Kinderen en jongeren met een autismespectrumstoornis

De reden waarom kinderen en jongeren met autisme anders denken is te wijten aan drie gebieden. Dit is volgens de Britse psychiater Lorna Wing de triade van stoornissen. Deze triade bestaat uit tekorten op vlak van sociale interactie, verbale & non-verbale communicatie en verbeelding. Om gerichte interventies uit te voeren, die passen bij de behoeften van het kind of de jongeren met autisme, is het nodig dat de begeleider of pedagoog weet op welk vlak de zwaarste tekorten zijn en wat ze juist inhouden.

Vier niveaus autisme

Autisme kan verklaard worden op vier niveaus: gedragsmatig, cognitief, neurobiologisch en genetisch. Voor het pedagogisch handelen is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met het gedragsmatige en cognitieve niveau. Op deze twee niveaus kan de pedagoog of begeleider het meeste inspelen. Voor de begeleider is het dus belangrijk om een goed zicht te krijgen op hoe het kind dat lijdt aan autisme zich gedraagt en hoe het denkt. Enkel zo kan hij of zij adequaat inspelen op de behoeften van het kind.

Gedragskenmerken

Elk kind met autisme gedraagt zich verschillend en heeft verschillende behoeften waaraan voldaan moet worden. Wing wist deze gedragskenmerken algemeen te beschrijven. Deze algemene gedragskenmerken noemde zij de triade van stoornissen. Deze triade bestaat uit:

1. Een stoornis in sociale interactie
2. Een stoornis in de verbale en non-verbale communicatie
3. Een stoornis in de verbeelding

Stoornis in sociale interactie

Kinderen en jongeren met autisme hebben vooral moeite met wederzijdsheid. Ze kunnen zich moeilijk inleven in een ander persoon. Hierdoor komen ze voor anderen soms egoïstisch over. Verder is er ook een verminderd vermogen in de omgang met leeftijdsgenoten. Vooral in ongestructureerde situaties bijvoorbeeld tijdens de speeltijd valt dit op. Deze sociale tekorten zijn al sinds de vroege kindertijd aanwezig. In de sociale interactie onderscheidt men ook vier types.

Afzijdige of inalerte type

Een eerste type is het afzijdige of inalerte type. De kinderen en jongeren die hieronder vallen vertonen vooral klassieke kenmerken van autisme. Vaak hebben ze ook een verstandelijke beperking. Jongeren met dit type komen meestal onverschillig over tegenover andere mensen. Er is vooral instrumenteel contact. Dit wil zeggen dat ze mensen gebruiken om bepaalde behoeften te bevredigen. Een voorbeeld hiervan is een jongen die zijn moeder meetrekt naar een speelgoedwinkel. Verder lijken ze weinig interesse te hebben in anderen en wijzen toenadering van vreemden vaak af.

Passieve of meegaande type

Het passieve of meegaande type accepteert wel toenadering van anderen. Ze nemen echter zeer weinig initiatief. Ze ondernemen enkel actie als hen iets gevraagd wordt. Het valt op dat dit type pas laat ontdekt wordt. Het zijn meestal zeer stille kinderen of jongeren die zich niet vreemd gedragen.

Actief-maar-eigenaardige type

Kinderen en jongeren die hieronder vallen zijn zeer actief en nemen veel initiatief tot sociaal contact. Aangezien ze moeite hebben met de wederzijdsheid in een relatie praten ze voornamelijk over zichzelf. Voor andere kinderen komen ze vaak opdringerig en storend over.

Stijf-formalistische of hoogdravende type

Dit type vertoont weinig sociale problemen aan de buitenkant. In de vroege jaren hebben ze echter wel problemen met sociale interactie. Deze kinderen en jongeren zijn bijzonder intelligent. Ze leren bepaalde sociale regels uit het hoofd. Deze regels proberen ze toe te passen in gelijke sociale situaties die ze tegenkomen. Het valt op dat ze moeite hebben om de regels toe te passen wanneer de situaties wijzigen. Vooral de sociale flexibiliteit en sociale naïviteit zien we terugkomen bij deze groep.

Stoornis in communicatie

Verbale communicatie

De spraak bij kinderen met autisme komt meestal vertraagd op gang. Ze hebben moeite om de woorden in hun hoofd voor te stellen. De voorwerpen waarover ze spreken moeten concreet waargenomen worden. Wanneer er een abstract woord wordt aangeleerd dat niet visueel ondersteund wordt, dan begrijpt een kind met autisme het woord niet.

Verder valt het op dat ze taal zeer letterlijk nemen. Grapjes, uitdrukkingen en gezegdes worden hierdoor niet altijd begrepen.

Een ander belangrijk kenmerk is dat kinderen met autisme vaak belangrijke informatie vergeten in hun verhaal. Ze focussen zich op de details die minder belangrijk zijn en gaan ervan uit dat de persoon waartegen ze praten de hoofdlijnen wel kent. Hier komt dus duidelijk het tekort in wederzijdsheid naar voor.

Non-verbale communicatie

Niet alleen op verbaal vlak maar ook op non-verbaal vlak loopt het moeilijk. Vooral met het begrijpen van gelaatsuitdrukkingen en gebaren hebben ze het lastig. Het valt op dat ze een blij verhaal zonder enige emotie kunnen vertellen.

Kinderen en jongeren met autisme hebben moeite met wat er niet gezegd wordt. Voor hen is het een hele opgave om tussen de lijnen door te luisteren en te lezen en zaken af te leiden. Hierdoor lijkt het soms dat ze niet goed geluisterd hebben.

Stoornis in verbeelding

Kinderen en jongeren met autisme hebben het vooral moeilijk met iets uit het niets voor te stellen. Het blijft beperkt tot concrete imitatie. Ze zullen het vooral houden bij het naspelen van wat ze gezien hebben op televisie.

Verbeelding is echter meer dan fantasiespel. Verbeelding betekent dat je meer ziet dan er in werkelijkheid is. Het valt op dat kinderen en jongeren vooral minder creatief zijn, omdat hun creativiteit zich baseert op de werkelijkheid.

Een tekort in verbeelding heeft ook gevolgen op volwassen leeftijd. Zo hebben jongeren en volwassenen een tekort in sociale verbeelding. Dit betekent dat ze moeilijk gebeurtenissen kunnen voorspellen en het vrijwel onmogelijk is voor hen om erop te anticiperen. Een vraag zoals: ‘stel je eens voor dat’ is voor personen met autisme moeilijk.