Cortiwattes?! Cortisol

Wat zeg je, cortisol? Wat is dat dan? Cortisol, het hormoon wat in het geval van een stressvolle situatie samen met het hormoon adrenaline en het hormoon noradrenaline door ons lichaam reist. Veelal wordt er gesproken over de negatieve effecten van cortisol, maar cortisol bevindt zich niet voor niks in ons systeem. Het heeft verschillende functies en positieve effecten.

Wat is cortisol?

Cortisol wordt ook wel een stresshormoon genoemd, of beter gezegd een anti-stresshormoon. Het komt namelijk vrij bij elke vorm van stress, zowel fysiek al psychologisch en het brengt het lichaam meer in balans nadat de eerst stoot adrenaline ons in opperste paraatheid heeft gebracht. Cortisol is een glucocorticoïd hormoon en wordt geproduceerd in de bijnierschors uit cholesterol. De bijnieren liggen boven de nieren. Cortisol zorgt er voor dat we kunnen omgaan met stress. Cortisol komt echter niet alleen vrij wanneer er sprake is van stress. Ook bij de vertering van voedsel, het slaap-waakritme en het afweersysteem speelt cortisol een rol.

Stress

Cortisol is één van de 'stresshormonen' en komt zoals ik al noemde vrij bij zowel psychologische als fysieke stress. Stress laat dus de cortisolspiegel stijgen. Cortisol draagt er zorgt voor dat je beter kunt omgaan met langdurige stress. Cortisol zorgt er dan namelijk voor dat je bloeddruk niet te hoog wordt en limiteert ernstige ontstekingen. Het geeft als het ware meer uithoudingsvermogen om met de langdurige stress om te kunnen gaan. Hiervoor maakt het extra energie vrij. Er komt een hogere concentratie glucose in je bloed, waardoor de bloedsuikerspiegel stijgt en er meer energie te verbruiken is. Personen met een laag cortisolgehalte zijn gevoelig voor stress. Zij zijn minder goed in staat het lichaam om te laten gaan met langdurige stress.

Vertering van voedsel

Cortisol speelt een belangrijke rol bij de vorming van suiker uit eiwitten in de lever. Ook draagt cortisol bij aan het verhogen van de bloedsuikerspiegel.

Wanneer de concentratie cortisol wordt verhoogd ten tijde van stress heeft dit gevolgen voor de spijsvertering. In stressvolle situaties, waarin vroeger alles door het lichaam werd ingezet om te kunnen vluchten of vechten met bijvoorbeeld een tijger of rivaliserende stam, had de spijsvertering geen prioriteit. De spijsvertering wordt door cortisol dan ook stil gelegd. Wanneer er sprake is van langdurige stress kan dit chronische obstipatie tot gevolg hebben. Daarnaast laat cortisol je eetlust toenemen na een langere periode van stress, waar het bij kortstondige stress de eetlust afremt. Wanneer men de stressvolle periode afrond en tijd neemt om hiervan te herstellen wordt de middels cortisol afgeremde eetlust wederom regulier. Op het moment dat de stress voort duurt en er geen tijd wordt genomen om het lichaam te laten herstellen, zal de eetlust in hogere mate terugkeren, wat in combinatie met het stil leggen van de spijsvertering, erg nadelig kan zijn.

Hiernaast heeft cortisol ook een aandeel in de afbraak van vetten en de omzetting van eiwitten.

Slaap-waakritme

Cortisol speelt een rol in het slaap- en waakritme. Het kent dan ook een 24-uurspatroon op het gebied van de hoeveelheid cortisol in het lichaam. De cortisol spiegel is op zijn hoogst rond acht uur in de morgen. Dit zorgt er voor dat je ontwaakt en honger krijgt. Waarna de spiegel tot ongeveer elf uur in de ochtend een sterke daling laat zien. Na deze sterke daling, daalt de cortisolspiegel langzaam verder tot zijn laagste punt. Dit vindt zich ongeveer tussen twaalf en twee uur 's nachts. Hierdoor wordt men slaperig en treed de slaap in.

Het afweersysteem

Cortisol onderdrukt het afweersysteem. Is dat niet vreemd? Wellicht klinkt het je logischer om ten tijde van stress het immuunsysteem harder te laten werken? Dat is ook zo. Hierbij geldt nagenoeg eenzelfde principe als bij het afnemen en toenemen van de eetlust onder invloed van cortisol. In eerste instantie neemt de werking van het immuunsysteem toe bij stress, onder invloed van cortisol. Wanneer de 'stresscyclus' echter niet wordt gevolgd; de stress blijft voortduren en er is voor het lichaam geen tijd om tot rust te komen en te herstellen, wordt de werking van het immuunsysteem onderdrukt. Hierbij komt het voor dat de afweercellen hun werk niet meer naar behoren doen door 'indringers' als ziektekiemen niet meer aan te vallen, maar ook door de gezonde eigen cellen wel aan te vallen. Dit kan verschillende allergieën tot gevolg hebben.

Het door cortisol onderdrukken van het immuunsysteem en daarmee het onderdrukken van ontstekingen heeft echter ook een positieve kant. Synthetische vormen van cortisol kunnen daardoor namelijk worden gebruikt om allerlei reacties van het lichaam te onderdrukken of behandelen. Een voorbeeld van een synthetische vorm van cortisol is Prednison. Cortisolachtige medicijnen kunnen onder andere erg goed werken bij huidsontstekingen en ontsekingsziektes als artritis, colitis en astma. Ook tijdens orgaantransplantaties worden cortisolachtige stoffen gebruikt om de kans op afstoting van het nieuwe orgaan te verkleinen door het immuunsysteem te onderdrukken. Daarnaast wordt cortisol gebruikt bij mensen bij wie sprake is van een verminderde werking van de bijnierschors.