Astma: opgelucht ademhalen, maar hoe?

Je hoopt dat het eruit zal groeien, en vaak gebeurt dat ook. Maar soms ook niet - of toch niet meteen. Dan heb je een puber met astma in huis. Niet altijd even makkelijk...Dokter Marc Raes van het Virga Jesseziekenhuis in Hasselt geeft in dit artikel antwoorden op een aantal prangende vragen ovef astma. Verkoudheden, prikkelhoest, piepende ademhaling, geïrriteerde luchtwegen: veel kinderen hebben er last van. Je hoort de dokter zeggen dat je kleine uk astma heeft... En dan? Met een beetje geluk behoort je kind tot de grote groep die er voor z'n derde verjaardag van verlost is. En als dat niet zo is, zijn er steeds betere puffers en pilletjes die helpen de symptomen te verlichten. Soms blijft je kind er ook als puber last van hebben. Of blijf je astma hebben als volwassene. Dokter Marc Raes, kinderlongarts in het Virga Jesseziekenhuis in Hasselt, heeft gelukkig goed nieuws: met astma kun je in de overgrote meerderheid van de gevallen een gewoon leven leiden.

Is astma hetzelfde als geïrriteerde luchtwegen, of is er meer aan de hand?

Dokter Marc Raes: "Iemand met astma heeft een luchtpijp die sneller geprikkeld is dan iemand zonder astma. Dat betekent niet dat iedereen met geïrriteerde luchtwegen astmatisch is. Waar trek je dan de grens? Wordt tegenwoordig sneller de term 'astma' gebruikt als diagnose? Dat is afhankelijk van de definitie die je gebruikt. Astma is heel breed genomen eigenlijk het ziektebeeld van mensen met luchtwegen die makkelijk uit balans te brengen zijn, waarbij ze gaan hoesten, piepen, kortademig worden... Het gaat dus om een vrij grote groep."

Komt astma meer voor dan vroeger?

Dokter Marc Raes: "Er zijn studies die voor de periode 1980 tot 2000 een verdubbeling van het aantal gevallen tonen in de Westerse wereld. Bij deze studies zijn dezelfde criteria gebruikt voor de diagnose, het is dus niet zo dat de diagnose sneller gesteld wordt dan vroeger. Veel ouders maken zich dan ook behoorlijk ongerust als hun kindje astma blijkt te hebben. Gelukkig is er ook goed nieuws: ten minste de helft van alle kinderen die jonger dan drie zijn, vertoont op z'n minst één keer een episode van piepende ademhaling, maar dat betekent niet dat ze astma krijgen. Ruim zestig procent van die groep groeit er gewoon uit."

Zit astma in je genen?

Dokter Marc Raes: "Ja, je genen spelen duidelijk een rol. Epidemiologische studies tonen dat aan: alsje in een gezin wordt geboren waar niemand astmatisch of allergisch is, heb je zelf 10 tot 15 procent kans. Als een van je ouders astma heeft of een allergie, verhoogt je kans tot 25 à 30 procent. Gaat het om allebei je ouders, dan heb je 40 tot 50 procent kans. En heb je één ouder plus een broer of zus met klachten, dan loop je zelf 55 tot 60 procent kans. Of die genetische voorbestemdheid ook tot astma leidt, heeft ook te maken met factoren in de omgeving."

Kleine kinderen zouden 'te schoon' opgroeien en daardoor minder in contact komen met bepaalde infecties, zodat ze later vatbaarder zijn voor astma. Klopt dat?

Dokter Marc Raes: "Die hygiënehypothese is eerder een verklaring voor allergieën. Astma is méér dan een allergie, maar een van de uitlokkende factoren is wel een allergische overgevoeligheid. En niet iedereen met astma is allergisch, maar bij ruim 80 procent van de kinderen met astma speelt allergie wél een rol. Voor die toename van de allergieën heeft men dus een verklaring gezocht in die hygiënehypothese. Als je onze leefomgeving vergelijkt met die van veertig, vijftig jaar geleden, dan is er veel veranderd. Huizen worden bijvoorbeeld meer geïsoleerd dan vroeger, misschien zelfs overgeïsoleerd, waardoor huisstofmijten veel meer kans krijgen en je daarvoor dus ook meer allergieën zult zien... Mensen worden ook blootgesteld aan een grote groep andere stoffen die allergieën kunnen opwekken. Je ziet dat derde en vierde kinderen uit een zelfde gezin minder risico lopen op allergisch astma. Een verklaring is dat ze op jongere leeftijd meer infecties doormaken, daardoor een andere wending aan hun immuunsysteem geven en zo minder gevoelig worden voor allergieën. Wat dan weer aangeeft dat infecties er iets mee te maken hebben. Anderzijds is onze levensstijl of onze leefomstandigheden in de afgelopen vier, vijf jaar niet ingrijpend veranderd en toch lijkt het aantal gevallen van astma te dalen.

