Borstvoeding, een cultureel perspectief

In het debat over borstvoeding of kunstvoeding kan het er heftig aan toegaan. Hoewel veel vrouwen in Nederland aanvankelijk voor borstvoeding kiezen gaan ze vaak al snel over op kunstvoeding. Vrouwen hebben vaak het idee deze keuzes geheel individueel te maken maar de cultuur waarin we leven speelt er een grote rol in.

Borstvoeding in Nederland

Veel vrouwen denken er over na tijdens hun zwangerschap: ga ik borstvoeding geven of kies ik voor kunstvoeding? En hoewel veel Nederlandse vrouwen beginnen met borstvoeding, neemt dat aantal razendsnel af tijdens de eerste paar weken en maanden na de bevalling. Na zes maanden zijn er nog maar weinig vrouwen die volledig borstvoeding geven. De Nederlandse praktijk is dat kunstvoeding een belangrijkere plaats inneemt dan borstvoeding. Dit ondanks actieve campagnes om het tegendeel te bewerkstelligen: geen reclame voor kunstvoeding voor baby's jonger dan zes maanden, tijd om te kolven voor werkende vrouwen, etc. En hoewel de vraag borstvoeding of kunstvoeding een individueel probleem lijkt, is het vooral een cultureel vraagstuk, waarbij de samenleving waarin een vrouw leeft een enorme invloed op haar keuze heeft.

Kunstvoeding of Borstvoeding?

De vraag kunstvoeding of borstvoeding is relatief nieuw. Tot voor kort hadden vrouwen simpelweg geen keuze, ze gaven zelf borstvoeding of waren verplicht hun kind door een andere vrouw borstvoeding te laten geven. In Amerika en Europa veranderde dit in de tweede helft van de negentiende eeuw. Tot op de dag van vandaag echter is in veel landen de situatie zoals die voorheen ook in het Westen bestond nog steeds van toepassing. De omstandigheden zijn dusdanig dat kunstvoeding niet tot de mogelijkheden behoort, het is te duur, het benodigde water is vervuild, het is niet of nauwelijks verkrijgbaar. Daarbij is borstvoeding simpelweg het beste alternatief, het is afgestemd op het kind, altijd aanwezig, het zorgt voor immuniteit en intimiteit.

Cultuur

Cultuur heeft een enorme invloed op hoe mensen omgaan met borstvoeding. Net als als bij vele andere zaken speelt socialisatie een grote rol. Vrouwen worden wel of niet gesocialiseerd om borstvoeding te geven. In het Westen maken veel vrouwen zich zorgen over wat borstvoeding doet met hun figuur. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat borsten toch wel gaan hangen of slapper worden naarmate vrouwen ouder worden. Dit is met name genetisch bepaald en ook zaken als gewichtstoename spelen er een rol in. In het Westen is de druk groot om kinderen snel door te laten slapen 's nachts en laten huilen omdat je anders je kind zou verwennen. Veel Westerse vrouwen zijn bang om niet voldoende melk te hebben of melk met onvoldoende voedingswaarde, dit zijn ideeën die in niet-Westerse culturen nauwelijks voorkomen. Hierbij speelt de waardering voor wetenschap en het feit dat de mens de meester van de natuur is een rol. Op de voedingswaarde en hoeveelheid borstvoeding heeft een moeder weinig zicht, bij kunstvoeding bestaat daar geen twijfel over. Daarbij staat individualiteit en onafhankelijkheid hoog in het vaandel in Westerse culturen en dit wordt ook al jong aan kinderen meegegeven. Flesvoeding creëert meer afstand tussen moeder en kind.

Niet-Westerse culturen

Mensen zijn zo zeer gewend aan schema's en werken volgens de klok, dat het vaak zwaar valt om op verzoek borstvoeding te geven, wat zowel voor de baby als voor de moeder het beste is. Hoewel ouders overal ter wereld het beste voor hebben met hun kind, verschillen de ideeën over wat het beste is enorm per cultuur. Uit onderzoek is gebleken dat baby's in culturen die hun kinderen op verzoek voeden, 's nachts bij zich laten slapen en door hun moeders rondgedragen worden in bijvoorbeeld een slendang minder huilen en minder last hebben van krampjes dan Westerse baby's.

Dit laatste betekent overigens niet dat men in niet-Westerse culturen de waarheid in pacht heeft. In Zuid-Amerika is het bijvoorbeeld gebruikelijk om een baby de eerste dagen geen borstvoeding te geven, het colostrum zou schadelijk zijn voor het kind. Dit is een duidelijk voorbeeld van een gebruik wat niet strookt met de realiteit. En ook in veel niet-Westerse culturen is kunstvoeding in opmars, met agressieve reclamecampagnes om vrouwen en hun partners te overtuigen van de voordelen. In Islamitische landen bijvoorbeeld, waar met dank aan de Islam een grote voorkeur is voor borstvoeding, en waarbij vrouwen ook makkelijk borstvoeding in het openbaar gaven, is het nu de schaamte-factor waar op in wordt gespeeld. Bij het geven van kunstvoeding hoeft een vrouw zich tenslotte niet bloot te geven in het openbaar.

Werken

Ook vrouwen die buitenshuis werken valt borstvoeding geven zwaar. Dit ondanks de regeling dat Nederlandse vrouwen het recht hebben om te kolven op het werk. In de VS valt het aantal vrouwen dat na drie maanden nog borstvoeding geeft terug van 64% tot 33%, drie maanden na de bevalling gaan Amerikaanse vrouwen namelijk weer aan het werk. In Zweden, waar vrouwen een jaar lang zwangerschapsverlof krijgen en de nadruk erg op borstvoeding en natuurlijk bevallen ligt, blijft 98% van de moeder borstvoeding geven.

Schaamte

In samenlevingen waar vrouwen figureren als sex-symbool worden vrouwen die in het openbaar borstvoeding geven vaak gezien als 'aanstootgevend'. Dit maakt het voor vrouwen die daadwerkelijk borstvoeding geven een hele klus om de deur uit te gaan in de wetenschap dat hun baby waarschijnlijk een beroep op hen zal doen. Veel vrouwen schamen zich wanneer ze in het openbaar borstvoeding geven.

Kunstvoeding als norm

Allerlei kleinigheden in het dagelijks leven geven aan hoezeer kunstvoeding de norm is geworden in het Westen. Geen babypop zonder flesje, op geboortekaartjes zijn vrijwel altijd baby's met flessen te zien, in het openbaar worden kinderen de fles gegeven. Veel vrouwen hebben ook geen ervaring met borstvoeding tot het moment waarop ze er voor komen te staan. Waar vrouwen in veel in niet-Westerse landen terug kunnen vallen op hun moeders, zussen, tantes en buurvrouwen wanneer er problemen zijn met borstvoeding, staan Westerse moeders er alleen voor. Hun informatie over borstvoeding is met name afkomstig uit literatuur en als ze geluk hebben ze een kraamverzorgster of verpleegkundige die hen helpt, maar in relatief veel gevallen laten die het ook afweten.

Positief

Ondanks deze negatieve geluiden is er toch een vrij grote groep Westerse vrouwen die heel bewust voor borstvoeding kiest. Dit zijn vaak hoger opgeleide vrouwen, zij laten zich niet leiden door wat de norm is, maar kijken bewust naar wat het beste is voor hun kind en voor henzelf. Zij maken heel bewust de keuze voor borstvoeding.