Voedingsnormen voor vitamine D aangepast

In dit artikel kom je meer te weten over vitamine D. Als eerst wordt er besproken wat vitamine D is en wat de functies ervan zijn. Vervolgens kom je te weten in welke producten vitamine D zit. Ook kom je in dit artikel meer te weten over de aanbevolen hoeveelheden van vitamine D en de laatste ontwikkelingen omtrent deze normen. Verder worden de risicogroepen voor een tekort aan vitamine D besproken. Als laatst komt het toevoegen van vitamine D aan meerdere producten ter sprake.

Wat is vitamine D?

Vitamine D is een in vet oplosbaar vitamine. Dat betekent dat wanneer vitamine D in het lichaam komt, deze kan worden opgenomen met behulp van vet of vetachtige stoffen. De verzamelnaam van de groep vitamine D is calciferol. Het belangrijkste onderdeel van de vitamine D groep is vitamine D3: cholecalciferol. Vitamine D3 zit vooral in vette vissoorten en in margarine en halvarine. Een ander onderdeel uit de groep vitamine D is provitamine D. Provitamine D zit in het pigment van de huid. Door ultraviolette straling (zonlicht) wordt provitamine D in de huid omgezet in vitamine D3. De hoeveelheid hiervan is afhankelijk van:

1. De blootstellingsduur
2. De pigmentatie van de huid
3. Het blootgestelde oppervlak
4. De leeftijd
5. De intensiteit van de straling

Wat zijn de functies van vitamine D?

Wanneer vitamine D3 wordt opgenomen uit de voeding, wordt deze eerst omgezet in een actieve vorm.

• Vitamine D3 zorgt ervoor dat de absorptie van calcium uit de voeding in de darm sneller gaat. Hierdoor kan er meer calcium met het bloed naar de weefsels worden vervoerd.
• Onder invloed van vitamine D3 wordt in het beendergestel calcium en fosfaat vastgelegd in een goede verhouding. Dit gebeurt wel alleen wanneer er voldoende calcium in het bloed zit. Dit is van belang voor stevige botten en een goed gebit, maar ook voor sterke spieren.
• Vitamine D3 zorgt ervoor dat de nieren calcium en aminozuren (eiwitten) “terugsturen” naar het bloed, zodat ze niet verloren gaan met de urine.
• Vitamine D3 probeert het calciumniveau in het bloed constant te houden.
• Vitamine D3 is ook van belang voor het immuunsysteem. Vitamine D3 stimuleert specifieke cellen van het afweersysteem en kan op die manier de ontwikkeling van auto-immuunziekten onderdrukken. Auto-immuunziekten ontstaan doordat het immuunsysteem in het lichaam antistoffen aanmaakt tegen lichaamseigen cellen en stoffen.

Waarin zit vitamine D?

Vitamine D komt alleen voor in producten van dierlijke afkomst, zoals melk, room, roomboter en kaas. Wel is het zo dat in deze dierlijke producten maar hele kleine hoeveelheden vitamine D zitten. De producten waarin grotere hoeveelheden zitten zijn: vette vissoorten en vislevers; Haring, makreel, zalm, schelvis, kabeljauw- en tonijnlevers. Verder worden in Nederland margarine, halvarine en bak- en braadproducten gevitamineerd. Dat betekent dat er aan margarine en halvarine vitamine D wordt toegevoegd. Daarnaast speelt zonlicht dus ook een belangrijke rol bij de hoeveelheid vitamine D die beschikbaar is in het lichaam.

Wat zijn de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor vitamine D?

Door de Commissie Voedingsnormen van de Gezondheidsraad (2008) geadviseerde hoeveelheid vitamine D3 in µg per dag:
* Lichte huidskleur en dagelijks ten minste 15 minuten in de buitenlucht vertoeven met ten minste de handen en het gezicht onbedekt.
# Bij onvoldoende tijd overdag buiten doorbrengen en/of donkere huidskleur.

Welke groepen lopen risico op een tekort aan vitamine D?

