Wat is palliatieve sedatie?
Waarom stelt een arts soms palliatieve sedatie voor een zeer ernstig zieke patiënt voor? En wat houdt dat dan in? Mogen patiënten of naaste familie kiezen voor palliatieve sedatie? Moet de arts per se eerst om toestemming vragen? Hoe zit het met diepe, oppervlakkige, tijdelijke of continue sedatie? En wat is het verschil met euthanasie? Hoe wordt palliatieve sedatie uitgevoerd?
Wat doet een arts bij palliatieve sedatie?
Als het niet lukt om op de gebruikelijke manier pijn, benauwdheid of andere ernstige klachten effectief te verlichten, kiest een behandelend arts vaak voor palliatieve sedatie.
Bij palliatieve sedatie krijgt de ernstig zieke patiënt dan medicijnen toe om te dommelen of slapen. Dat is een manier waarop de arts de patiënt verder lijden wil besparen. In feite gaat het om verlichting van de pijn van de patiënt door opzettelijke verlaging van diens bewustzijn.
Mag de patiënt of diens familie zelf kiezen voor palliatieve sedatie?
In beginsel heeft de patiënt recht op palliatieve sedatie. Dat wil zeggen: als er sprake is van een medische indicatie. Het is aan de arts om te bepalen of aan de voorwaarden voor een medische indicatie is voldaan. Het is dus niet de zieke mens of diens familie, maar de arts beslist of de zieke in aanmerking komt voor palliatieve sedatie.
Als de patiënt aanspreekbaar is, doet de arts dit in beginsel in overleg met de patiënt zelf. Als dat niet het geval is, overlegt de arts doorgaans eerst met de naaste familie van de zieke. Merkwaardig is dat de arts géén consultatieplicht heeft. Hij heeft dus niet per se toestemming van de patiënt of diens naaste familie nodig, maar een dergelijke toestemming is uiteraard wel gewenst.
Overigens mag de arts
nooit tegen de wil van de patiënt palliatieve sedatie, of welke medische behandeling dan ook, toepassen.
Wat zijn de verschillende vormen van palliatieve sedatie?
Oppervlakkige sedatie
In geval van oppervlakkige sedatie ligt de patiënt te dommelen. Hij is dan wel bij kennis, maar enigszins suf.
Diepe sedatie
Bij diepe sedatie lijkt de patiënt te slapen.
Tijdelijke sedatie of met tussenpozen sederen
Tijdelijke sedatie of met tussenpozen sederen is bedoeld om de ernstig zieke patiënt de kans te geven om te rusten. In de praktijk gaat het vaak om nachtelijke sedatie.
Voor tijdelijke sedatie kiest de arts ook om samen met de patiënt te kunnen vaststellen of diens klachten onbehandelbaar zijn. Van onbehandelbaarheid van een klacht is sprake bij het ontbreken van adequate behandelingen en/of wanneer interventies onaanvaardbare bijwerkingen geven.
Continue sedatie
Pas als een arts verwacht dat zijn patiënt binnen twee weken sterft, komt continue sedatie in aanmerking. Meestal is de patiënt dan al gestopt met het zelf eten en drinken en krijgt hij sondevoeding of een infuus.
Beslist de arts tot continue sedatie, dan wordt er gestopt met eventuele sondevoeding omdat die niet goed te combineren valt met continue sedatie.
Door continue sedatie heeft de ernstig zieke geen last meer van pijn of benauwdheid en kan deze een natuurlijke dood sterven.
Wat is het verschil tussen palliatieve sedatie en euthanasie?
Palliatieve sedatie kan tijdelijk of continu zijn. Het is effectieve en gebruikelijke vorm van verlichting van het lijden.
Het doel van palliatieve sedatie is
niet om het leven te bekorten of te beëindigen. Als de patiënt overlijdt, dan is sprake van een natuurlijk levenseinde ten gevolge van zijn ziekte. Om in aanmerking te komen voor continue sedatie moet de patiënt zich al in de stervensfase bevinden.
Euthanasie is iets heel anders. Bij euthanasie is sprake van levensbeëindiging wegens ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Er moet dan voldaan zijn aan een uitdrukkelijk verzoek en ernstig verlangen van de patiënt om te overlijden. De patiënt behoeft zich dus niet in een stervensfase te bevinden.
Bij euthanasie gaat het om actieve levensbeëindiging met behulp van een infuus of injectie met een dodelijke vloeistof of om hulp bij zelfdoding doordat de arts de patiënt een dodelijk drankje verstrekt dat de patiënt zelf kan innemen.
Een patiënt kan zijn arts om euthanasie verzoeken, maar de arts hoeft daaraan geen medewerking te verlenen. Er bestaat namelijk geen recht op euthanasie, ook niet als aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan. Het is daarom verstandig om vroegtijdig te spreken met de behandelend arts over diens eventuele bereidheid in bepaalde gevallen aan euthanasie mee te werken.
Hoe gaat palliatieve sedatie in zijn werk?
Het medicijn van eerste keus is midazolam. Dit wordt druppelgewijs (met behulp van titratie) toegediend, net zolang totdat het gewenste comfortniveau voor de patiënt is bereikt en diens klachten en symptomen adequaat zijn afgenomen. De dosering, de combinaties en de duur van de inzet van de medicijnen worden afgestemd op de beheersing van het ongemak van de patiënt.
In het geval van continue sedatie geldt als regel dat de arts bij de aanvang ervan zelf aanwezig moet zijn. De feitelijke uitvoering geschiedt vaak door een verpleegkundige aan de hand van vooraf afgesproken evaluatiecriteria. De behandelend arts bezoekt ten minste één keer per dag de patiënt. Hij let dan onder meer op complicaties als doorliggen of urineretentie. Ook bespreekt hij het beloop met andere betrokken hulpverlener(s) zoals verpleegkundigen.
Waarom wordt er geen extra morfine gegeven bij palliatieve sedatie?
Palliatieve sedatie wordt toegepast om het bewustzijnsniveau van de patiënt te verlagen. Morfine is daarvoor minder geschikt, omdat het in de eerste plaats bedoeld is voor de pijnbestrijding en de patiënt pas bij hoge doses een verlaagd bewustzijn krijgt. Bovendien kan morfine bij toediening in een hoge dosis zware bijwerkingen zoals verwardheid of spiertrekkingen veroorzaken.
Als de patiënt al morfine krijgt ter bestrijding van pijn of benauwdheid, dan bestaat er geen medisch bezwaar om daarmee door te gaan, maar de dosis wordt niet verhoogd in het kader van de palliatieve sedatie.
Vroegtijdig spreken over de mogelijkheden tot verlichting van het levenseinde bij een dodelijke ziekte
Het verdient aanbeveling om in een zo vroeg mogelijk stadium bij je arts de kwestie van de beschikbare mogelijkheden tot verlichting van het levenseinde bij een dodelijke ziekte aan te kaarten en er goede afspraken over te maken.
Lees verder