Tips voor communicatie als je vriend of bekende kanker heeft

Als je hebt gehoord dat een vriend, kennis of collega is getroffen door kanker, weet je niet altijd wat je moet of kan zeggen. Soms heb je het gevoel dat alles wat je zegt verkeerd kan worden opgevat of dat je woorden weinig of geen betekenis hebben. Sommige kankerpatiënten geven in hun blogs en op kankerforums tips over het soort contact dat ze op prijs stellen. Samengevat komen deze op het volgende neer. Spreek met je hart. Zoek uit of de patiënt graag over zijn ziekte of liever over vrolijke onderwerpen praat. Wees terughoudend met adviezen. Bied wat gewenste afleiding. Let op eventuele vermoeidheid van de patiënt. En maak duidelijk dat je om hem of haar geeft.

Contact als vage bekende of collega of als of echte vriend?

Het maakt zowel emotioneel als praktisch gezien soms veel verschil of je een vage bekende, een collega of een echte vriend van een kankerpatiënt bent. Hoe meer je je betrokken voelt bij de ernstige ziekte van iemand in je buurt, des te moeilijker het contact soms is.

Dat komt omdat zowel de zieke als zijn omgeving niet goed weten, hoe ze kunnen praten over de nieuwe situatie en de angst en onzekerheden die een en ander met zich meebrengt. Lees ook de tips over dedingen die je beter niet tegen een kankerpatiënt kunt zeggen.

In sommige gevallen vindt een kankerpatiënt het gemakkelijker om zich uit te spreken over de dingen die hem bezighouden met iemand die emotioneel gezien iets verder van hem af staat, dan met een boezemvriend of vriendin.

In andere gevallen spreekt een patiënt liever alleen tegen zijn naaste familie en beste vrienden over zijn aandoening en hoopt hij met zijn andere contacten zoveel mogelijk zijn ‘normale’ leven voort te zetten.

Welke aard van het contact het meeste door de kankerpatiënt op prijs wordt gesteld, hangt dus van een aantal verschillende factoren af. Probeer bespreekbaar te maken wat hij of zij het liefst heeft.

De manier waarop je communiceert om een kankerpatiënt te helpen, wordt door hem of haar geïnterpreteerd op basis van jullie onderlinge relatie en zijn of haar persoonlijke voorkeur. Globaal gesproken zijn er drie manieren waarop je met een zieke vriend kunt omgaan.

• Zwak: ontwijken van een kankerpatiënt
  
• Iets sterker: zeg tegen de patiënt dat je niet weet wat je moet zeggen
  
• Sterk: Spreek met je hart
  

Zwak: ontwijken van een kankerpatiënt

Weet je niet wat je moet zeggen als je een vage bekende of collega bent van iemand die kanker blijkt te hebben? Die situatie komt relatief vaak voor. De neiging om die persoon te ontwijken en daarmee het contact te ontlopen, kan groot zijn. Maar het uit de buurt proberen te blijven is niet fair tegenover je zieke kennis of collega. Bedenk dat kanker niet besmettelijk is en dat ook een onhandige vorm van contact met een bekende door de patiënt vaak meer wordt gewaardeerd dan de situatie waarin ineens een groot deel van de eerdere kennissenkring lijkt te zijn verdampt. Het is heel pijnlijk als er ineens nog maar heel weinig mensen mailen, bellen, langskomen of je uitnodigen om iets gezamenlijks te ondernemen.

Iets sterker: zeg tegen de patiënt dat je niet weet wat je moet zeggen

Soms brengt een kankerdiagnose van een kennis of kantoorgenoot met zich mee dat je je afvraagt of en hoe je over die aandoening met die persoon kunt communiceren. Mensen die niet goed weten wat ze moeten zeggen of schrijven, hebben de neiging om mondeling of contact met de kankerpatiënt ontwijken.

Als je niet weet wat je moet zeggen, kun je het ijs breken door eenvoudig uit te spreken dat je niet weet wat je moet zeggen. Als je de ‘goede woorden’ niet kunt vinden, meld dat dan gewoon in alle eerlijkheid.

Als je wel wilt praten over die aandoening of wat dit voor de betrokkene betekent, maar je weet niet goed waar je moet beginnen, zegt dat dan. De meeste kankerpatiënten hebben veel liever te maken met een onbeholpen poging tot contact dan met iemand die bij hen uit de buurt blijft. Sociale contacten zijn juist in moeilijke tijden erg belangrijk.

Sterk: Spreek met je hart

Suleika Jouad, die zelf door kanker is getroffen, heeft als tip voor degenen die niet weten wat ze moeten zeggen: wees oprecht en spreek met je hart. Ze verwijst naar een Amerikaanse grap over het gebruik maken van je stemrecht: begin er vroeg mee en doe het vaak. Maar als je geen woorden kunt vinden, zeg dan simpelweg dat je niet weet wat je moet zeggen. Alles is beter dan het mijden van een zieke.

Praat de patiënt graag over zijn ziekte of over vrolijke onderwerpen?

Sommige kankerpatiënten willen graag hun gevoelens van angst, verdriet, boosheid of eenzaamheid delen. Andere kankerpatiënten willen juist liever over vrolijke onderwerpen praten. Het komt ook voor dat een zieke de ene keer wel graag over zijn ziekte wil praten, en de andere juist niet.

