Wat is osteoporose?

Voor botbehoud en botopbouw is calcium nodig. Wanneer er niet voldoende calcium is, en bij het verouderen, verliezen de botten hun botmassa, waardoor ze steeds brozer worden. Hierbij spreekt met van osteoporose.

Osteoporose

Osteoporose houdt in dat de botdichtheid afneemt of verstoort is. Hierdoor worden de botten minder sterk en is er meer risico op het breken van de botten. Dit geldt met name voor de wervelkolom, heup, pols, bovenarm en de bekken. Op een latere leeftijd is de kans op breuken hoger, met name wanneer men ouder is dan 75 jaar.

Voorkomen

Vanaf 50 jaar is de kans bij vrouwen één op twee, bij mannen is deze kans één op vijf. Het betreft hier de kans om vanaf deze leeftijd minimaal één botbreuk mee te maken als gevolg van osteoporose. Dit brengt enorme kosten met zich mee voor de gezondheidszorg, namelijk zo'n 30 miljard euro in Europa alleen.

Kenmerken

Osteoporose is niet zichtbaar, maar kan gemeten worden in onderzoek. Mineraaldichtheid (BMD of "bone mineral density") wordt gemeten met röntgenabsorptie, waarbij de BMD 2,5 standaardafwijkingen lager moet zijn dan normaal om een diagnose te krijgen.

Onderzoeken om secundaire oorzaak osteoporose uit te sluiten

• Meting aantal witte bloedcellen, rode bloedcellen, bloedplaatjes
• Lever- en nierfunctietests
• Botfunctietests (bijv. calcium)
• Urinetest naar serum immunoglobulines en paraproteïne
• Schildklierfunctietests

Hoewel osteoporose niet echt herkend kan worden, zijn er wel klachten die veel gezien worden bij de aandoening en erop kunnen wijzen. Dit zijn rugpijn (met name het onderste gedeelte), pijntjes in handgewrichten, en botbreuken.

Oorzaken

• Goede voeding (niet te veel eiwitten en suikers) met voldoende vitamine D en calcium
• Voldoende lichaamsbeweging of sport
• Minstens één kwartier per dag in zonlicht

Echter is het sowieso het geval dat de botmassa na het veertigste of vijftigste levensjaar begint af te nemen (rond 20-30 jaar is de massa op het hoogste punt). De grootste oorzaak is dus het verouderen, omdat dan osteoclasten de afbraak van bot veroorzaken en er minder botvorming plaatsvindt door de osteoblasten. Daarnaast is er vaak een tekort aan vitamine D en hyperparathyreoïdie bij ouderen.

Verder is er nog een rol weggelegd voor roken, minder lichaamsbeweging (bij ouderen), meer dan drie glazen alcoholische dranken per dag, langdurig gebruik van medicijnen als prednison en hydrocortison, en minder productie van IGF-1.

Soms heb je sowieso een groter risico, omdat het ook genetisch bepaald kan zijn.

Bij vrouwen

• Afname van oestrogenen na menopauze

Bij mannen

• Tekorten in productie van testosteron en oestrogeen (vooral na zeventigste jaar)

Behandeling

Men kan medicatie gebruiken, zoals hormoonsupplementen om botafbraak tegen te gaan. Strontiumranelaat gaat botafbraak tegen en bevordert bovendien botvorming. Een andere vorm zijn bijschildklier hormonen. Daarnaast bestaat nog een flinke rij van medicijnen die bruikbaar en effectief zijn.

Daarnaast kan men ook voorkomen te vallen, aangezien dit de grootste veroorzaker van de botbreuken is. Mensen met osteoporose kunnen hun slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen, zoals benzodiazepines, verminderen. Daarnaast moet er gezorgd worden dat voldoende vitamine D en calcium wordt aangemaakt en binnenkomt. Ook sporten en de vermindering van rookgedrag kan worden gestimuleerd. Hetzelfde geldt voor de afname van alcoholgebruik.

Tenslotte wordt fysiotherapie en verlichting van pijn geboden, alsook het gebruik van hulpmiddelen als een rollator en heupbeschermers.

Preventie

Preventie van osteoporose ligt erg in lijn met de oorzaken en behandeling.

• Lichaamsbeweging
• Goede voeding (met name calcium/kalk en vitamine D, in zeevis als haring en makreel, margarine, halvarine en boter)
• Minstens één kwartier blootstelling aan zonlicht per dag
• Valpreventie