Waarom olijfolie gezond is

Mensen aan de Middellandse zee genieten volop van de voordelen die hun voedingsgewoonten en levenswijze met zich meebrengt. Ziekten als hart- en vaatziekten, kanker, maar ook allergieën en een simpele verkoudheid komen daar veel minder voor. Olijfolie, en dan met name de extra vierge, is een van de belangrijke factoren die daaraan bijdraagt.

Gezonde olie

De samenstelling van olijfolie varieert nogal. Het blijft een natuurproduct en het soort olijfplant en omgevingsfactoren als zon en voedingsbodem is natuurlijk overal verschillend. Ook de persing blijkt van grote invloed te zijn op de samenstelling. Extra vierge olijfolie bevat verreweg de meeste vitamine en bioactieve stoffen.

Olijfolie bestaat voor het overgrote deel uit enkelvoudig onverzadigd vet. Anders dan verzadigde vetten zorgen de vetzuren in onverzadigde vetten juist voor een verbetering van het cholesterolgehalte in het bloed. Olijfolie heeft ook de neiging om de slechte vetten in het lichaam als het ware op te lossen.

Vitamine E

Er zijn verschillende soorten vitaminen E. Voor ons is α-tocoferol het meest bruikbaar en juist die vitamine E wordt in olijfolie gevonden. De hoeveelheid verschilt echter wel sterk per olijfolie.

Vitamine E is, net als vitamine C en veel bioactieve stoffen, een antioxidant. De vitamine beschermt tegen oxidatieschade in alle cellen van ons lichaam en speelt een rol bij de celstofwisseling. Ook zijn er aanwijzingen dat α-tocoferol het risico op hart- en vaatziekten vermindert, al moeten er daarvoor dan wel grote hoeveelheden vitamine E ingenomen worden. Bij verschillende soorten kanker is het positieve effect van vitamine E duidelijk aangetoond.

In olijfolie zit minder vitamine E dan in de meeste onderzoeken is gebruikt. Toch kan worden aangenomen dat de hoeveelheid vitamine E in olijfolie, samen met de andere nuttige antioxidanten heel nuttig zijn voor het lichaam. De laatste jaren is duidelijk geworden dat juist de combinatie van verschillende stoffen en de interactie daartussen zorgen voor een veel effectievere werking dan de individuele stoffen.

De maximumgrens voor vitamine E ligt op 300 mg per dag, de minimumgrens ligt voor volwassen mannen op de 12 mg. Er kleven praktisch geen nadelen aan het innemen van veel vitamine E. Alleen mensen die bloedverdunners gebruiken kunnen hinder ondervinden van hogere doseringen vitamine E. Dan hebben we het wel over doseringen van meer dan 500 mg per dag.
Een tekort aan vitamine E komt in ons land niet veel voor.

Bioactieve stoffen

In extra vierge olijfolie blijken verschillende antioxidanten te zitten in de vorm van fenolen, zoals hydroxytyrosol, tyrosol en oleuropeïne. In geraffineerde olijfolie zijn veel bioactieve stoffen verdwenen. Het is gebleken dat deze fenolen al in kleine hoeveelheden als antioxidant werkzaam zijn. Als de stoffen apart getest werden waren er hoge concentraties nodig om hetzelfde effect te bereiken.

Er is aangetoond dat de combinatie van de fenolen uit olijfolie een beschermende werking heeft tegen kanker, het verlaagt het cholesterolgehalte en het heeft een ontstekingsremmend effect.

Hydroxytyrosol

Hydroxytyrosol is een antioxidant die ons lichaam beschermt tegen agressieve moleculen. Het stofje lijkt ook erg op de werkzame bestanddelen in middelen die de symptomen van de ziekten van Parkinson bestrijd. Onderzoekers proberen hydroxytyrosol daarom te produceren om ze toepasbaar te maken voor gezondere olijfolie, voor medicijnen voor de ziekte van Parkinson en voor de supplementindustrie.

Door de cosmetische industrie wordt ook geclaimd dat het stofje het lichaam beschermt tegen beschadiging door UV-straling. Dat kan verklaard worden door de antioxidantwerking van het stofje. Radicalen die vrijkomen bij het zonnen worden door het stofje geneutraliseerd. Dit is een van de redenen waarom het voor mensen met een droge huid of eczeem prettig kan zijn zichzelf in te smeren met olijfolie. Velen zien het ook als een ideaal zonnebrandmiddel. Het kan vervolgens ook verklaren waarom het stofje helpt met beschermen tegen hart- en vaatziekten en kanker.

Squaleen

Squaleen is een koolwaterstof die vooral voorkomt in extra vierge olijfolie. In onderzoeken in verschillende landen is aangetoond dat verschillende soorten kanker, waaronder borstkanker en alvleesklierkanker beduidend minder voorkomt bij mensen die meer olijfolie gebruiken. Dierproeven en laboratoriumonderzoeken hebben aangetoond dat squaleen een duidelijk anti-tumor effect heeft.

Daarnaast is aangetoond dat squaleen zeer effectief is als antioxidant als het wordt gebruikt op de huid en een rol speelt bij de gezondheid van de ogen.

Fytosterolen

Fytosterolen zijn plantaardige bioactieve stoffen die verwant zijn aan dierlijke sterolen, zoals cholesterol. Van fytosterol is echter aangetoond dat deze het cholesterol kunnen verlagen en dan vooral bij mensen die een cholesterolrijk dieet volgen.
Er zijn nog niet heel veel studies geweest die de relatie tussen fytosterolen en kanker bij mensen hebben onderzocht. De studies die wel hebben plaatsgevonden en de studies in laboratoria en bij dieren zijn echter veelbelovend. Er wordt vooral veel verwacht van het fytosterol β-sitosterol, met name in relatie tot prostaat-, borst-, colon- en maagkanker.

Andere stoffen in olijfolie

De olijfplant en de olijven zijn bestand tegen veel, ook voor mensen schadelijke, bacteriën, schimmels en insecten. Dit heeft waarschijnlijk onder andere te maken met de stoffen in de plant die voor de smaak zorgen. Er wordt daarom een geneeskrachtige werking vermoed van olijfolie.

Oleocanthal in olijfolie blijkt een pijnstillende en ontstekingsremmende werking te hebben, vergelijkbaar met die van Ibuprofen.

Nadeel van olijfolie

Voor alle onverzadigde vetzuren geldt dat deze ontleden als ze langdurig op een hoge temperatuur verhit worden, dan wordt daarmee bedoeld een temperatuur boven de 150°C. De vrije radicalen die daarbij vrijkomen kunnen kankerverwekkend zijn, dat schijnt vooral te gelden voor aardappel- en graanproducten. Als de olijfolie te heet wordt en gaat ontbinden gaat ze walmen. Olijfolie kan wel bij het bakken gebruikt worden, maar dan met een korte verhitting, zoals bij het wokken of op een niet te hoog vuur. Olijfolie is daarom niet geschikt als frituurvet, omdat dit meestal meerdere keren en op een hoge temperatuur wordt verhit.

Olijfolie moet ook altijd enigszins koel bewaard worden. Boven de 28°C verandert de samenstelling van de olie. Een fles olijfolie hoort daarom niet in een zonnige vensterbank thuis.