Is olijfolie gezond of ongezond?

Van olijfolie wordt vaak gezegd dat deze gezond is, maar het tegendeel wordt ook vaak gezegd. Wat klopt nu? Is olijfolie gezond? En zo ja, welke soort olijfolie is dan gezond? Om deze vragen te kunnen beantwoorden is het belangrijk om te weten waar olijfolie van gemaakt wordt, welke soorten olijfolie er zijn en welke eigenschappen deze hebben. Olijfolie kan namelijk heel gezond zijn, maar als het op de verkeerde manier gebruikt wordt kan het ook erg ongezond zijn.

Waar komt olijfolie vandaan?

Olijfolie zoals die bij ons in de winkel ligt is vaak een product van landen als Spanje, Griekenland en en Italië. De meeste olijfolie komt hiervan uit Spanje. Om olijfolie te kunnen produceren zijn boomgaarden met olijfbomen nodig, een boomsoort die zeer langzaam tot ontwikkeling komt. Veel van deze bomen zijn dan ook al honderden jaren oud, de oudst bekende olijfbomen in Europa zijn zelfs meer dan 600 jaar oud.

Hoeveel olijfolie produceert een olijfboom?

Een gemiddelde olijfboom produceert ongeveer zo'n 5 tot 10 kilo olijven per jaar. Om één liter olijfolie te produceren is ongeveer 5 kilo olijven nodig, waarmee de gemiddelde olijfboom dus zo'n 1 tot 2 liter olijfolie per jaar oplevert. Om olijfolie te produceren wordt niet alleen het vlees van de olijf gebruikt, maar ook de pit. De meeste opbrengst komt echter uit het vruchtvlees van de olijf.

Welke soorten zijn er?

Olijfolie komt in diverse soorten en maten. De belangrijkste soorten die we kunnen onderscheiden zijn:

• Vierge olijfolie
• Extra vierge olijfolie
• Geraffineerde olijfolie

Vierge olijfolie

Vierge olijfolie is olijfolie die verkregen is uit de eerste persing, waarbij gebruik gemaakt is van mechanische druk. Er zijn in dit geval dus geen andere middelen, zoals chemicaliën bij te pas gekomen om de olijfolie te verkrijgen. De term vierge zegt nog niks over de kwaliteit van de olijven zelf, er kan dus ook veel prijs- en smaakverschil tussen de verschillende vierge olijfolieën zitten. Vierge olijfolie bevat verschillende gezonde eigenschappen, zo bestaat het uit ongeveer 70% enkelvoudig onverzadigd vet en zit er veel vitamine A en E in. Met name vitamine E is veelvuldig in vierge olijfolie aanwezig en helpt onder andere tegen de vorming van slechte cholesterol. Vitamine E draagt ook bij aan gezonde en goed functionerende bloedcirculatie en beschermt de luchtwegen. Daarnaast wordt vitamine E in veel schoonheidsproducten gebruikt, vanwege de bevorderende eigenschappen voor de jeugdigheid van de huid.

Extra vierge olijfolie

Naast de vierge olijfolie bestaat er ook extra vierge olijfolie. Deze olijfolie is gemaakt van de beste kwaliteit olijven in de eerste persing. Ook bij deze soort olijfolie zijn er veel verschillende kwaliteiten tussen de verschillende merken te herkennen, echter kan over het algemeen wel gesteld worden dat deze extra vierge olijfolie van een betere kwaliteit is dan vierge olijfolie. Deze olijfolie bevat echter ook andere eigenschappen, zo is het rookpunt van deze olie lager dan die van vierge olijfolie. Dit betekent ook wat voor de gezondheid van deze olijfolie, aangezien extra vierge olijfolie bij verhitting schadelijke stoffen kan vormen die tot een verhoogde kans op kanker leiden. Het gaat hierbij om zogenaamde PAK's die kunnen ontstaan als extra vierge olijfolie verhit wordt boven het rookpunt. Bij de gemiddelde extra vierge olijfolie ligt dit punt tussen de 170 en 220 graden, waarbij niet alleen de temperatuur maar ook de tijd dat deze olie aan deze temperatuur blootgesteld wordt invloed heeft op de hoeveelheid PAK's. PAK's zijn Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen die normaal gesproken ontstaan bij een onvolledige verbranding van sommige stoffen. In extra vierge olijfolie zit niet alleen de olie uit olijven, maar ook allerlei extra stoffen die in de persing mee zijn gekomen. Het zijn juist deze stoffen die door verhitting overgaan in PAK's en schadelijk zijn voor de gezondheid.

Extra vierge olijfolie is wel weer gezonder dan vierge olijfolie indien het koud gebruikt worden; de stoffen die meekomen in de persing zijn daarnaast niet alleen gezonder, maar zorgen ook voor een meer uitgesproken smaak dan bij vierge olijfolie. Het is dan ook niet gek dat extra vierge olijfolie duurder is dan vierge olijfolie

Geraffineerde olijfolie

Naast vierge en extra vierge olijfolie bestaat er ook geraffineerde olijfolie. In feite is dit bewerkte olijfolie, waar de onzuiverheden uit zijn gehaald. Hierdoor is de olijfolie zuiverder, maar gaat ook wat smaak verloren. Indien er geen aanduiding op de fles staat, behalve dat het olijfolie is, is het vaak een mengsel van geraffineerde olijfolie en vierge olijfolie. In het algemeen kan er van uit gegaan worden dat er slechte kwaliteit olijven voor gebruikt zijn dan voor vierge en extra vierge olijfolie.

Ongezond gebruik van olijfolie

Over het algemeen kan gesteld worden dat hoe beter de kwaliteit van de olijfolie, hoe beter deze voor de gezondheid is. Met name extra vierge olijfolie is dus gezond. Bij verhitting geldt dit juist niet, indien extra vierge olijfolie verhit wordt kan dit zeer ongezond zijn wegens de vorming van eerder genoemde PAK's. Zuiverdere olijfolie is hiervoor juist weer wel geschikt; het zijn immers niet de "olie" bestanddelen die de PAK's vormen, maar de stoffen die er niet uit zijn gefilterd na de persing. Bij koken kan het dus verstandig zijn om juist een zuivere olijfolie te gebruiken.

Gezond gebruik van olijfolie

Olijfolie is het gezondste indien het koud gebruikt wordt, bijvoorbeeld over een salade. Warm kan ook, echter mag de olie dan niet over het rookpunt heen gaan in temperatuur. Extra vierge olijfolie mag dus niet warmer worden dan zo'n 170 tot 220 graden, vierge olijfolie kan wat meer hitte aan en geraffineerde olijfolie heeft weer een hoger rookpunt. Koude extra vierge olijfolie heeft de volgende bestanddelen die goed zijn voor de gezondheid:

• Vitamine A
• Vitamine E
• Enkelvoudig onverzadigde vetten
• Omega 9

Deze stoffen kunnen de volgende gezonde effecten tot gevolg hebben:

• Vertraging van de veroudering van de huid
• Lichte stimulans vetverbranding
• Helpt tegen hoge bloeddruk
• Gaat slechte cholesterol tegen
• Helpt tegen trombose
• Helpt tegen alzheimer
• Kan helpen bij diabetes
• Bestrijd veroudering van de hersenen
• Goed voor het hart

Geconcludeerd kan dus gesteld worden dat olijfolie over het algemeen zeer positieve effecten heeft op de gezondheid, echter dat deze effecten met name optreden indien er gekozen wordt voor extra vierge olijfolie die niet verhit wordt.