De geneeskracht van tuinkers

Oorspronkelijk groeit tuinkers in het wild in het Middellandse Zeegebied met name en Noord-Afrika en het Midden-Oosten oftewel: West-Azië. Tegenwoordig komt deze culinaire geneesplant verwilderd in heel Europa voor. Hoogstwaarschijnlijk hebben de Romeinse soldaten tuinkers meegenomen naar de noordelijke regionen van Europa. Een volgroeide tuinkersplant kan 50 centimeter hoog worden en lijkt totaal niet op de kiemplantjes uit de supermarkt. Hij bloeit van mei tot juli met witte bloemen. Tuinkers is vooral van medicinale waarde bij hoest, obstipatie en het kan dienen ter zuivering van het bloed. Daarnaast zijn tuinkerszaden van oudsher een ayurvedisch medicijn. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving
• Geschiedenis
• Traditionele geneeswijze
• Tuinkerszaden in India
• Recent wetenschappelijk onderzoek
• Inhoudsstoffen tuinkers
• Vitaminen tuinkers
• Mineralen in tuinkers
• Kweken van tuinkers
• Eettips tuinkers

Naamgeving

De Latijnse naam van tuinkers is Lepidium sativum. In het Nederlands kennen we enkele alternatieve namen: bitterkers, hofkers, boterhamkruid, kroezekers, steenkers, cressonette, sterkkers en sterrekers. De naam kers is verwant aan de naam ´eruca´, waar ook het Engelse woord cress en het Duitse woord Kresse van komen. Eruca, de algemene benaming van koolsoorten, is in de Europese taal verbasterd tot kers en kresse. In het oudhoogduits betekent ´cresso´, een woord wat ook in verband staat met eruca, ´scherp´. Dat verbasterde in het Nederlands tot ´kers´, vandaar dat we deze naam gebruiken.

Geschiedenis

In het antieke Egypte werd tuinkers als saladeblad minstens 200 jaar voor Christus gegeten. Dioscorides, de pionier in de geneeskunde en kruidenwetenschap wiens roots in het oude Griekenland lagen terwijl hij werkte voor de antieke Romeinen, beschreef het koken van tuinkers.

Traditionele geneeswijze

In de Europese kruidengeneeskunde won tuinkers faam als medicijn bij bloedarmoede, blaasaandoeningen en gebrek aan eetlust. Verder wordt het gezien als een bloedzuiverend middel en kan het hoest bestrijden. Het is eveneens een laxeermiddel wat aldus bij obstipatie kan worden ingezet.

Tuinkerszaden in India

Tuinkerszaden, in India chandrashoor genoemd, worden sinds de oudheid gebruikt in de ayurveda, de traditionele geneeskunde van India. Er is een hele reeks toepassingen voor tuinkerszaad. Allereerst kan men er postnatale complicaties mee voorkomen. Tuinkerszaden zijn bitter, verwarmend, zuiverend, rubefacient(roodmakend op de huid), galactogoog, tonisch, afrodisiacum, goed voor de ogen, antihistamine en het is een natuurlijk diureticum. Zij worden in India bij de behandeling van astma, hoesten met slijm, kompressen voor verstuikingen, lepra, huidziekte, dysenterie, artritis, diarree, splenomegalie(vergrote milt), dyspepsie en lumbago (lage rugpijn) ingezet. Van de zaden is aangetoond dat de symptomen van astma verbeteren. De longfunctie in het algemeen wordt verbeterd door tuinkerszaden. Verder is van de zaden gerapporteerd dat ze een positieve werking hebben op de bloedsuikerspiegel. Dat gebeurde onder andere in een Marokkaans wetenschappelijk onderzoek uit 2005.

