Cacao en alkaloïden

Cacao en chocolade worden niet direct om hun grote gezondheidswaarde gewaardeerd, toch bevat de vrucht van de cacaoboom heel wat stoffen die een gezonde en zelfs een geneeskrachtige werking kunnen hebben in het menselijk lichaam. Vitaminen, mineralen, flavonoïden en zelfs sterk werkende alkaloïden. Alkaloïden zijn een natuurlijke groep stikstof bevattende en meestal basisch reagerende stoffen. Ze komen voornamelijk in planten voor en hebben een sterke fysiologische of farmacologische werking hoofdzakelijk op het centraal zenuwstelsel van mens en dier. Veel alkaloïden zijn giftig omdat hun structuur een verwantschap heeft met neurotransmitters, die betrokken zijn bij de werking van het zenuwstelsel. De methylxanthinen behoren tot de purine-alkaloïden.

Theobromine

Theobromine is een 3,7 dimethylxanthine (een bitter smakend primair alkaloïde) en wordt in cacaobonen teruggevonden (1 à 4 %) en in kleinere hoeveelheden in colanoten en theeplanten. De naam is afgeleid van Theobroma omdat de stof voor het eerst in de cacaoboon werd gevonden. De farmacologische eigenschappen vertonen veel gelijkenissen met die van cafeïne. De stimulerende werking op het centraal zenuwstelsel en op de gestreepte spieren is veel minder uitgesproken. Het ontspant meer de gladde spieren en prikkelt sterker de hartspier. Wordt als vaatverwijder en als diureticum (beter dan cafeïne) gebruikt. Het is een effectieve antibacteriële stof die Streptococcus mutans, de belangrijkste bacterie die gaatjes in het gebit veroorzaakt, doodt. In 2008 werd ontdekt dat cacao de bloedsuikerspiegel niet doet stijgen op de manier waarop cafeïnehoudende producten dat doen. Cacao zou zelfs minder invloed uitoefenen op de bloedsuikerspiegel dan welk ander voedingsmiddel (maximum 6 tot 10 %, andere stimulerende middelen ruim 30 %). Ook bij een grote chocoladeconsumptie is de hoeveelheid theobromine voor de mens veilig. Voor dieren zoals honden, katten, paarden en fretten kan chocoladeconsumptie dodelijk zijn omdat ze theobromine langzamer afbreken. Theobromine gaat bijvoorbeeld bij honden de hartspier verlammen. Een reep pure chocolade van 200 g is voldoende om een labrador te doden. Er bestaat geen tegengif en de enige oplossing is het spoelen van de maag.

Cafeïne

Cafeïne, een trimethylxanthine, komt o.a. voor in koffiebonen, theebladeren, colanoten, matébladeren, guaranabessen en in cacaobonen (minder dan 1/20 ste van de hoeveelheid in koffie). Omwille van de oorsprong ook wel theïne, matheïne en guaranine genoemd. Cafeïne als zuivere stof is een wit poeder met een bittere smaak. Het is een psychoactieve stof met een stimulerende werking op het zenuwstelsel, de hartslag en de ontspanning van de ademhalingsspieren. Het is een opwekkende stof in een aantal frisdranken zoals cola en in energiedranken. Recent medisch onderzoek geeft aan dat theobromine en cafeïne de vermoeidheid verminderen en de concentratie verhogen. Soms wordt het ook toegevoegd aan pijnstillers zoals paracetamol om een mogelijke versterking van het analgetisch effect en een verlengde werkingsduur te bekomen. Cafeïne heeft ook een invloed op de stofwisseling. Daarom wordt het ook in vetverbranders gebruikt. Het stimuleert het orthosympatisch zenuwstelsel, de hartslag en de ademhaling. Het opwekkend effect start meestal binnen een uur na inname en is na ongeveer 5 uren uitgewerkt. Bij regelmatig gebruik kan verslaving optreden. Ook theofylline komt in cacao voor maar in mindere mate.

Fenylethylamine

Fenylethylamine is een organische verbinding en een lichaamseigen stof die aangemaakt wordt als mensen verliefd zijn. Het is een biogeen amine d.w.z. natuurlijk voorkomend in plant, dier en mens. We vinden het ook terug in kaas en rode wijn. Bij mensen die lijden aan ADHD vindt men abnormaal lage concentraties. De stof induceert, net zoals amfetamine, de vrijstelling van noradrenaline en dopamine.

Anandamide

Anandamide is een neurotransmitter. Het is een cannabinoïde endorfine, die het menselijk lichaam van nature produceert tijdens beweging. Het ontstaat uit de binding van arachidonzuur, een meervoudig onverzadigd omega-6 vetzuur en een vrije amine. In het
menselijk lichaam zijn natuurlijke receptoren, cannabinoïd-receptoren, aanwezig waarop anandamide ook aangrijpt. De stof speelt een rol bij pijn, depressie, geheugen, vruchtbaarheid en hongergevoel. Anandamide speelt een belangrijke, maar tot nu toe weinig bekende rol in de hormonale balans en het voortplantingssysteem. Deze stof is deels verantwoordelijk voor het intense genot dat bij het eten van chocolade wordt ervaren. De naam is afgeleid van het woord ananda, dat in het Sanskriet 'geluk' of 'gelukzaligheid' betekent. Anandamide is belangrijk in hersendelen die te maken hebben met het geheugen, hogere denkprocessen en controle over de motoriek. De hoogste concentraties in het lichaam worden niet in de hersenen gevonden maar wel in de baarmoeder vlak voor de innesteling van het embryo. In 1996 ontdekten onderzoekers de aanwezigheid van de stof in chocolade. Bovendien vonden ze nog 2 andere stoffen die de effecten van anandamide nabootsen. Ook in cannabis (marihuana) komen gelijkaardige stoffen voor, maar ze hebben een iets andere werking. Het eten van chocola is minder ingrijpend dan het roken van marihuana. Voor zover nu bekend is cacao het enige voedingsmiddel dat anandamide bevat.

Tryptofaan

Het aminozuur tryptofaan komt in aanzienlijke hoeveelheden voor in cacao (tussen 0,2 en 0,5 %). De aanwezigheid van tryptofaan in onze voeding is van essentieel belang voor de aanmaak van serotonine, onze belangrijkste neurotransmitter. Een verhoogde serotonine- aanmaak vermindert angst en nervositeit en verbetert onze neurologische en fysiologische stressafweer. Tryptofaan komt ook tussen in de aanmaak van melatonine, die de huishouding rondom honger en slaap regelt.

Serotonine

Serotonine is de belangrijkste neurotransmitter in het menselijk lichaam en zit in vrijwel alle levende organismen. Het heeft een overwegend inhiberende werking. Het is een tryptamine die invloed heeft op stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, seksuele activiteit en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels. Serotonine helpt ons met de opbouw van onze stressafweer en werkt als een antidepressivum.

Chocolade, chocoladedranken, cacao, zulke gewone, dagelijks gebruikte genotmiddelen blijken dus meer te zijn dan een snoepje met veel suiker.