Osteoporose en voeding

Bij een leeftijd van 40 à 50 jaar neemt de botmassa bij mannen en vrouwen langzaamaan af. Bij vrouwen versnelt het botverlies na het intreden van de menopauze als gevolg van veranderingen in het hormonale stelsel. Het verlies van botmassa leidt tot osteoporose. Osteoporose is een steeds vaker voorkomend ziektebeeld. Dit is het gevolg van de toename van het aantal ouderen in de samenleving. Daarnaast zijn andere oorzaken van belang, waarvan verandering in de leefstijl, vooral ongezonde voeding en te weinig beweging, de belangrijkste oorzaak is.

Hoe ontstaat osteoporose?

Bij het ouder worden verliezen botten hun stevigheid. Bot is een levend weefsel. Dit betekent dat, tijdens het gehele leven lang voortdurend opbouw en afbraak van botweefsel is. Tot ongeveer het 30ste levensjaar is de opbouw groter dan de afbraak. Het bot groeit dan en wordt steviger. Na het 35ste jaar wordt de afbraak van het bot steeds groter, en verliezen de botten hun stevigheid.

Hoe vaak komt osteoporose voor?

Osteoporose komt veel voor. Wereldwijd gezien krijgt 1 op 3 vrouwen en 1 op de 8 mannen van boven de 50 jaar osteoporose

Oorzaken van osteoporose.

Vrouwen lopen een hoger risico op osteoporose dan mannen, dit komt door de overgang. Na de overgang is er een afname van het vrouwelijke hormoon (oestrogeen). Daarnaast kan osteoporose bij verschillende ziektebeelden optreden, zoals bij een te snel werkende schildklier, nierziektes, een aantal darmziekten zoals coeliakie. Ook medicijnen, als prednison (die worden gebruikt bij colitis ulcerosa, ziekte van Crohn), kunnen het risico op osteoporose vergroten. Daarnaast zijn overmatig roken en alcohol drinken, een ongezond voedingpatroon, te weinig zonlicht en te weinig beweging risicofactoren voor osteoporose.

Voeding en het ontstaan van osteoporose.

Een groot aantal voedingsstoffen worden in verband gebracht met de preventie van osteoporose. Het bekendste zijn calcium en vitamine D. Andere voedingsstoffen zijn de mineralen fosfor, magnesium, natrium, fluoride, alcohol, cafeïne en isoflavonen.

Calcium

Calcium of kalk is een belangrijke bouwstof voor de botten. Elke dag worden verouderde botcellen afgebroken en vervangen door nieuwe botcellen . Maar ook voor de werking van alle spieren, vooral de hartspier, moet de hoeveelheid calcium in het bloed op peil blijven. Als er in het bloed een calciumtekort dreigt te ontstaan, wordt er uit het bot calcium vrijgemaakt.
Het niveau van calcium in het bloed (calciumbloedspiegel) moet op een gelijk niveau blijven. Om dit te reguleren maken de bijschildklieren een hormoon: parathyreoïd hormoon. Als er te weinig calcium via de voeding binnenkomt, haalt dit hormoon calcium uit de botten weg. Het bot dient dan als een soort opslag om de hoeveelheid calcium in het bloed op niveau te houden.

Vitamine D

Vitamine D is een van de weinige vitaminen die het lichaam zelf kan maken, onder invloed van zonlicht. Vitamine D hebben we nodig voor stevige botten en tanden. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium en fosfor goed uit de voeding worden opgenomen en tijdens de groei in de botten en tanden terecht komen. Hierdoor is vitamine D belangrijk voor de preventie van osteoporose.

Fosfor

Fosfor komt in de voeding voor als fosfaat. Samen met calcium zorgt fosfaat voor de stevigheid van onze botten en het gebit. Een te hoge inname van fosfaat verstoort de opname van calcium en magnesium. Door een te hoge inname van fosfaat worden de botcellen sneller afgebroken en de opbouw van de botcellen geremd

Eiwit

Voldoende inname van eiwit is belangrijk voor een normale groei en voor instandhouding van de vetvrije massa, waaronder spierweefsel en botweefsel. Teveel eiwit in de voeding verhoogt het verlies van calcium via de urine en dit heeft betrekking op een verhoogd risico op osteoporose

Vitamine K

Vitamine K wordt voor een groot deel in ons lichaam zelf gemaakt door bacteriën in de dikke darm. Deze vitamine is nodig voor een goede bloedstolling. Tekorten aan vitamine K leiden tot bloedingen. Vitamine K speelt daarnaast een rol, als cofactor, bij de binding van calcium in het bot. Maar of vitamine K het risico op osteoporose kan verminderen is nog onzeker. Dit moet nog verder onderzocht worden.

Alcohol

Bij overmatig gebruik van alcohol bestaat een verhoogd risico op breuken, in het bijzonder van de heup en pols. Alcohol verhoogt de kans op vallen en blijkt gepaard te gaan met tekorten aan vitamine D, verminderde calciumopname en een verhoogd verlies van mineralen via de urine. Daar tegenover staat dat een matig alcohol gebruik bij vrouwen juist een gunstig effect heeft op de botmassa.

Cafeïne

Cafeïne in koffie, thee en sommige frisdranken teveel cafeïne verhoogt het verlies van calcium via de urine

Natrium ( zout)

Natrium verhoogt de calciumuitscheiding en wel zodanig dat een extra inname van zout van 4 gram per dag een extra calciumuitscheiding van 40mg per dag als gevolg heeft.
Een verlaging van de zoutinname is dus niet alleen gunstig voor de verlaging van de bloeddruk, maar ook ter verlaging van het risico op osteoporose.

Behandeling

Als er naar de voeding gekeken wordt, kan geconcludeerd worden dat deze ondersteunend kan werken bij een therapie, maar geen op zich zelf staande behandeling is. Over het algemeen kunnen de richtlijnen goede voeding aangehouden worden. Waarbij rekening gehouden moet worden met een voldoende inname van calcium, via zuivelproducten (of goede vervangers van plantaardige oorsprong) en eventueel door middel van calciumsupplementen. Verder is een goede voorziening van vitamine D, via de voeding, voedingssupplementen bij risicogroepen en blootstelling aan voldoende zonlicht van belang. Een beperking van de inname van zout tot maximaal 6 gram per dag zal het verlies van calcium uit het lichaam beperken. Ook lijkt het zinvol om te matigen in het gebruik van alcohol en cafeïnehoudende producten. Roken dient afgeraden te worden. Botbelastende bewegingen, zoals traplopen,worden aangeraden voor de botgezondheid.