Ontspoorde tiener, opvoeding en verantwoordelijkheid?

Sommige tieners slaan door. Ze worden gewelddadig, gebruiken alcohol en drugs, worden depressief en maken zich schuldig aan roekeloos gedrag. Als ouder maak je je om dit gedrag begrijpelijkerwijs zorgen. Gelukkig komt het met de meeste tieners uiteindelijk wel goed, maar helaas zijn er ook een aantal waarmee het niet goed komt. Zij belanden in de criminaliteit, komen vroegtijdig te overlijden of blijven de rest van hun leven kampen met ernstige psychische klachten. Hoe ga als ouder om met een ontspoorde tiener?

Het ligt niet aan de opvoeding

Ouders voelen zich vaak schuldig wanneer hun kind gedragsproblemen heeft. Dit wordt nog eens versterkt door de Nederlandse cultuur en omgeving. Er wordt erg makkelijk naar de ouders gewezen, helaas ook door mede-opvoeders zoals leerkrachten en school en zelfs door de professionele hulpverlening. Het zal wel liggen aan de opvoeding. Dat is in vele gevallen complete onzin. Ja, kinderen veranderen in de puberteit. Ze worden opstandig, lijken niks van je te kunnen verdragen en vinden alles wat je zegt onzin. Ontspoorde tieners reageren niet door met deuren te slaan, stampend naar boven te lopen en af en toe een keer een scheldwoord. Zij vertonen onacceptabel gedrag, zoals geweld, zelfverminkingen, drinken, soft drugs en/of hard drugs gebruik, seks met wisselende partners, liegen, diefstal, spijbelen enz. Zij weigeren grenzen te accepteren en lappen regels aan hun laars.

Kinderen zijn geen robots. Het is niet zo dat je ze kan programmeren en dat er dan uitkomt, wat je er in hebt gestopt. Er zijn heel veel factoren die een invloed hebben op de ontwikkeling van het kind, zoals ervaringen die hij of zij opdoet in het leven, vrienden en leeftijdsgenoten en niet in de laatste plaats het kind zelf. Hoe verklaar je anders gezinnen waarin ieder kind het prima doet en een verantwoordelijke volwassene is geworden, op één kind na. Het zogenaamde zwarte schaap dat verslaafd is of het criminele pad op is gegaan.

Woederegulatie

Zowel zelfverminking als woede die naar jou en de overige familieleden gericht is, is onacceptabel. Je moet voor je tiener hulp zoeken en dat kan in de vorm van agressieregulatie. Dit kan zijn door een vechtsport waarbij hij of zij leert waar de grenzen liggen, of door gedragstherapie. Vaak gaat er achter een agressieve tiener een onzekere tiener schuil, dus ook weerbaarheidstraining zou je tiener kunnen helpen om op een juiste manier met zijn agressie om te gaan. Kijk wat bij je kind past. Vaak helpt doen (een coach die gebruik maakt van sport) beter dan praten.

Controleer je eigen gedrag

Op het gedrag van je tiener heb je geen invloed, hier kan je niets aan veranderen. Het enige wat jij kan veranderen is je eigen gedrag. Zorg dus dat je jezelf in de hand blijft houden. Voel je stress aankomen en ben je bang dat je de controle over jezelf verlies, stap dan uit het gesprek. Dit is niet het moment om te communiceren met je tiener. Dit wil niet zeggen dat de kwestie is afgedaan, alleen wel dat je hier op een later moment op terugkomt. Zorg dat je er bent voor je tiener en probeer je boosheid achter je te laten. Wanneer hij of zij een verzoenend gebaar maakt, bedank hem er dan voor of zeg dat je dat fijn vindt. Jullie relatie is er niet bij gebaat dat je een verzoenend gebaar afwijst. Weinig ontspoorde tieners zullen naar je toe komen om te zeggen dat het hun spijt.

Zorg dat je kind zijn slaap krijgt

Tieners gaan vaak laat naar bed en ook dan gaat het mobieltje, de tablet of de laptop mee. Leg de tijd dat je tiener op internet kan aan banden. De nacht is om te slapen en niet om met een mobieltje te gaan spelen. Het is echt niet gek om met je tiener de afspraak te maken om het mobieltje beneden te laten wanneer hij of zij naar bed gaat. En laat je niet beïnvloeden door argumenten als telefoon als wekker te gebruiken, ik kan niet slapen zonder muziek en daarvoor gebruik ik mijn mobiel. Voor muziek en op tijd opstaan is een radiowekker zeer geschikt, daar heb je echt geen mobiel voor nodig.

Doe het niet alleen

Wanneer je geen back-up hebt, is de omgang met een ontspoorde tiener ondoenlijk. Doe het jezelf dus ook niet aan. Doorbreek het taboe en praat erover met mensen in je omgeving. De buren hebben natuurlijk al lang iets gehoord, al spreken ze je er niet op aan. Andere mensen merken ook dat jouw puber vreemd reageert en dat er spanningen zijn in jullie relatie. Breek dit open, vertel wat er aan de hand is en vraag hulp. Die hulp kan overal uit bestaan: een schouder om op uit te huilen, een logeeradres voor de tiener, iemand die af en toe aan je tiener vraagt hoe het gaat en met jou meedenkt over oplossingen. Jouw hulptroepen worden geen mede-opvoeders, maar het kan helpen wanneer iemand eens aan je puber vraagt wat hij voor hem of haar zou kunnen doen, om te zorgen dat het beter met hem/haar gaat.

Vergeet vooral niet ook professionele hulp in te roepen. Bezoek de huisarts en vraag om doorverwijzing naar Tactus voor verslavingszorg, naar de GGZ voor psychische problemen. Neem geen genoegen met de eerste de beste GGZ. Neem contact op met de verzekering en vraag daar advies. Niet iedere GGZ staat even goed aangeschreven.

Laat verantwoordelijkheid waar hij hoort

Natuurlijk is het verleidelijk om verantwoordelijkheid over te nemen. Wanneer je op de ouderavond hoort dat je kind altijd de verkeerde boeken bij zich heeft, kan jij zelf zijn tas in gaan pakken. Het is verstandiger om aan te bieden om hiermee te helpen. Wanneer je tiener dit niet wil, is dit zijn keuze. Vooral school wil nogal eens de verantwoording bij de ouders neerleggen en natuurlijk kan je je kind een keer extra roepen en aansporen om uit zijn bed te komen wanneer hij naar school moet. Alleen daar moet het ook bij blijven, hij moet hier zelf gehoor aan geven. Daar ben jij niet verantwoordelijk voor. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat dit gedrag geen consequenties heeft. Ga dan ook niet voor je kind liegen wanneer de school belt waarom hij er niet is. Zeg gewoon de waarheid, hoe moeilijk ook. Gedrag heeft nu eenmaal consequenties. Wanneer jij er voor zorgt dat je kind die consequenties ontloopt, houd jij zijn gedrag in stand.

Heb geduld

Vaak doe je met ontspoorde tieners erg je best, zonder dat je merkt dat er enige verbetering optreedt. Je wordt er moedeloos van, maar uiteindelijk zal waarschijnlijk ook jouw tiener uit deze moeilijke jaren komen. Hij of zij heeft alleen tijd nodig. Natuurlijk wordt je er moedeloos van wanneer hulp niet lijkt aan te slaan en wanneer je tiener zich blijft verzetten tegen normale gedragsregels, maar ooit komt hij hier doorheen. Blijf hierin vertrouwen houden.