Hoe leg je dat dan uit? Een duidelijke verklaring is er dus nog niet. Wel wordt er een verband gelegd met een bewuster gebruik van antibiotica: een antibioticum kan je darmflora aantasten. En blijkbaar kan een veranderde darmflora vooral op jonge leeftijd je immuunsysteem in een bepaalde richting sturen, naar een meer allergische aanleg. Luchtvervuiling, vooral de kleine partikeltjes in de lucht, irriteren de luchtwegen en kunnen bepaalde ontstekingsreacties veroorzaken. Ook voeding speelt een rol: veel vers fruit eten blijkt bijvoorbeeld een beschermende werking te hebben.
Maar astma blijft complex. Eigenlijk weten we nog altijd niet exact hoe de ziekte ontstaat. We kunnen intussen wel een aantal factoren aanwijzen die een rol spelen."

Bij kleinere kinderen heb je als ouder controle over het correcte gebruik van hun medicijnen. Als je kinderen zelfstandiger worden, is dat niet meer zo evident...

Dokter Marc Raes: "Voor adolescenten is élke chronische aandoening een probleem, dus ook astma. Ze zijn er niet mee bezig: ze zijn bezig met vriendjes, met volwassen worden... Persoonlijk probeer ik hen nauw te betrekken bij hun behandeling. Ik vraag hen rechtstreeks hoe het gaat, of ze hun medicatie nemen en of ze ergens last van hebben. Ik probeer hen duidelijk te maken dat hun gezondheid hun eigen verantwoordelijkheid is. Wat soms heel overtuigend werkt, is hen de curve tonen van het longfunctieverloop van iemand die zijn medicijnen wél neemt en iemand die dat niet doet. Ik heb de indruk dat die rechtstreekse, persoonlijke aanpak het best werkt."

Wat zijn de nieuwe, recente ontwikkelingen in de behandeling van astma?

Dokter Marc Raes: "Vooral de manier waarop medicatie toegediend wordt, is geëvolueerd. De puffers zorgen ervoor dat de medicijnen gerichter terechtkomen op de plek waar ze nodig zijn. Sinds een aantal jaren is er ook een nieuw medicijn in de vorm van één pilletje per dag. Die gebruiksvriendelijke geneesmiddelen — een pilletje, of een puf van een paar seconden - zorgen ervoor dat de therapie ook trouwer gevolgd wordt. Je kunt kinderen makkelijker overtuigen om zo'n pufje te nemen dan bijvoorbeeld tien minuten of langer te moeten aërosollen... Daar zit 'm dus de vooruitgang van de laatste paar jaar."

Hou je later nog iets over van astma in je kindertijd?

Dokter Marc Raes: "Als het gaat over de gevolgen van astma zelf: het overgrote deel van de astmatische kinderen groeit uit de ziekte. Eén op de twee is er voorgoed van verlost. Van de groep die wél astmatisch blijft, heeft de meerderheid er af en toe last van, maar zeker niet altijd. Slechts een kleine groep blijft ernstige klachten houden. Daarnaast heb je ook de gevolgen van de medicatie, vooral dan van cortisone.
Daar is enorm veel onderzoek naar gedaan: die inhalatieformule is al meer dan dertig jaar in gebruik, moet je weten. De boodschap is duidelijk: voor elke patiënt moetje zoeken naar de laagste dosis met het grootste effect. Je moet je houden aan de correcte dosis én de kinderen goed opvolgen. Vooral hun groeicurve, omdat stoppen met groeien een gevolg kan zijn van cortisone. Als je daar op tijd bij bent, is er geen enkel probleem. Andere bijwerkingen zoals botontkalking of spierproblemen, komen alleen maar voor bij overdosering."