Eerlijk of heerlijk etiketteren?

Eerlijk etiketteren lijkt gemakkelijk, maar fabrikanten maken het soms erg ingewikkeld en ‘durven’ soms niet eerlijk te zijn over hun product. Binnen de wettelijke kaders proberen fabrikanten de consument te verleiden om hun product te kopen. Logisch natuurlijk, maar kan een product ook verkocht worden als fabrikanten eerlijker zouden zijn over hun product? Er staat vaak van alles op de verpakking, maar wat moet er eigenlijk op staan volgens de wet? Op 13 december 2014 is een nieuwe EU-verordening rondom etikettering van kracht gegaan. Wat zijn de veranderingen? Gaan de verpakkingen er op vooruit? Wordt de consument minder misleid?

Het etiket, wat moet erop staan?

Wat op een etiket van een levensmiddel moet staan, is vastgesteld in de Warenwet. [1] Toch blijkt het voor de consument niet altijd gemakkelijk te zijn om een etiket te lezen. Omdat wij als consumenten steeds meer te weten komen over welke ingrediënten er wel gezond zijn en welke niet, proberen fabrikanten vaak in kleine lettertjes of juist met grote plaatjes duidelijk te maken dat het product zeker voldoet aan uw gezondheidseisen of behoefte.

Productnaam en plaatjes

Wat het eerste opvalt, is natuurlijk de productnaam en het plaatje. Namen van producten zijn deels vastgelegd in de Warenwet, bijvoorbeeld dat een stuk kaas uit een bepaalde samenstelling moet bestaan. Het product ‘Kees' bijvoorbeeld, is een kaas-variant dat geen kaas mag heten, omdat er onverzadigde vetten in ‘Kees’-kaas zitten en daarom niet voldoet aan het begrip kaas. Als een product niet voldoet aan de eisen van de Warenwet, bedenkt de fabrikant een fantasie naam, zoals ‘Kees’.

Een plaatje op de verpakking is niet verplicht, maar als er wel gebruik van wordt gemaakt moet het afgebeelde ingrediënt in het product zitten, dus bij de ingrediëntenlijst staan. Zo mogen op de verpakking van een Sultana® bijvoorbeeld appels staan (bijna 50% van de verpakking), terwijl er maar 3% appelconcentraat in zit. [2] Er zit in werkelijkheid dus niet veel appel in, maar een appel suggereert dat het product gezond is en daarom zet de fabrikant een appel op de verpakking.

Ingrediënten

De ingrediënten van het product moeten op de verpakking staan. Daarbij worden de ingrediënten die het meeste erin zitten als eerste genoemd. In de EU-verordening staat dat op etiketten duidelijke en begrijpbare taal moet staan, maar als het gaat om de ingrediëntenlijst, is dat lang niet altijd het geval. Zo mag de fabrikant zelf bepalen welk synoniem hij gebruikt voor een stof. Laten we als voorbeeld een bekende smaakversterker nemen; Mononatriumglutamaat, MSG, E621 of Ve-Tsin. Allemaal synoniemen voor dezelfde stof. De consument weet dit vaak niet. Als de fabrikant de scheikundige naam op het etiket zet, weet de consument niet wat het is en zal hij het product misschien eerder kopen, dan wanneer hij het E-nummer ziet staan op het etiket.

Voedingswaarde

Bij de voedingswaarde wordt vermeld hoeveel energie, vetten, koolhydraten, eiwitten en zout in het product zit. De volgorde van declareren is veranderd. Zo moeten vetten nu als eerste genoemd worden. Dit kan te maken hebben met de bestrijding van hart- en vaatziekten, maar de precieze reden hiervoor is niet duidelijk.