Het is een goede zaak als je je vriend, kennis of collega vertelt dat je graag met hem of haar praat over de onderwerpen die hij of zij aan de orde wil stellen, of die met kanker te maken hebben of juist niet. Met een luisterend oor kun je iemand daadwerkelijk steunen, ook als je zelf niet goed weet wat je moet zeggen.

Laat de patiënt zich niet verplicht voelen om iets terug te doen

Als je een kaartje of brief of mailtje stuurt, doet dat een ziek mens vaak goed. Ook als je bijvoorbeeld de kinderen van de zieke naar een activiteit hebt gebracht of zelfs een dagje mee uit hebt genomen, wordt dat vaak zeer gewaardeerd. Sommige zieke mensen hebben dan het gevoel dat ze iets terug moeten doen, zoals een bedankje schrijven of opbellen. Zeker voor kankerpatiënten met een beperkte hoeveelheid energie kan dit een belasting vormen. Het is daarom goed om duidelijk te maken dat je niets ‘terug’ verwacht.

Bied wat gewenste afleiding

Maak geen grapjes over kanker, ook niet als de patiënt zelf wel grappen over zijn ziekte maakt. Overigens kan een humoristische benadering van sommige omstandigheden kan een welkome afleiding vormen, maar wees hiermee uiterst voorzichtig.

Sommige patiënten horen graag de laatste roddels of de nieuwste grap (zolang die maar niet over kanker gaat). Neem wat tijdschriften mee om eventueel samen door te kijken of na je bezoek achter te laten.

Houden jullie van het kijken naar (video)films of een tv-serie? Samen kijken naar een goede film kan een gezellige tijdsbesteding voor jullie allebei zijn.

Ook samen in dezelfde ruimte elk een goed boek lezen of naar muziek luisteren, kan een welkome afleiding vormen.

Sommige zieken vinden het fijn als je voor hen voorleest. Andere zieken waarderen vooral contacten waarbij er weinig wordt gesproken.

Zoek uit wat voor soort contact de patiënt het meest op prijs stelt. Soms verschilt dit van keer tot keer.

Verdiep je in de ziekte, maar wees terughoudend met adviezen

De ene kanker is de andere niet en de ene behandeling is de andere niet. Sterker nog, de ene chemo of bestralingskuur of operatie is de andere niet. De patiënt krijgt veel informatie over zijn ziekte en gaat misschien zelf ook op zoek naar nog meer informatie. Het is handig als je iets begrijpt van de keuzes die de patiënt moet maken.

Verdiep je in de specifieke vorm van kanker waaraan je kennis of vriend lijdt, zodat je gemakkelijker begrijpt wat hij je probeert duidelijk te maken. Pas er wel voor op dat je als leek geen medische adviezen gaat geven of verwijst naar het geval van anderen die ‘precies hetzelfde’ hadden.

Ook al bedoel je het goed, vraag je af of het wel verstandig is om erbij de patiënt sterk op aan te dringen over te schakelen op een andere behandelingsmethode of arts. Wat voor de ene patiënt gunstig heeft gewerkt, hoeft niet voor de andere patiënt te werken.

Kanker is immers een verzamelnaam voor een groot aantal verschillende ziekten. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillende vormen van borstkanker. Sommige kankers groeien snel, andere langzaam, sommige zaaien snel uit, andere langzaam, sommige zijn gevoelig voor de ene vorm van chemotherapie, andere voor een ander vorm van chemo, enzovoort, enzovoort. Bovendien maakt het stadium waarin de ziekte is ook veel uit voor de te kiezen behandeling.

Misschien is de patiënt inderdaad met een andere behandelingsmethode of arts beter uit, maar als je om goede redenen daarvan overtuigd bent, is het verstandig om je af te vragen op welke manier je die overtuiging het beste aan de orde kunt stellen.

Let in je contacten op eventuele vermoeidheid bij de ander

Patiënten stellen een persoonlijk bezoek vaak zeer op prijs. Maar dat wil nog niet zeggen dat een lang bezoek altijd beter is dan een kort bezoek. Een kankerpatiënt moet soms zuinig zijn met zijn energie. Wees dus alert op signalen dat hij of zij aan zijn rust toe is.

Houd zelf het initiatief en wacht niet tot iemand zegt dat hij nu erg moe is. Ook als je telefonisch contact met een kankerpatiënt hebt, is het van belang om te letten op signalen over diens energieniveau.

Soms is het feit dat iemands zinnen korter worden of met tussenpozen worden uitgesproken een signaal dat hij of zij moe is. Vraag ook af en toe aan je vriend of kennis of deze vermoeid raakt. Sommige zieke mensen houden zich graag 'groot' en daarom is het verstandig om te blijven letten op vermoeidheidssignalen. Soms wil een patiënt liever niet meer praten, maar wel graag dat zijn vriend of vriendin rustig bij hem in de kamer zit.

Zeg: ‘Ik geef om jou’

Het is van belang dat je je vriend of kennis vertelt dat je om hem of haar geeft. Als iemand je zeer na aan het hart ligt, kan het uitspreken van een ‘ik houd van jou’ de ander veel goed doen. Een patiënt kan ook blij zijn met een simpel kaartje waarop staat: ‘ik denk aan jou’.

Bied eventueel praktische hulp aan

In je communicatie met je kennis, vriend of collega merk je soms dat door diens ziekte bepaalde klussen blijven liggen. Lees de tips voor het aanbieden van praktische hulp aan een zieke.

Lees verder

• Wat je liever niet tegen je vriend met kanker moet zeggen
• Als je een zieke vriend of kennis wilt helpen