Tonkaboon: gezondheidsvoordelen en bestandddelen tonkabonen

De tonkaboon is de vrucht van dipteryx odorata (algemeen bekend als 'cumaru', 'regenbosboom' of gewoonweg 'tonkaboom'), een boom uit de Fabaceae-familie ofwel de vlinderbloemenfamilie. De boom is inheems in Midden-Amerika en Noord-Zuid-Amerika en is semi-bladverliezend of semi-groenblijvend, wat betekent dat de plant zijn bladeren slechts voor een zeer korte periode verliest. De zaden van de boom worden 'tonkabonen' genoemd en zijn zwart en gerimpeld en hebben een gladde, bruine binnenkant. De tonkaboon heeft een sterke geur vergelijkbaar met lievevrouwebedstro (Galium odoratum) vanwege zijn hoge gehalte aan coumarine, een aromatische verbinding met een in verdunde toestand naar hooi ruikende geur.

• Wat is een tonkaboon?
• Teelt en oogst van tonkabonen
• Herkomst en teelt
• Oogst
• Wetenswaardigheden over tonkabonen
• Specerij
• Herenparfum en pijptabak
• Trivia
• Gezondheidsvoordelen van de tonkaboon
• Geneeskracht
• Aromatherapie
• Bestanddelen
• Gevolgen van een te hoge inname
• Kopen en bewaren van tonkabonen
• Kopen en prijs
• Bewaren
• Gebruik van de tonkaboon

Wat is een tonkaboon?

Tonkabonen zijn de amandelvormige zaden die afkomstig zijn van de dipteryx odorata (tonkaboom). De tonkabonen en de tonkaboonboom zijn wijdverspreid in Zuid-Amerika. Daar zijn ze terechtgekomen via Guyana en Venezuela naar het oosten van Brazilië, waar ze gedijen in de tropische regenwouden. De boon ruikt naar vanille, bittere amandel, kaneel en kruidnagel. De boon doet het goed als smaakgever in desserts, ijs, pralines en crème brûlée. Vaak wordt alleen het aroma gebruikt.

Teelt en oogst van tonkabonen

Herkomst en teelt

De tonkaboon is de lange, smalle, zwart gerimpelde pit van de vrucht van de tonkaboom (dipteryx odorata) en lijkt een beetje op de koffieboon. De lengte van een tonkaboon is ongeveer zes centimeter. De kleur is donkerbruin tot zwart. De boom groeit van oostelijk Peru tot Colombia. De boom komt in het noorden van Zuid-Amerika voor. Maar de boom komt ook gecultiveerd voor in West-Afrika (vooral Nigeria). De commerciële teelt van tonkabonen vindt plaats in Brazilië, Venezuela, Trinidad, Nigeria en Kenia. De grootste hoeveelheden bonen worden geëxporteerd uit Venezuela en Nigeria.

Oogst

De oogst begint met het zaad, dat uit de bonenschil wordt verwijderd. Tonkaboon bevat een hoog gehalte van de smaakstof coumarine. Om deze reden stoppen de planters de boon gedurende 24 uur in rum. Dit wordt gevolgd door drogen en fermenteren. Met deze aanpak kan het coumarinegehalte worden verlaagd zodat de tonkaboon ook op de Europese markt kan worden aangeboden. De tonkaboom kan ook worden gebruikt voor de productie van hout.

Wetenswaardigheden over tonkabonen

Specerij

Soms wordt de tonkaboon aangezien voor een groentevariëteit. Het wordt echter gebruikt als specerij. De boon heeft een sterk aroma, dat doet denken aan vanille (doch iets pittiger is), kers, zoete amandelen, hooi en kaneel. De tonkaboon is vooral een geliefd ingrediënt voor desserts, ijs en pralines (een stuk zoetigheid met een chocoladelaagje omringd). Verder doet de smaak van de boon denken aan marsepein, drop en karamel.

Herenparfum en pijptabak

Omdat de tonkaboon ook een erotisch effect zou hebben, wordt het ook gebruikt in herenparfums. Het wordt ook gebruikt als smaakstof in pijptabak.

Trivia

In Europa is de vraag naar tonkabonen sinds ongeveer 2015 alleen maar toegenomen. Tonkabonen werden tot de jaren veertig zelfs in Venezuela als officieel betaalmiddel gebruikt.

Gezondheidsvoordelen van de tonkaboon

Geneeskracht

In Zuid-Amerika wordt de tonkaboon ook gebruikt als een natuurlijke kruidenbehandeling. Indianen gebruiken ze om krampen, bronchiale astma, hoesten en misselijkheid te behandelen. Bovendien dient het om de hartactiviteit te versterken. Volgens het Voedingscentrum kan er bij een te hoge inname van coumarine leverschade ontstaan. Coumarine remt ook de bloedstolling en een te hoge inname kan derhalve levensgevaarlijke bloedingen veroorzaken. Om gezondheidsrisico's te voorkomen, wordt geadviseerd om de dagelijkse hoeveelheid per kilogram lichaamsgewicht niet hoger te laten zijn dan 0,1 milligram. Een dergelijke dosis is moeilijk te bereiken bij het bereiden van voedsel.

Aromatherapie

Een andere toepassing van tonkaboon is de aromatherapie, het wordt gebruikt om stress te verminderen.

Bestanddelen

Het belangrijkste ingrediënt van tonkabonen is coumarine. Dit bindt zich aan glucose. Bovendien biedt coumarine een intens hooiachtig aroma. In hogere doses is de stof echter giftig. Er is anno 2023 nog maar weinig onderzoek gedaan naar de andere ingrediënten van tonkabonen. Het is wel bekend dat het kruid meervoudig onverzadigde en verzadigde vetzuren bevat. Deze omvatten linoleenzuur, linolzuur, stearinezuur en palmitinezuur.

Gevolgen van een te hoge inname

Een overdosis tonkabonen is schadelijk. Een bepaalde hoeveelheid per kilo lichaamsgewicht is bijvoorbeeld giftig en veroorzaakt symptomen zoals slaperigheid, duizeligheid, braken, ernstige hoofdpijn en centrale verlamming. In het ergste geval dreigt een coma en ademstilstand. In de Europese Unie zijn er maximale toegelaten hoeveelheden coumarine vastgesteld voor levensmiddelen:

Kopen en bewaren van tonkabonen

Kopen en prijs

In Nederland is het vaak geen sinecure om tonkabonen te vinden. Supermarkten hebben ze vaak niet, uitzonderingen daargelaten, maar je kan ze wil online kopen. Je moet vaak diep in de buidel tasten om de bonen te kopen; een kilo tonkabonen kost in 2023 ongeveer €90,-. Een pot/strooibus van 250 gram kost grofweg €25,-.

Bewaren

Voor het bewaren van de tonkaboon wordt een koele, droge plek aanbevolen. Het kruid moet worden bewaard in een potje met een schroefdop of een gesloten blik. Op deze manier blijft de heerlijke smaak van tonkaboon behouden.

Gebruik van de tonkaboon

Vanwege de zoete smaak is de tonkaboon ideaal voor het op smaak brengen van desserts. Dit kunnen cakes, chocolaatjes, crèmes, puddingen of ijsjes zijn. Als de tonkaboon wordt gebruikt als kruid, dan kun je daarvoor een nootmuskaatrasp gebruiken.

Lees verder

• Peulvruchten: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde