Soorten zeewier: groene, bruine en rode zeewieren

Zeewieren zijn grote algen, die leven in zout of brak water. Wereldwijd zijn er duizenden soorten zeewieren die verdeeld zijn in drie groepen: groene, bruine en rode zeewieren. Zeewier heeft een hoge voedingswaarde door de aanwezigheid van grote hoeveelheden plantaardige eiwitten, vezels en essentiële vitaminen en mineralen. Bovendien is zeewier caloriearm en is zowel gedroogd als vers breed inzetbaar voor diverse gerechten. Naast het dienen als voedselbron voor zowel mens als dier zijn er nog talrijke manieren om gebruik te maken van zeewier, bijvoorbeeld als grondstof voor medicatie, cosmetica, bioplastics en biobrandstof.

• Zeewieren zijn macroalgen
• Duizenden soorten zeewier
• Groene, bruine en rode zeewieren
• De groeiplaats van zeewieren
• Groene zeewieren
• Zeesla (Ulva lactuca)
• Darmwier (Enteromorpha intstinalis)
• Bruine zeewieren
• Riemwier of zeespaghetti (Himanthalia elongata)
• Kelp (Laminaria)
• Wakame (Undaria pinnatifida)
• Rode zeewieren
• Nori (Porphyra)
• Iers mos (Chondrus crispus)
• Dulse (Palmaria palmata)
• De teelt van zeewier
• De mogelijkheden van zeewierteelt
• Zeewier als voedselbron
• Hoge voedingswaarde van zeewier
• Groot aantal toepassingen
• Voedingsmiddelen met zeewier

Zeewieren zijn macroalgen

Algen zijn plantaardige organismen die zowel leven in zoet als in zout water. Algen onderscheiden zich van planten doordat ze geen wortels, bladeren, stengels of bloemen en zaden hebben. De organismen planten zich voort door middel van sporen in plaats van zaden. Algen zijn verdeeld in mircoalgen (minuscule algen) en macroalgen (grotere algen). Deze grotere algen die leven in zoutwater of in de overgang tussen zoet- en zoutwater worden zeewieren genoemd. Zeewieren hechten zich door middel van een aanhechtingsorgaan (het houvast) aan de bodem van de zee of aan een andere stevige ondergrond bijvoorbeeld: rotsen, koraal, oesters. Er is ook zeewier dat zich niet vasthecht, maar gewoon drijft in het zeewater.

Duizenden soorten zeewier

Wereldwijd zijn er duizenden soorten zeewieren. Ze komen voor in alle oceanen en zeeën en hebben grote onderlinge verschillen in:

• grootte: van enkele centimeters tot meterslange wieren
• vorm: bijvoorbeeld bladvormig of draadvormig wiersoorten
• kleur: van felgroen tot zwartachtig van kleur

Groene, bruine en rode zeewieren

Alle zeewieren bevatten chlorofyl, een groen pigment, dat onmisbaar is voor de fotosynthese. Fotosynthese is een proces waarbij het aanwezige pigment zonlicht opvangt en deze samen met voedingsstoffen uit water en koolstofdioxide (CO₂) omzet in koolhydraten en zuurstof. Zeewier groeit op deze manier zonder gebruik te maken van voedselbronnen uit zijn omgeving en is hiermee fotoautotroof. Naast het groene pigment bevatten de diverse zeewieren ook andere combinaties van pigmenten waardoor de wieren verschillen in kleur.

De groeiplaats van zeewieren

Door de aanwezigheid van verschillende pigmenten groeien de zeewieren op verschillende diepte in de zee. Alle zeewier heeft zonlicht voor fotosynthese nodig. Het is afhankelijk van de pigmentsamenstelling welk deel van het daglicht grotendeels nodig is voor de groei van het wier. Groene wieren hebben voornamelijk de rode golflente van zonlicht nodig en deze golflengte dringt slecht door in het zeewater. Hierdoor groeit groen zeewier vlak onder het wateroppervlak. Bruine en rode zeewieren hebben juist meer blauwe en groene golflengten van het daglicht nodig voor de fotosynthese en deze golflengten kunnen dieper doordringen in het zeewater. Bruine zeewieren groeien op ongeveer twee tot drie meter onder het wateroppervlakte. Rode wieren groeien, afhankelijk van de helderheid van het water, op vijf tot enkele tientallen meters onder het wateroppervlak. De duizenden soorten wieren zijn op basis van hun kleur en hiermee ook hun ligging, verdeeld in drie hoofdgroepen: groene zeewieren, bruine zeewieren en rode zeewieren.

Groene zeewieren

De Latijnse naam voor groen zeewier is Chlorophyta. Het zijn één- of meercellige macroalgen die pal onder het wateroppervlak groeien. Darmwier en zeesla zijn voorbeelden van groene zeewieren.

Zeesla (Ulva lactuca)

Zeesla is een bladvormig zeewier, het blad is dun en transparant, maar wel stevig. Zeesla lijkt qua vorm op de gewone landsla. Dit zeewier heeft een zoete zilte, frisse smaak en kan vers worden gebruikt door de salade of als wrap om vis in gaar te stomen. Zeesla kan ook gedroogd worden toegevoegd aan gerechten als smaakversterker.

Darmwier (Enteromorpha intstinalis)

Darmwier is een buisvormig wier en lijkt hiermee een beetje op een darm. Het wier is fris van kleur en heeft ook een frisse milde smaak. Darmwier is geschikt voor salades of bijvoorbeeld als groente door een smoothie of soep.

Bruine zeewieren

De Latijnse naam van bruin zeewier is Phaeopyta. Dit zijn meercellige macroalgen die ongeveer twee tot drie meter onder het wateroppervlak leven. Deze groep vormt de grootste groep eetbare en gekweekte zeewieren. Bekende bruinwieren zijn onder andere: wakame, riemwier (zeespaghetti) en kelp.

Riemwier of zeespaghetti (Himanthalia elongata)

Riemwier is een draadvormig zeewier dat bestaat uit lange slierten die wel twee tot drie meter lang kunnen worden. De jonge scheuten van riemwier worden daarom ook wel zeespaghetti genoemd. Dit wier heeft een milde ziltige smaak en is onder andere goed te combineren met visgerechten. Zeespaghetti kan ook goed gecombineerd worden met een spaghetti van graan. Ook kan de zeespaghetti gefrituurd worden als garnering voor soep.

Kelp (Laminaria)

Kelp is een orde binnen de bruinwieren en omvat meerdere soorten zeewier waaronder suikerwier (Laminaria saccharina) en Kombu (Laminaria japonica) Ook het grootste wier ter wereld, reuzenkelp, behoort tot deze orde en kan wel 50 tot 70 meter lang worden.
De meeste kelpsoorten zijn bladvormig en olijfbruin van kleur. Kelpsoorten bevatten net als de meeste bruinwieren veel jodium en alginezuur. Alginezuur heeft een beschermende en reinigende werking voor onder andere de maag en darmen. De smaak van kelp is baconachtig en erg geschikt om als smaakversterker te gebruiken. In Japan wordt dit zeewier ook veel gebruikt om thee en bouillon van te trekken.

Wakame (Undaria pinnatifida)

Wakame is bladvormig wier dat wel twee meter lang kan worden. Het wier heeft een olijfbruine kleur en is rubberachtig met golvende randen. Het wier heeft een zoete oesterachtige smaak en kan als smaakversterker of groente worden meegekookt in soepen, stoofpotten of wokgerechten.

Rode zeewieren

De Latijnse naam van rood zeewier is Rhodophyta. Dit zijn ééncellige of meercellige macroalgen die vijf tot tientallen meters onder het wateroppervlak groeien. Bekende soorten rode zeewieren zijn: nori, Iers mos en dulse.

Nori (Porphyra)

Nori, is een verzamelnaam die Japanners gebruiken voor diverse soorten rode zeewieren van het geslacht Porphyra. Nori wordt mede gebruikt voor het gerecht sushi, dat bestaat uit een rijsthapje gewikkeld in een vel van zeewier.

Na de oogst wordt het wier gedroogd (in de zon of in de oven) en daarna geperst tot vellen. Tijdens het drogen krijgt het wier haar dieppaarse tot zwarte kleur. De vellen kunnen naast het gebruik voor sushi ook dienen ter decoratie. Door de zoete, zilte en olijfachtige smaak is nori ook goed te gebruiken als smaakversterker in salades, pasta's of roerbakgerechten. Bovendien bevat nori van alle zeewieren het hoogste gehalte aan eiwit.

Iers mos (Chondrus crispus)

Iers mos is een klein wier dat in verschillende kleuren en vormen voorkomt, meestal als plat vertakt blad met sierlijke krullen. Het wier wordt veel gebruikt als bindmiddel voor soepen en sauzen, het verdikken van pudding en is tevens geschikt voor het trekken van thee.

Dulse (Palmaria palmata)

Dulse is waaiervormig en heeft een plat en gekanteld blad dat diep roodpaars gekleurd is. Het wier heeft een volle en rokerige smaak dat goed past bij gerechten met schelpdieren. Het wier kan meegekookt worden in diverse gerechten of als snack gegeten worden door het wier kort in olie te bakken.

De teelt van zeewier

Al decennia lang wordt zeewier in Aziatische landen als een delicatesse gezien en de laatste jaren is ook in de westerse landen een groeiende interesse in zeewier. Anno 2021 wordt ongeveer 5% van de geconsumeerde zeewieren wild geoogst via zeewiervisserij. Hierbij wordt vooral bruine- en rode zeewieren geoogst die in dieper gelegen zeewater groeien. De andere 95% van de eetbare zeewieren worden gekweekt in zeewierboerderijen, voornamelijk in Aziatische landen zoals Japan, China en Korea. Het wier groeit in zeeën op enkele meters onder het wateroppervlak aan touwen of in grote bassins.

De mogelijkheden van zeewierteelt

Het telen van zeewier kan een duurzame oplossing zijn voor de groeiende vraag naar voedselbronnen in de toekomst. Voor zeeteelt is geen landbouwgrond, mest en extra water nodig zoals bij landbouwteelt. Anno 2021 wordt veelvuldig onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van zeewier. In Nederland experimenteert de universiteit van Wageningen met een groot aantal bedrijven via een proefboerderij in de Noordzee naar de mogelijkheden en het rendement van zeewier. De mogelijkheden van zeewier zijn talrijk zoals:

• voedselbron voor zowel mens als dier
• grondstof voor onder andere medicatie, cosmetica en verzorgingsproducten
• grondstof voor biobrandstof
• grondstof voor bioplastics
• meststof, zeewier is een bodemverbeteraar

Zeewier als voedselbron

Hoge voedingswaarde van zeewier

Zeewier is als voedselbron voor de mens bijzonder gezond en erg veelzijdig. Elk zeewier heeft zijn eigen smaak en zijn eigen voedingswaarde. De exacte waarden zijn afhankelijk van meerdere factoren zoals het soort wier, het tijdstip van oogsten en de bereiding (vers of gedroogd). Maar alle soorten zeewieren zijn gezond om te eten. Zeewier bevat onder andere:

• grote hoeveelheden plantaardige eiwitten
• grote hoeveelheden vezels
• erg veel belangrijke mineralen en vitamines waaronder ijzer, calcium, jodium, natrium, magnesium, vitamine A,B,C en E
• belangrijke omega-3 vetzuren
• essentiële antioxidanten

Groot aantal toepassingen

Zeewier is droog en/of vers mede verkrijgbaar bij natuurvoedingswinkels, webwinkels, supermarkten en Aziatische winkels en kent een groot aantal toepassingen bijvoorbeeld:

• als voedingssupplement in de vorm van poeder, tabletten of capsules
• als algenolie vergelijkbaar met visolie, rijk aan omega-3 vetzuren
• gedoogd, geheel of als korrels of vlokken om toe te voegen als smaakversterker in soepen, sauzen of vis- en vleesgerechten of thee of bouillon van te trekken.
• als kant-en-klare norivellen om onder andere sushi van te bereiden
• vers om als zeewiersalade te eten of te roerbakken en bijvoorbeeld toe te voegen aan pasta's, stoofschotels, pizza of een omelet

Voedingsmiddelen met zeewier

Er zijn voedingsmiddelen met verschillende soorten zeewier als ingrediënt verkrijgbaar. Zo worden als verdikkingsmiddelen carrogeen uit bepaalde soorten roodwier (E-nummer 407) en alginaten (E-nummer 400-405) uit diverse bruinwieren toegevoegd aan voedingsmiddelen. Er is kroepoek van nori verkrijgbaar evenals chips van zeewier. Verder zijn er wraps van spelt en zeewier, kazen met zeewier en zeewierburgers te koop. Gezien de wereldwijde interesse in zeewier zal dit voedingsassortiment in de toekomst alleen maar groter worden.