Het nut van functionele voeding

Een zeer groot deel van de voedingsmiddelen die we in de supermarkt vinden horen thuis in de groep ‘functionele voeding’. Dit zijn voedingsmiddelen die bewerkt zijn zodat ze, volgens de producenten, gezonder zijn of een bepaalde gezondheidsfunctie krijgen. Voedingsmiddelen met probiotica, cholesterolverlagende voeding, voeding met toegevoegde vitaminen of voedingsvezels zijn hier voorbeelden van.

Functionele voeding

Functionele voeding bestaat al heel lang. Denk aan halfvolle en magere melk of de toevoegde vitamine D aan boter en margarine. Voor gezonde mensen die gezond en gevarieerd eten heeft functionele voeding weinig tot geen nut. Toch ligt deze voeding in grote getale in de schappen van de supermarkt en worden ze gretig afgenomen. Blijkbaar zijn we niet zo overtuigd van onze eigen gezondheid en kopen we onze gezondheid liever dan dat we er moeite voor doen door gezond te eten en voldoende te bewegen. Hopend op de werking van de functionele voeding betalen we daar veel geld voor, terwijl we weten dat de werking lang niet altijd bewezen is.

Wanneer we daadwerkelijk een gezondheidsprobleem hebben kan de voeding met toegevoegde waarde wel nuttig zijn. Al blijft het ook dan zo dat we met normale gezonde voeding vaak hetzelfde effect kunnen bereiken.

Misleiding

Blijkbaar is er dus behoefte aan makkelijke, gezonde voeding. Producenten spelen daar handig op in door steeds nieuwe functionele voeding op de markt te brengen. De claims die de producenten doen zijn vaak niet op wetenschappelijk bewijs gebaseerd of het wetenschappelijk bewijs of het vermoeden van een werking wordt door producenten en reclamemakers zo gunstig mogelijk uitgelegd. Zelfs al is de claim gebaseerd bewijs of waarschijnlijkheden, dan nog betekent dat niet dat de producten werken. De kwaliteit van de toevoeging in het product kan anders zijn, of door de verwerking in het product teniet gedaan zijn. Vaak ook is bewijs gebaseerd op veel hogere dosis van een stof dan dat met het product wordt genuttigd. De claims van producenten zijn daardoor soms zelfs misleidend. Consumenten weten dus niet of het product echt zal werken, maar moeten daarvoor vaak wel relatief veel voor betalen.

Zelfs al is een claim gebaseerd op veel hogere dosis van een bepaalde stof, dan nog is het niet raadzaam veel van een bepaald product met toevoegingen te nuttigen. Er zijn immers ook bovengrenzen. Bovendien kan een overschot juist een tekort opleveren van een ander voedingsstof.

EFSA en de VWA

Er zijn meerdere instanties die zich met claims van producten bezighouden. Een belangrijke instantie is de European Food Safety Authority, oftewel de Europese Autoriteit voor VoedselVeiligheid. Dit is een agentschap van de Europese Unie die advies verleent over voedselveiligheid en alle risico’s op wetenschappelijke wijze beoordeeld.

De EFSA maakt een onderscheid tussen voedingswaardeclaims en gezondheidsclaims. Onder het eerste valt bijvoorbeeld ‘laag vetpercentage’, ‘geen toegevoegde suiker’ en ‘hoog vezelgehalte’. Onder gezondheidsclaims vallen alle beweringen dat het product bijdraagt aan de gezondheid van de consument, zoals producten die de weerstand zouden verhogen of de leerprestaties zouden verbeteren.

Op de site is onder andere weergegeven aan welke voorwaarden een bepaalde voedingswaarde-claim moet voldoen om die claim te mogen gebruiken. Van gezondheidsclaims is een lijst opgenomen met claims die zijn toegestaan en claims die zijn verworpen.

De Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) houdt zich in Nederland bezig met de veiligheid van voedsel- en consumentenproducten. Zij zien in Nederland toe op naleving van de Europese regelgeving over voedingsclaims.

Claims

Producenten mogen dus alleen claims doen die zijn toegestaan door de EFSA. Bovendien geldt voor alle producten dat deze veilig moeten zijn en dat de claims niet misleidend mogen zijn.

Wilt u een product gebruiken omdat dit goed zou zijn voor uw gezondheid dan is het beter eerst navraag te doen bij de verschillende instanties in hoeverre dat product zijn belofte kan waarmaken. U kunt bijvoorbeeld bij uw arts, de Nederlandse Hartstichting of KWF Kankerbestrijding nagaan hoe zij de producten beoordelen.