Rammenas, teelt en gebruik

Rammenas, de zwarte grote radijs is weinig bekend en wordt weinig gebruikt als groente. Toch is het een interessant gewas, gemakkelijk te kweken, goed te gebruiken als een soort snack en daarbij ook bijzonder gezond en zelfs geneeskrachtig. De rammenas, Raphanus sativus var. niger is een soort radijs met een lange vlezige wortel of knol. Als oorsprongsgebied wordt Klein-Azië genoemd, maar ook in Oost-Azië is het sedert mensenheugenis een belangrijk cultuurgewas. Hiermee vergeleken neemt de rammenas in Europa maar een bescheiden groenteplaatsje in. Nochtans moet de rammenas in de oudheid een veel belangrijker rol hebben gespeeld. De oude Egyptenaren voedden tijdens de bouw van de piramide van Cheops, omstreeks 2700 voor onze jaartelling, hun slaven met grote hoeveelheden rammenas en op wandschilderingen van de tempels is te zien dat knollen als offers werden aangeboden. Bij de Grieken stond de plant in hoog aanzien en ook de Romeinen kenden de wortel als een lekkernij. Zij brachten de rammenas als cultuurgewas naar het noorden, maar pas in de middeleeuwen raakte hij over geheel Europa verspreid.
De rammenas smaakt net als de bekende radijsjes, scherp en verfrissend, en wordt vooral rauw gegeten. De mosterdolie geeft aan de wortel zijn scherpe smaak. Daarom past hij uitstekend als hapje bij een stevige borrel of een biertje.

Teelt van rammenas

Afhankelijk van het seizoen teelt men zomer- of winterrammenassen. Zaai de eerste rammenassen zodra de weersomstandigheden het toelaten. Het kan al vanaf maart, maar dan alleen onder plasticfolie. Je kunt beter wachten tot begin april om zomerrammenassen en tot eind juni om winterrammenassen te zaaien. Zaai in geultjes van 2 cm diep die op een onderlinge afstand van 25 cm uit elkaar liggen en dun achteraf de zaailingen tot op 15 cm in de rij. De grond moet diep omgespit worden en lichtjes bemesten. Op zware grond kies je voor rassen met ronde knollen; op lichte grond voor rassen met halfronde wortels.

Oogsten en bewaren van rammenas

Als alles goed gaat, kun je 70 tot 120 dagen na zaaidatum de eerste rammenassen uitgraven. Oude rammenassen worden geleidelijk aan voos. Dit is vooral het geval met zomerrassen. Houd hiermee rekening door kleine hoeveelheden te zaaien met intervallen van een week. Nog voor de eerste vorst gaat de hele voorraad naar binnen. Bewaar de wortels of knollen ingekuild op
een koele en vorstvrije plaats.

Zaadrassen

Er is een ruime keuze uit rassen, die we onderverdelen in zomer- en wintertypen. Het wortelvlees is steeds wit; de schil kan wit, violet, roze of zwart zijn. Verder verschillen de wortels of knollen van vorm. Er bestaan ronde knollen en lange of halflange wortels.
Als zomerrassen zijn bij ons vooral 'Rex' ('Lange Witte Rettich') en 'Halflange Witte Zomer' bekend. Maar ook het ras 'Ostergruss Rose' is een bruikbaar ras. Voor de late teelt komen in de eerste plaats 'Lange Zwarte Winter' en 'Poids d'Horloge' in aanmerking. Wil je een ronde knol dan is 'Münchener Bier' een goede witte en 'Ronde Zwarte Winter' een goede zwarte rammenas. Winterrassen vragen weliswaar een iets langere groeitijd, maar daartegenover staat dat ze minder gevoelig zijn voor voosheid en je kunt ze bij temperaturen tot rond het vriespunt in de volle grond bewaren. Uit Japan komen de hybriden 'Silverstar', 'Resist Riso', 'Minowase Spring Cross' en 'Minowase Summer Cross', die enkel voor de herfstteelt en alleen op lichte grond te gebruiken zijn omdat ze doorschieten na een vroege zaai. Ze worden meestal aangeboden onder de verzamelnaam 'daikon' en plantkundig gezien staan ze tussen de radijs en de rammenas.

Medicinaal

Rammenas werd vooral als siroop vroeger veel gebruikt en dat voor twee totaal verschillende kwalen: bij hoest en tegen galstenen.
Het meest eenvoudige maar wel merkwaardig recept: Haal gedeeltelijk het witte vruchtvlees uit de rammenas, maak een gaatje onder in de knol, vul de uitgeholde rammenas met suiker of rietsuiker. De suiker trekt het sap uit de rammenas en vloeit dan als siroop door de gemaakte opening naar buiten. Je kan ook stukjes rammenas om en om met suiker of in honing in een bokaal doen.

Rammenashoning: gelijke gewichtsdelen blokjes rammenas en honing één week of langer laten trekken, als de honing te vloeibaar wordt per kilo product 100 gram suiker toevoegen om gisting te voorkomen. Te gebruiken als hoestsiroop en als slijmoplossend middel.

Enkele wetenschappelijke onderzoeken

• Prahoveanu E, Esanu V. 1990. [The effects of aqueous extracts of Raphanus niger on an experimental influenza infection in mice and on the enzyme polymorphism in lung tissue extracts]. Rev Roum Virol. 1990 Apr-Jun; 41(2): 113-7. French.
• Nakamura Y, Iwahashi T, Tanaka A, Koutani J, Matsuo T, Okamoto S, Sato K, Ohtsuki K. 2001. 4-(Methylthio)-3-butenyl isothiocyanate, a principal antimutagen in daikon (Raphanus sativus; Japanese white radish). J Agric Food Chem. 2001 Dec; 49(12): 5755-60].