Recent wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek toont een deel van de medicinale werkingen uit de volksgeneeskunde aan. Het is in ieder geval een feit dat tuinkers en tuinkerszaden ontstekingsremmend werkt. Tuinkerszaden werken nog iets sterker. Hieronder staan een paar recente onderzoeken:

• In een onderzoek uit 2010 bleek dat tuinkers een mild tot redelijk pijnstillend effect heeft.
• Pakistaans onderzoek uit 2012 laat zien dat tuinkerszaden medicinale werking hebben bij diarree.
• Onderzoek uit India wat afgerond werd in 2013 toont aan dat tuinkerszaad ontstekingsremmende werking heeft. Het wordt in de Indiase ayurveda terecht ingezet bij artritis.
• Oostenrijks onderzoek uit 2002 laat zien dat glucotropaeoline en benzylisothiocyanaat kankerbestrijdende werking hebben doordat ze het lichaam ontdoen van gifstoffen.

Inhoudsstoffen tuinkers

Van tuinkers wordt het complete bovengronds groeiende plantje gebruikt. Hierin zitten de volgende medicinaal werkzame bestanddelen: etherische oliën zoals benzylcyanide, mosterdglycosiden zoals glucotropaeoline en benzylisothiocyanaat, de vitaminen caroteen, B11, C, E en nicotinamidezuur en de mineralen kalium, ijzer, calcium en natrium.

Vitaminen tuinkers

De percentages voor vitaminen in tuinkers zijn bijzonder hoog. Zo bevat 100 gram tuinkers welgeteld 516% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid(ADH) aan vitamine K. Vitamine C zit er met 83% van de ADH in en vitamine A met 43%. Daar kan nog aan worden toegevoegd dat er ook andere carotenoïden in tuinkers zitten. Carotenoïden worden in het lichaam omgezet in vitamine A. Tuinkers bevat eveneens over 38% van de ADH aan de carotenoïde luteïne en zelfs zeaxanthine. In totaal komt het vitamine A-niveau door het eten van tuinkers boven de 100% van de ADH uit. Ook overige vitaminen zitten er in met behoorlijke percentages: B2: 22% ADH, B11: 20% ADH, B6: 19% ADH, B1 en B3: 7% ADH en vitamine E en B5: 5% ADH.

Mineralen in tuinkers

De percentages voor mineralen zijn een stuk lager maar nog altijd zeer noemenswaardig. Er zit het meeste mangaan in: 26% van de ADH. Van kalium zit er 13% van de ADH in tuinkers. Magnesium en fosfor zijn beide vertegenwoordigd met 11% van de ADH. IJzer heef teen ADH-percentage van 10% en calcium sluit de rij met 8% ADH.

Kweken van tuinkers

Tuinkers wordt gekweekt als toekruid bij salade, groenten en op brood. Je kunt het in de moestuin zaaien vanaf maart, waarna het heel snel opkomt. Binnen enkele weken is het reeds oogstbaar. Als je het binnen op de vensterbank kweekt is het al na 10 tot 14 dagen te oogsten. Tuinders kweken tuinkers onder glas omdat het dan sneller groeit. Tuinkers heeft in principe geen kunstmest nodig; het groeit goed op alleen water. Maar het kan geen kwaad om een theelepeltje sole of Keltisch zeezoutoplossing bij het water te doen; dan heeft het wat meer mineralen tot zijn beschikking.

Eettips tuinkers

De smaak van tuinkers hangt ergens in het midden tussen een milde vorm van mosterd en rettich, waar tuinkers beide familie van is. Voor de Tweede Wereldoorlog deed men nog enkel gehakte tuinkers met basterdsuiker en citroensap op brood. Ook nu nog wordt soms tuinkers met boter en citroensap op een beschuitje gedaan. Verder kun je tuinkersboter maken, is het een lekker soepkruid en maak je een boterham met pindakaas, tahin of zonnebloempasta smaakvoller met deze kiemplant. Verder is het een goed idee om tuinkers over een reeds gebakken omelet te strooien. In Duitsland doet men tuinkers door de kwark. Het is prima mogelijk om fijngehakte tuinkers door een zelf gemaakte mayonaise te doen.