzaken hebben, vaak onschuldig. Wat is occult bloed? Wanneer kan dit voorkomen? Waarom wordt er meer dan één test gedaan?

Wat is occult bloed?

Occult betekent 'verborgen, niet zichtbaar'. Occult bloed is dus bloed dat niet zichtbaar is. In dit verband de aanwezigheid van sporen van bloed in de ontlasting (poep) die niet met het blote oog waarneembaar zijn. Normaal is er geen bloed in de ontlasting aanwezig. Dat kan wel het geval zijn bij bepaalde aandoeningen, zoals beginnende darmkanker. Maar ook andere, vaak onschuldige oorzaken zijn mogelijk.

Testen op occult bloed

Bij het opsporen van occult bloed wordt ontlasting gebruikt voor de test. Die kan worden aangevraagd als occult bloedtest, maar is ook onder andere namen bekend: FOBT (fecal occult blood test), hemoccult, guiac test. Onderzoek naar occult bloed in ontlasting wordt gedaan op het klinisch-chemisch laboratorium.

De meest recent ontwikkelde test is de iFOB-test (immunochemische fecaal occult bloed-test). Deze test is makkelijker uit te voeren dan de FOB test. Daarnaast heeft deze nieuwere test nog een paar voordelen: de test is twee keer zo gevoelig, er is maar één monster ontlasting voor nodig en deze test reageert niet op voedingsmiddelen of medicijnen, waardoor er geen fout-positieve reacties ontstaan. Een flinke verbetering dus. Deze test wordt ook gebruikt bij bevolkingsonderzoek naar (vroege stadia van) darmkanker. In Nederland gaat men in 2013 starten met het bevolkingsonderzoek naar darmkanker, in Vlaanderen in 2014.

Wanneer wordt onderzoek naar occult bloed gedaan?

Als er reden is om aan te nemen dat er afwijkingen zijn in de maagwand of darmwand kan de arts besluiten een test op occult bloed aan te vragen. Zoals het opsporen van bloedarmoede waarbij bloedingen in de maag of darm voorkomen. Door de aanwezigheid van bijvoorbeeld poliepen, aambeien, zweertjes of tumoren kunnen kleine bloedingen ontstaan. Deze uitstulpingen in de holte van maag of darm kunnen beschadigen wanneer er ontlasting langs gaat, wat de bloedinkjes veroorzaakt. De aanwezigheid van het voor het blote oog onzichtbare bloed kan een aanwijzing voor de arts zijn. Occult bloed kan een teken zijn dat er zich een kwaadaardige tumor in de darm aan het ontwikkelen is, maar meestal is er een andere oorzaak.

Andere oorzaken voor occult bloed

Naast genoemde aandoeningen zijn er andere oorzaken mogelijk voor de aanwezigheid van occult bloed in de ontlasting. Die zijn vaak heel onschuldig. Te denken valt aan bloedend tandvlees door poetsen of flossen, waarna het beetje bloed werd doorgeslikt. Of het gebruik bepaalde medicijnen zoals aspirine of antistollingsmiddelen. Ook bepaalde voedingsmiddelen kunnen ervoor verantwoordelijk zijn, zoals mierikswortel.

Wat is er nodig voor de test op occult bloed?

Voor de test is één enkele bepaling minder betrouwbaar; daarom wordt de ontlasting van drie opeenvolgende dagen onderzocht. Hiervoor moet op drie dagen ontlasting in drie potjes opgevangen worden. Hiervoor zijn speciale potjes met schepje beschikbaar, die door de arts of andere medewerker meegegeven worden. Behalve naam en geboortedatum is het vermelden van de datum op elk potje nodig. De potjes moeten in de vriezer bewaard worden tot de serie compleet is, waarna deze ingeleverd moet worden bij het laboratorium.

Het vermijden van 'toevallig' bloed

Om te voorkomen dat er toevallig bloed in de ontlasting komt mogen bepaalde pijnstillers niet gebruikt worden in de dagen voor de test. Daarnaast moeten sommige voedingsmiddelen vermeden worden, denk aan rood vlees. Daar zullen instructies over meegegeven worden. Ook bij het tandenpoetsen moet voorzichtig gedaan worden om bloeding te voorkomen. Flossen en het gebruik van tandenstokers moeten even worden overgeslagen.

Wat zegt de uitslag van de test op occult bloed?

In de meeste gevallen is de test negatief, wat betekent dat er geen bloed werd aangetoond in de ontlasting. Een positieve uitslag betekent de aanwezigheid van bloed in de ontlasting. Omdat een spoortje bloed dus ook door andere oorzaken weleens in de ontlasting terechtkomt moet er meer dan één monster van de ontlasting positief zijn om er vanuit te gaan dat het meer is dan een toevalligheid. Als dit het geval is zal er aanvullend onderzoek worden gedaan om de oorzaak op te sporen. Meer dan één positieve test op occult bloed is dus een aanwijzing maar geeft geen uitsluitsel.