Melk, gezond of niet?

In Nederland zijn veel van ons opgegroeid met slogans als "Melk, de witte motor" en "Melk is goed voor elk!". Melk werd in de jaren negentig gezien als een essentieel onderdeel van een gezond voedingspatroon. Er is echter steeds meer bewijs dat melk helemaal niet zo gezond is als altijd werd beweerd. De informatie die over melkproducten beschikbaar is, is vooral heel tegenstrijdig. Wat zijn precies de voor- en tegenargumenten die worden gebruikt in het debat omtrent de gezondheid van melkproducten?

Vier redenen waarom melk gezond is:

1. Melk bevat essentiële vitaminen en mineralen

In melkproducten zitten vele voedingsstoffen die belangrijk zijn bij de ontwikkeling van kinderen, maar die ook voor volwassenen belangrijk zijn voor de gezondheid. De bekendste hiervan is natuurlijk calcium, maar melk bevat hiernaast ook nog veel vitamine D, vitamine B2 en B12 en diverse eiwitten. Deze voedingsstoffen zijn moeilijk uit andere voedingsstoffen te halen, waardoor melk nog steeds als essentieel onderdeel van een gezond voedingspatroon wordt gezien.

2. Melk verlaagt de kans op hart- en vaatziekten

Effecten van voeding op de gezondheid zijn vaak lastig te meten. Er zijn dan ook veel tegenstrijdige studies te vinden die het effect van melk op de gezondheid hebben onderzocht. Een onderzoeker van de Wageningen Universiteit heeft in 2010 ongeveer 5000 artikelen met elkaar vergeleken om het effect van melkconsumptie op hart- en vaatziekten te bepalen. Dit onderzoek liet zien dat het drinken van één glas melk per dag het risico van hart- en vaatziekten met zes procent kan doen afnemen. De onderzoekers vermoedden dat dit komt door het bloeddrukverlagende effect van calcium en kalium in melk.

3. Melk beschermt tegen botontkalking

Botontkalking, ofwel osteoporose, vormt een groot probleem bij ouderen. De botten worden steeds poreuzer wat een verhoogd risico op het optreden van botbreuken tot gevolg heeft. Calcium vormt een zeer belangrijke component van je botten. Daarom wordt verondersteld dat het drinken van veel melk kan leiden tot een verbeterde botstructuur en sterkere botten.

4. Melk kan het risico op darmkanker verlagen

Er is nog weinig bekend over het verband tussen de consumptie van zuivelproducten en het risico op het krijgen van kanker. Veel resultaten uit de literatuur spreken elkaar tegen en er zijn grote verschillen tussen alle verschillende vormen van kanker. Een studie uit 2012 heeft echter laten zien dat het innemen van 400 gram zuivelproducten per dag de kans op dikke darmkanker met zeventien procent kan doen afnemen.

Vier redenen waarom melk ongezond is:

1. Melk bevat grote hoeveelheden lactose

Lactose, een melksuiker, is een belangrijke component van moedermelk van zowel mensen als koeien. Melk bevat gemiddeld vier tot vijf procent lactose. Deze suiker speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van kinderen en baby's. Voor volwassenen zou de inname van lactose geen voordelen meer opleveren. Het is zelfs zo dat 70% van de wereldbevolking intolerant is voor lactose. Deze mensen kunnen lactose niet afbreken, doordat een bepaald enzym, lactase, afwezig is of niet goed werkt. Deze mensen kunnen last krijgen van darmklachten wanneer ze toch melkproducten eten. Intolerantie voor lactose zou een normaal proces zijn dat zorgt dat mensen en dieren stoppen met melk drinken, wanneer het lichaam dit niet meer nodig heeft om te kunnen groeien.

2. Koemelk zorgt voor botontkalking

Hoewel veel mensen geloven dat melk juist beschermt tegen osteoporose (botontkalking), zijn er ook veel mensen die beweren dat melkconsumptie zorgt voor een hoger risico op osteoporose. Zij redeneren dat de hoge concentratie calcium in melk niet goed door het lichaam kan worden opgenomen, doordat er ook heel veel fosfor in (koe)melk zit. Daarnaast zou het lichaam, ter compensatie van deze hoge concentratie fosfor, calcium uit het lichaam vrijmaken om weer in balans te komen. Deze calcium zou worden vrijgemaakt uit je botten en hierdoor dus voor meer osteoporose zorgen. Een onderzoek uit 2003 liet zien dat het drinken van twee of meer glazen melk per dag het risico op botbreuken niet verminderde bij post-menopauzale vrouwen. Een studie uit 1997 liet zien dat voor mannen tussen de 40 en 70 jaar hetzelfde gold. Een onderzoek van Harvard uit 1997 heeft zelfs laten zien dat mensen die melk dronken een verhoogd risico hadden op botbreuken.

3. Koemelk bevat teveel caseïne

Caseïne is een eiwit dat voorkomt in melk. Het lichaam heeft dit eiwit nodig om calcium en fosfor op te kunnen nemen, omdat deze mineralen zonder dit eiwit een onoplosbaar complex vormen. Het blijkt echter dat koemelk relatief veel grotere hoeveelheden caseïne-eiwit bevat dan moedermelk. Verhoogde inname van dit eiwit, om precies te zijn van de bèta-caseïne A1 variant, is geassocieerd met een verhoogd risico op verschillende ziekten. Zo is caseïne-inname mogelijk gerelateerd aan onder andere hart- en vaatziekten, diabetes type I, multiple sclerose, de ziekte van Crohn, autisme en zelfs kanker.

4. Teveel melk kan leiden tot atherosclerose

Zoals eerder vermeld, bevat melk grote hoeveelheden calcium. Het grootste gedeelte van de calcium die je binnenkrijgt, gaat naar je botten en tanden. Wanneer je echter teveel calcium binnenkrijgt, blijft dit aanwezig in je bloedsomloop. Omdat calcium een rol speelt bij het ontstaan van atherosclerose (aderverkalking), kan een teveel aan calcium het risico hierop verhogen.

Lees verder

• Risico's van acrylamide in voeding