Wat je liever niet tegen je vriend met kanker moet zeggen

Als je net bent geconfronteerd met het feit dat een vriend of een bekende van jou kanker heeft, is het soms erg moeilijk is om de juiste woorden te vinden. Daarentegen kan het heel gemakkelijk zijn om verkeerde dingen tegen hem of haar te zeggen. Vaak gaat het om onhandige vragen om informatie of ongelukkige vergelijkingen met de situatie van andere kankerpatiënten. In andere gevallen betreft het misplaatste grapjes over de ziekte. Ook positief bedoelde woorden kunnen ongelukkig uitpakken. Lees de tips ter vermijding van blunders in een gesprek met of brief aan een vriend of bekende met kanker.

Onhandige vragen om informatie

Sommige kankerpatiënten uiten op bepaalde forums hun negatieve gevoelens over ‘ondoordachte opmerkingen’ van kennissen zoals de volgende:

• ‘Wat zijn je overlevingskansen’?
• ‘Hoelang heb je nog te leven?’ Misschien heeft de patiënt nog geen inschatting van zijn kansen te horen gekregen. Of wil hij er (nog) niet over praten. Of wil hij er niet met jou over praten.

Laat elk initiatief om deze onderwerpen ter sprake te brengen aan de patiënt zelf over. Anders roep je onbedoeld gevoelens op van irritatie, boosheid of verdriet.

Een andere ‘onhandige’ vraag is: ‘Lopen jouw kinderen nu een hoger risico op het krijgen van kanker?’ Los van het feit of er nu wel of geen erfelijke factor in het spel is, je helpt de patiënt niet door te vragen naar het mogelijke toekomstige risico van zijn of haar dierbaren.

Onhandige grapjes over de ziekte

Maak geen grappen die betrekking hebben op de ziekte. Zo kan een grappig bedoelde benaming als ‘kale’ tegen iemand die zijn haar door een chemokuur is kwijtgeraakt, een klap in het gezicht van die persoon betekenen. Hetzelfde geldt als je ‘muts’ zegt tegen degene die liever een mutsje opzet dan een pruik op het kale hoofd zet. Vergelijk een kale kankerpatiënt ook niet met een buitenaards wezen of een bepaalde avatar. Dergelijke humor wordt meestal niet op prijs gesteld.

Onhandige vergelijkingen met andere kankerpatiënten

Praat ook niet over je vriendin, neef of tante die aan dezelfde vorm van kanker is overleden. Zo’n opmerking werkt altijd negatief. Ook vergelijkingen met andere mensen die ook aan kanker leden en weer genazen, kunnen een uiterst ongelukkige uitwerking hebben op de patiënt. Als iemand net verteld heeft dat hij lijdt aan prostaatkanker, wil hij echt niet horen dat jouw oom (of, nog erger, want getuigend van een groot gebrek aan kennis) dat jouw tante hetzelfde had en nu helemaal genezen is.

Sommige chemokuren, medicijnen en operaties hebben een andere uitwerking op bepaalde vormen van kanker in bepaalde fasen dan anderen. Ook in het geval dat iemand bijvoorbeeld getroffen is door borstkanker, is het weinig zinvol om een vergelijking te maken met andere mensen die ook aan borstkanker lijden: er bestaan namelijk verschillende soorten borsttumoren, die, afhankelijk van de fase waarin de ziekte verkeert en afhankelijk van de gevoeligheid van die kanker voor bepaalde stoffen, om een verschillende behandeling vraagt. Daarom kun je maar beter in het geheel geen vergelijkingen maken, omdat elke patiënt en elke ziekte uniek is. Het feit dat een bepaalde dokter een bepaalde patiënt kon helpen, betekent niet dat hij alle patiënten kan helpen.

Zeg nooit dat alles goed komt

Als je zieke vriend of vriendin bang of verdrietig is, bega dan niet de blunder om te zeggen dat alles goed komt. Hoe gunstig of ongunstig de prognose voor de patiënt ook is, er valt nooit met enige zekerheid te stellen dat de kanker geheel wordt overwonnen. Je kunt maar beter proberen een goede luisteraar te zijn.

De tirannie van het positief denken

Positief denken, kan soms helpen om situaties te doorstaan. Maar in een aantal gevallen heeft een advies tot positief denken een averechts effect. Maak dus geen ongefundeerde opmerkingen over het belang van positief denken. Wetenschappelijk gezien, is er relatief weinig steun voor en de opmerking suggereert dat wie niet geneest, dus niet genoeg zijn best zou hebben gedaan. In de special Positief, negatief of realistisch denken en communiceren vind je artikelen waarin de kracht van het positieve denken wordt genuanceerd en waarin wordt uitgelegd waarom deze manier van denken soms uitgesproken negatief uitwerkt.

Bied je excuses aan voor een pijnlijke opmerking

Als je merkt dat een opmerking pijnlijk voor de kankerpatiënt is, bied dan eenvoudigweg je excuses aan. Soms ontschiet je een opmerking en de beste manier is dan je er direct voor te verontschuldigen. Misschien heb je bij het horen van het nieuws dat iemand kanker heeft, onnadenkend gereageerd met: ‘Dat is zwaar klote.’ Vervolgens besef je dat dit je vriend of collega niet helpt.

Doe niet net alsof je de pijnlijke opmerking nooit hebt gemaakt, maar zeg gewoon: ‘Sorry’. De meeste mensen begaan in onnadenkendheid soms dit soort blunders. Met een verontschuldiging laat je merken dat de onhandige opmerking je spijt en haal je iets van de pijnlijkheid ervan weg.

Liever een onhandig contact dan geen enkel contact

Ook als je voor je gevoel buitengewoon onhandig bent in het communiceren met een kankerpatiënt, is het vrijwel altijd beter om wel contact met je vriend(in) of bekende te zoeken, door hem of haar op te zoeken, te bellen of eventueel te mailen of schrijven. Dat geldt ook als je geen 'mooie woorden' of de 'juiste woorden' kunt vinden.

Het ergste wat je je vriend of vriendin kunt aandoen, is vanwege je onhandigheid uit zijn of haar buurt te blijven. Veel kankerpatiënten voelen zich eenzaam, omdat eerdere vrienden en kennissen hen lijken te mijden. Meld je vriend of bekende zo snel mogelijk dat je ondanks al je onhandigheid graag contact met hem of haar wilt blijven houden.

Lees verder

• Als je een zieke vriend of kennis wilt helpen
• Tips voor communicatie als je vriend of bekende kanker heeft
• Wat is palliatieve sedatie?