Appeltje voor meer dan dorst

In deze tijd van steeds meer tropisch supervoedsel zoals gojibes, granaatappel, kiwi en mango, met nog meer anti-oxidanten, vergeten we wel eens de waarde van het ordinaire inheemse fruit zoals appel en peer. Zou zo'n appeltje nu veel minder super zijn dan die dure sapjes van verre streken?

Malus in soorten

Een appel of een appelboom moet gelukkig niet meer voorgesteld worden. De appel wordt al duizenden jaren door de mens ge­kweekt. Bij Zwitserse paalwoningen gevon­den resten bewijzen dat de appel toen reeds een cultuurplant was. Malus pumila uit de Kaukasus, een kleine boom met kleine, groene appeltjes is mogelijk de stamsoort van vele cultuurrassen.
Malus prunifolia (Willd.) Borkh. (Siberië, N.-China), de Astrakan-appel, met behaarde twijgen en langgesteelde, kleine, eivormige vruchten, heeft eveneens veel bijgedragen tot de huidige appelcultuur. Het schijnt dat de Europese wilde appel, Malus sylvestris (L.) Mill., in geringere mate als vruchtboom benut werd; de vrucht smaakt bijzonder wrang en zuur.
Vandaag zijn er meer dan 1000 rassen in cultuur en mis­schien evenveel in het vergeetboek geraakt. In de eerste eeuw kenden de Romeinen al 29 rassen. Zijn lange houdbaarheid en overige uitmuntende kwaliteiten hebben de appel tot de belangrijkste vrucht van het Noordelijk Half­rond gemaakt. Appelwijn (cider) wordt in vele streken (Bre­tagne, Engeland) gewonnen.
Sierappels kweekt men ter wille van de bloemen of de vrucht, zo b.v. de kersappel, M. baccata (L.) Moench, met langgesteelde, zure vruchtjes, zo groot als een kers, die levendig rood en geel gekleurd zijn. Uit de Verenigde Staten kennen we Malus ioensis, een kleine boom met naar viool­tjes geurende bloesem en in de herfst vlammend rood en geel verkleurend blad.

Dodoens over de appel en zijn Cracht ende werckinghe

Ook in het verre verleden werden de appeltjes al gewaardeerd maar ook bekritiseerd. Zo vermelde Dodonaeus dat 'Appelen verkoelen die heete maghe, sonderlinghe die suerachtich ende tsamen treckende van smaecke sijn ende moghen ghebruyckt worden in heete cortsen ende andere verhittinghen van der maghen ende tseghen den dorst, maer anders zoo sijn sy der maghen quaet makende winden ende opblasinghen in den buyck. De pectine en vezels in de appel zorgt voor een regulerende werking op de stoelgang, te gebruiken zowel bij verstopping (vezels) als bij diarree.
Suere Appelen zegt Dodoens ghebraden ende cout voor den eten inghenomen doen lichten ende saechten camerganck hebben.

Gezond en geneeskrachtig

In de westerse wereld vormen appels en bessen een bron van beschermende ant-oxidante poly-fenolen. Niet voor niets zeggen of zegden we tegen onze kinderen: 'Snoep verstandig, eet een appel.' Al is dit gezegde wel gebaseerd op een slimme reclamecampagne van jaren geleden. Ap­pels zijn vrijwel het hele jaar door verkrijgbaar. Het sappige vruchtvlees van de appel bevat naast vitamines en mineralen di­verse fenolzuren, waaronder appelzuur, ellagzuur, chloorzuur en galzuur. Al deze zuren hebben een beschermende, anti-oxidante werking tegen velerlei ziektes. De schil van rode appels bevat de be­langrijke flavonol quercetine. Al met al bevat een doorsnee appel ongeveer 290 mg aan fenolver­bindingen met goede anti-oxidante werking.

