De geneeskracht van pitanga

Pitanga wordt in Suriname ook wel montji-montji kersi of monkimonkikersi genoemd. Het is een sappige, roodkleurige, glanzende bes met acht gelijkgevormde ribbels. Er zitten één, twee of drie zaden in de vrucht. Oorspronkelijk komt deze kers uit tropisch Brazilië; in Suriname is het gecultiveerd. Je vindt het soms als boom in een tuin in Paramaribo. Het is een middel dat gebruikt wordt bij griep, verkoudheid en koorts. Daarnaast is het een traditioneel medicijn bij reumatische aandoeningen. Het is een sterk antioxidant, onder andere omdat er lycopeen in zit. Van pitanga wordt een thee gemaakt die je kunt drinken naar medicinale behoefte. In tropische landen wordt de pitanga niet alleen geplant om te eten; het is ook een mooie sierboom. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving pitanga
• Rolander en de pitanga
• Vitamine C
• Pitangabladeren en sepsis
• Tegen leishmania amazonensis
• Pitanga bij verkoudheid
• Pitanga tegen kanker
• Overige medicinale aanwendingen

Naamgeving pitanga

De Latijnse naam van pitanga is Eugenia uniflora. Monkimonkikersi is een alternatieve naam voor pitanga. Het betekent apenkers. Switi kersi is een andere bijnaam, wat uiteraard zoete kers betekent. Andere volksnamen in Suriname zijn: geribde kers, Surinaamse kers, kriekjes-over-zee, kerseboom en Surinam cherry. In het Engels is de boom bekend onder de naam Brazilian cherry tree. In Paraguay en Uruguay zegt men nangapiri tegen deze plant. De naam pitanga komt uit de Tupi-taal waar pita ´rood´ betekent.

Rolander en de pitanga

Pitanga is rijk aan vitamine C. De Zweedse botanicus Daniël Rolander was één van de eerste westerlingen die deze kers beschreef. Rolander reisde rond in Suriname en ontdekte daarbij zo´n 80 nieuwe soorten planten en insecten. Rolander reisde ermee terug naar Zweden waar hij een conflict kreeg met de wereldberoemde botanicus Linnaeus, die zelfs in de kamer van Roland inbrak om enkele insecten van hem te stelen. Rolander beschreef over de pitanga dat hij in 1755 het wild voorkwam rond de plantage capoerica, maar dat kan niet kloppen; dit moeten gekweekte boompjes zijn geweest want hij groeit nu niet meer in het wild, volgens de schrijfsters van het boek ´Medicinale en rituele planten van Suriname´. Overigens zijn er andere bronnen die beweren dat hij in Suriname wel van nature voorkomt en dat deze ook in de buurlanden Frans Guyana en (Brits) Guyana van oorsprong groeit.

Vitamine C

In Brazilië, Paraguay en Uruguay groeien de wilde vorm van montimontikersi. Deze heeft een iets meer spits toelopende vrucht. De zurige vrucht zelf is een vitamine C-rijke vrucht maar de West-Indische kers is dat ook en die is veel populairder; die zie je overal op markten. Overigens bestaan er meer donker gekleurde cultivars van pitanga die zoeter smaken. In 100 gram pitangavruchten zit 32% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid aan vitamine C.

Pitangabladeren en sepsis

Braziliaans wetenschappelijk onderzoek uit 2012 toont aan dat myricetine en quercetine in de bladeren bij muizen goed werkt tegen sepsis of bloedvergiftiging. Er zitten nog andere stoffen in de bladeren die samen met andere stoffen een toevoeging kunnen zijn op een behandeling met sepsis. Overigens is de Surinaamse groente sopropo een bewezen medicijn bij sepsis.

Tegen leishmania amazonensis

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de bladeren van pitanga ontstekingsremmend werking en veilig zijn in het gebruik. Het helpt onder andere de tropische bacterieziekte leishmania amazonensis tegen te gaan, zo blijkt uit een in 2013 gepubliceerd onderzoek van de universiteit van Piaui in Brazilië. De essentiële olie van deze boom is verantwoordelijk voor de geneeskrachtige werking tegen genoemde bacterieziekten.

Pitanga bij verkoudheid

Zowel de vruchten als de bladeren van deze boom vertonen volgens Braziliaans wetenschappelijk onderzoek uit 2013 antioxidantwerkingen, maar de vrucht is iets sterker. Het immuunsysteem van de mens wordt verbeterd door deze plantaardige componenten en ontstekingsreacties worden verminderd. De bladeren van de kersenboom zijn in de traditionele volksgeneeskunde van Suriname het meest gebruikte deel van deze boom. Er wordt een thee van gezet die wordt gegeven bij griep, verkoudheid, koorts, pijnlijke keel en bloedarmoede. Het kan gemengd worden met citroengras, gember, malva, limoensap of het sap van de bittere oranje-appel.

Pitanga tegen kanker

In een onderzoek wat werd gepubliceerd in 2014 werd voor het eerst de antikankereffecten van pitanga een wetenschappelijke basis gegeven. Stoffen in pitanga kunnen het leven van een kankercel drastisch bekorten door de plotselinge dood van een kankercel te induceren. Dat wordt apoptose genoemd. Verder zorgt pitanga ervoor dat kankercellen niet verder worden uitgebreid. Pitanga dringt de kankercel binnen waarna het verspreidingsmechanisme van tumors een halt wordt toegeroepen. Omdat het een eerste onderzoek is, is meer onderzoek nodig om pitanga definitief tot antikankermedicijn te verklaren.

Overige medicinale aanwendingen

In de Surinaamse volksgeneeskunde zijn nog enkele andere medicinale toepassingen van pitanga.

• Een lauw kruidenbad van pitangabladeren, brokobaka en weti krasiwiri tegen jeuk en mazelen.
• Een thee van de vruchten vermengd met selderij tegen jicht.
• Kauwen op geschilde wortels van pitanga verzacht keelpijn.