Verder is het jammer dat de hoeveelheid suiker (sacharose) niet gedeclareerd hoeft te worden, juist nu de WHO de normen daartoe heeft aangescherpt in het kader van het voorkomen van welvaartsziekten. Zo mag 10% van de totale voedingsinname uit suiker bestaan. [3]

Allergieën

In de ingrediëntenlijst moeten de 14 voedselallergenen (zoals lactose, gluten) vetgedrukt, schuin of gekleurd worden. Zo wordt het duidelijk voor de consument of de stof waar hij of zij allergisch voor is in het product zit.

Nog meer…

Naast de genoemde regels moeten de volgende begrippen ook verplicht op de verpakking staan: houdbaarheidsdatum, de netto hoeveelheid (uitgedrukt in ….g E), land van oorsprong, de naam of handelsnaam met een adres van het bedrijf, bijzondere bewaarvoorschriften en/of gebruiksvoorwaarden en het alcoholpercentage, als het een alcoholhoudend product is.

Wat staat op het etiket, maar hoeft er niet op staan?

Claims

Wat in de wet vastgesteld is over claims, is dat men aan het levensmiddel geen eigenschappen mag toeschrijven die het niet bezit. Bijvoorbeeld de claim ‘U valt beter in slaap bij het nemen van dit product’, mag niet op de verpakking staan als dat niet bewezen is.

Er staan vaak gezondheidsclaims en voedingsclaims op de verpakking. Gezondheidsclaims zijn claims die aangeven of een product of ingrediënt van het product goed is voor je gezondheid, bijvoorbeeld ‘vitamine C ondersteunt de afweer van je lichaam’. Voorbeelden van voedingsclaims zijn; ‘light’, ‘vezelrijk’, ‘rijk aan omega-3 vetzuren’, ‘suikervrij’ of ‘zoutloos’. [4] Voedings- en gezondheidsclaims mogen op grond van de wetgeving niet:

• De consument laten twijfelen dat het product niet veilig is;
• Suggereren dat een evenwichtige, gevarieerde voeding niet alle noodzakelijke voedingsstoffen bevat;
• Duiden op veranderingen in lichaamsfuncties die bij de consument angst kunnen opwekken. [5]

Daarnaast moeten voedings- en gezondheidsclaims wetenschappelijk onderbouwd zijn. Om dit te achterhalen heeft de Europese commissie Health and Consumers een lijst gemaakt, waarin de fabrikant kan lezen welke claims wetenschappelijk onderbouwd zijn. [6]

Logo’s en keurmerken

Naast claims staan er ook logo’s op een verpakking, zoals het ‘Vinkje’ voormalig ‘Ik kies bewust-’logo. Om dit logo op je product te hebben, moet het product aan een aantal voorwaarden voldoen. De fabrikant betaalt voor dit logo. Goedkope producten die wel voldoen aan de criteria van het logo, hebben dit logo dus vaak niet, maar dit betekent niet dat het product ongezond is.

Misleiding

Ondanks dat er regels tegen misleiding van de consument zijn opgesteld in de wet, is volgens Foodwatch een etiket vaak nog steeds misleidend. [7] Er mogen nog veel claims vrij gebruikt worden. Ook plaatjes op de verpakking zijn erg misleidend. Uit het voorbeeld van de Sultana® verpakking is goed op te maken dat hier de consument misleid wordt, door de hoeveelheid appels die op de verpakking staan en de groene kleur van de verpakking.

Eerlijk en heerlijk

Er kan geconcludeerd worden dat producten niet altijd ‘eerlijk’ geëtiketteerd worden. Bedrijven doen er vaak alles aan om de consument te blijven verleiden. Kijk altijd goed achterop het product naar de samenstelling van het product, de voedingswaarde en de ingrediëntenlijst, want daar mogen bedrijven niet over liegen. Het zal mooi zijn als producten er nog steeds heerlijk uit zien, ondanks de meer waarheidsgetrouwe etikettering. Maar eerlijk is eerlijk, wij als consumenten moeten daar dan ook aan wennen en blijven we dan de producten wel kopen?