Preventie maagkanker

Appels bevatten ook vezels die bescherming bieden tegen maagkanker. Dr. Marian Eberhardt en haar collega's van de Cornell Uni­versiteit deden onderzoek naar maag- en leverkanker aan de hand van kweken van menselijke kankercellen. Hierbij deden ze proeven met ap­pelextracten waarin de schil al dan niet verwerkt was. Het extract met schil zorgde bij maagkanker voor een afname van de tumorgroei met 43 pro­cent. Bij het extract zonder schil was dit percen­tage 29 procent. Dezelfde proef op leverkanker-kweken leverde percentages op van 57 procent met schil en 40 procent zonder.

Beschermend voor de longen

Appels blijken ook een gunstig effect te hebben bij longziekten. Dat is tenmin­ste het resultaat van een vijf jaar durend vervolg­onderzoek onder 2.512 mannen uit Wales. Bij het begin van het onderzoek deden de onder­zoekers metingen naar de longfuncties van de proefpersonen. Deze metingen werden regelma­tig herhaald tijdens het onderzoek. Uiteindelijk vergeleken ze de metingen met de eetgewoonten van de mannen en corrigeerden ze deze naar fac­toren als lichaamsbeweging, roken en lichaams­gewicht. Nadat alle gegevens verwerkt waren, concludeerden de onderzoekers dat het eten van meerdere stuks hard fruit per week, en dan met name appels, ervoor zorgde dat de longfunctie op peil bleef zonder dat er sprake was van te­rugval. Het eten van zacht fruit als citrusvruchten leverde een veel geringere mate van bescher­ming op.

De conclusie in een wetenschappelijk overzichtsartikel

Based on these epidemiological studies, it appears that apples may play a large role in reducing the risk of a wide variety of chronic disease and maintaining a healthy lifestyle in general. Of the papers reviewed, apples were most consistently associated with reduced risk of cancer, heart disease, asthma, and type II diabetes when compared to other fruits and vegetables and other sources of flavonoids. Apple consumption was also positively associated with increased lung function and increased weight loss.

Namen in vele talen van de appelboom

Abilde, Almindelig Aeble, Apfel, Apfelbaum, Äppel, Äppelträd, Apple Tree, Eble, Echter Apfelbaum, Iabloko, Iablonia, Jablon Domáca, Kultur-Apfel, Maça, Maçanzeira, Maceira, Macieira, Manzana, Manzano, Mela, Melo, Paratiisiomena, Ping Guo, Pomme, Pommier, Pomo, Pommier Commun, Ringo, Seiyou Ringo, Tarhaomenapuu, Tuffahh, Žlahtna jablana.

Voor verder onderzoek naar de appel

• de Oliviera M, Sichieri R, Moura A: Weight loss associated with a daily intake of three apples or three pears among overweight women. Nutr 2003, 19:253-256. 
• Wolfe K, Wu X, Liu RH: Antioxidant activity of apple peels. J Agric Food Chem 2003, 51:609-614.
• Eberhardt M, Lee C, Liu RH: Antioxidant activity of fresh apples. Nature 2000, 405:903-904.
• Liu RH, Eberhardt M, Lee C: Antioxidant and antiproliferative activities of selected New York apple cultivars.New York Fruit Quarterly 2001, 9:15-17. 
• Lapidot T, Walker M, Kanner J: Can apple antioxidants inhibit tumor cell proliferation? generation of H2O2 during interaction of phenolic compounds with cell culture media. J Agric Food Chem 2002, 50:3156-3160. PubMed Abstract | Publisher Full Text 
• Liu RH, Sun J: Antiproliferative activity of apples is not due to phenolic-induced hydrogen peroxide formation. J Agric Food Chem 2003, 51:1718-1723. 
• Mayer B, Schumacher M, Branstatter H, Wagner F, Hermetter A: High-throughput flourescence screening of antioxidative capacity in human serum. Analyt Biochem 2001, 297:144-153. PubMed Abstract | Publisher Full Text 
• Pearson D, Tan C, German B, Davis P, Gershwin M: Apple juice inhibits low density lipoprotein oxidation. Life Sci 1999, 64:1919-1920.