De volgende groepen lopen het risico op een tekort aan vitamine D door verschillende redenen:

• Kinderen tot vier jaar. Zij hebben per dag minimaal 10 microgram vitamine D nodig. Deze hoeveelheid kan bij een volledige voeding, die voldoet aan de richtlijnen, niet uit de voeding worden gehaald. Er wordt daarom een supplement geadviseerd.
• Personen met een donkere huidskleur (bijvoorbeeld personen afkomstig uit Turkije, Marokko en Suriname). In een donkere huid zit minder pigment, waardoor er dus ook minder provitamine D aanwezig is. Hierdoor kan er ook minder vitamine D3 worden gevormd.
• Personen die onvoldoende buitenkomen of vrouwen die een sluier dragen. Advies is minimaal 15 minuten per dag buitenshuis met handen en gezicht onbedekt. Wanneer dit niet lukt wordt een supplement geadviseerd.
• Zwangeren en lacterenden. Zwangere en lacterende vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan vitamine D en moeten dus ook een supplement nemen om dagelijks aan 10 microgram vitamine D te komen.
• Vrouwen boven de 50 jaar en mannen boven de 70 jaar hebben extra (10 microgram) vitamine D nodig. Uit onderzoek is gebleken dat de oudere huid steeds minder provitamine D aanmaakt. Er moet dus meer vitamine D uit de voeding gehaald worden, maar meer buiten komen helpt ook. Geadviseerd wordt om ook een supplement te nemen.
• Vrouwen boven de 50 jaar en mannen boven de 70 jaar, maar ook vrouwen die een sluier dragen of een donkere huid die onvoldoende buiten komen wordt geadviseerd 20 microgram vitamine D extra te nemen in de vorm van een supplement.

Gevolgen tekort aan vitamine D

Wanneer er bij kinderen te weinig vitamine D wordt ingenomen vindt de vastlegging van calcium en fosfor in de botten minder goed plaats. Wanneer deze vastlegging niet goed gebeurt, kan er Rachitis optreden. De botten van de kinderen blijven hierdoor lang zacht en er kunnen vervormingen, zoals o- en x-benen ontstaan, maar ook verdikkingen aan de ribben en de vingers. Verder is de spierwerking van het kind verminderd en blijft het kind achter in de groei, omdat veel aminozuren (eiwitten) onbenut het lichaam verlaten via de nieren. Hierdoor worden deze eiwitten niet gebruikt om noodzakelijk spierweefsel te vormen.
Bij adolescenten en volwassenen kan als gevolg van een tekort aan vitamine D osteomalacie (beenverweking) ontstaan. Dit is de volwassen vorm van Rachitis.
Bij oudere mensen leidt een tekort van vitamine D tot osteoporose. Osteoporose is het poreuzer worden van de botten, waardoor ze eerder kunnen breken.
Bij vrouwen in en na de menopauze kan ontkalking van de botten al plaats vinden als gevolg van een verandering in de hormoonhuishouding. Vrouwen in deze periode hebben dan ook voldoende calcium en vitamine D nodig. Om het proces van botontkalking zo lang mogelijk uit te stellen is het van belang dat er tot de leeftijd van 30 jaar voldoende calcium en vitamine D wordt ingenomen. Ook na deze leeftijd helpt het innemen van voldoende calcium en vitamine D het in stand houden van de botten en spieren.

Osteoporose in Nederland
Bron: www.rivm.nl

Gevolgen teveel aan vitamine D

Een teveel aan vitamine D kan niet ontstaan door te veel blootstelling aan zonlicht, maar wel door een te hoge inname van vitamine D. Wanneer je meer dan 60 microgram vitamine D per dag zou innemen, heeft dit een toxische (giftige) werking. Er ontstaat een te hoog calciumgehalte in het bloed. Wanneer de nieren het teveel aan calcium niet meer kunnen uitscheiden treden de symptomen van een overdosis op: anorexie (gewichtsafname), vermoeidheid, zwakte, desoriëntatie, overgeven en constipatie. Op lange termijn kan dit zelfs leiden tot calciumverbindingen op verkeerde plaatsen, zoals in bloedvaatwanden, nieren en hartspier. Dit kan schadelijke gevolgen hebben.

Toevoegen van vitamine D aan meerdere producten

Fabrikanten mogen op basis van wetgeving aan voedingsmiddelen/producten vitamine D toevoegen. De gezondheidsraad adviseert om op Europees niveau het type voedingsmiddel/product dat verrijkt mag worden te beperken en daardoor het risico op een te hoge inname te verlagen. Voor mensen die geen supplement willen gebruiken, vormt het gebruik van verrijkte producten een alternatief. De gezondheidsraad vindt het wenselijk dat in Europa wordt afgesproken dat vitamine D alleen aan producten die veel gebruikt worden door risicogroepen, wordt toegevoegd. Producten als margarine, halvarine, bak- en braadproducten, olie, melk en melkvervangers. Dit in plaats van elk willekeurig product zoals nu het geval is, aldus de gezondheidsraad. De gezondheidsraad vindt dat registratie van verrijkte producten en monitoring van inname gewenst is, om te hoge inname van vitamine D te voorkomen.