De betekenis van de darmflora voor de mens

De darmflora bestaat uit micro-organismen die zich in het spijsverteringskanaal van mens en dier bevinden. Flora hoort zich aan als een mooie meisjesnaam maar de term komt uit het Latijn en betekent 'bloem' of 'bloesem'. Alle plantaardige leven wordt daarom door de wetenschap als flora aangeduid (Fauna verwijst naar alle dierlijk leven). Maar ook het geheel van levende organismen in de darmen van mensen en dieren wordt als flora aangeduid, meer speciaal de darmflora. Maar we hebben hier te doen met een compleet andere vorm van leven die toebehoort aan een eigen rijk, de bacteriën. De term "darmflora" is dus onjuist. We zouden beter kunnen spreken van 'darm-micro-organismen' of kortweg 'darmbacteriën'. Maar om geen verwarring te veroorzaken, wordt hierna gewoon gesproken over "darmflora".

Inhoud

• Meer bacteriën in onze poep dan mensen op aarde
• Darmflora van grote betekenis voor de gezondheid van de mens
• Wat doen darmbacteriën zoal?
• Verstoring van de darmflora door behandelingen met antibiotica
• Hoe en wanneer wordt darmflora gevormd?

Meer bacteriën in onze poep dan mensen op aarde

Het menselijk lichaam bestaat uit ongeveer biljoenen cellen. In onze darmen echter, bevindt zich een veelvoud daarvan aan micro-organismen. Tegenwoordig weten we dat slechts zo’n tien procent van alle menselijke ziekten wordt veroorzaakt door onze genetische aanleg. Verreweg de grootste invloed hebben diverse omgevingsfactoren (zoals geneesmiddelen, voedingsmiddelen en emoties), die op hun beurt de samenstelling van de darmflora bepalen. De meeste darmbacteriën komen voor in de dikke darm en in het onderste deel van de dunne darm. Het voorste gedeelte van de dunne darm daarentegen is slechts 'dun bevolkt'. Tussen 30 en 60 procent van onze stoelgang bestaat uit droge massa van bacteriën. Of, zoals Universitair Medisch Centrum Maastricht het in 2017 in haar magazine ‘Gezond Idee’ uitdrukte: 'In één gram poep, zitten meer bacteriën dan er mensen op aarde leven'.

Darmflora van grote betekenis voor de gezondheid van de mens

Het belang van de darmflora wordt steeds meer duidelijk. Men gaat ervan uit dat in en op het menselijk lichaam permanent meer dan 10.000 soorten micro-organismen huizen. Die komen weliswaar niet allemaal voor in de darm, maar deels ook op de huid, in de mond of in de vagina. Maar alleen al het maagdarmkanaal van een mens wordt bewoond door ongeveer 500 tot 1000 verschillende soorten micro-organismen. En één gram darminhoud bevat ongeveer een biljoen levende wezens. Men gaat ervan uit dat een groot aantal bacteriële eiwitten een cruciale rol in de gezondheid van de mens speelt. Naast bacteriën, bevinden zich ook schimmels en protozoa in het maagdarmkanaal.

Relatie menselijk lichaam als gastheer en darmflora als gast

Nog steeds is er onvoldoende bekend over activiteiten en functies van al die micro-organismen in de darmen van mensen. Maar wat men wel weet, is dat de relatie tussen de menselijke gastheer en de darmflora als gast meer is dan alleen het samenleven in een sfeer van ‘gewapende vrede’. In plaats daarvan kunnen we eerder spreken van een ‘symbiose’. Dat wil zeggen een vorm van samenleven waarin beide partijen voordelen halen uit hun partnerschap.

Wat doen darmbacteriën zoal?

Darmbacteriën voeren tal van nuttige activiteiten bij de spijsvertering uit:

• ze breken onverteerbare vezels af. Daarbij worden stoffen gevormd die ontstekingen kunnen remmen;
• darmbacteriën trainen het immuunsysteem. De mens bezit miljoenen afweercellen die de groei van ongewenste en schadelijke micro-organismen (bacteriën, schimmels en virussen) verhinderen. Een aanzienlijk deel van die afweercellen huist in onze darmen. Feitelijk werpen onze darmen daarmee een eerste belangrijke drempel op tegen ongewenste indringers. Doorgaans verloopt dat proces zonder problemen, maar niet altijd. Bij de ziekte van Crohn bijvoorbeeld valt ons afweersysteem onschadelijke bacteriën aan;
• de darmflora produceert vitaminen, met inbegrip van biotine en vitamine K. Ook worden hormonen aangemaakt die de vetopslag vergemakkelijken of de bloedstolling bevorderen. Ook worden neurotransmitters gesynthetiseerd die onze psyche beïnvloeden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het hormoon serotonine dat invloed heeft op onze stemming en emoties.

Verstoring van de darmflora door behandelingen met antibiotica

Helaas kan de anders zo hechte verzameling van darmbacteriën ook in haar evenwicht worden gestoord en blijvend worden veranderd, bijvoorbeeld door behandeling met antibiotica. Doorgaans herstelt zich de darmflora weer na enige tijd. Maar komen vele ongunstige factoren samen (bijvoorbeeld spanningen, suikerrijk voedsel, een verzwakt immuunsysteem) dan kunnen behandelingen met antibiotica ook blijvende gevolgen hebben.

Hoe en wanneer wordt darmflora gevormd?

Een mens wordt niet geboren met een volledig ontwikkelde darmflora. Lang werd aangenomen dat een pasgeboren baby eerst tijdens de geboorte in contact kwam met de eerste bacteriën. Maar een Spaans onderzoeksteam vond in de eerste ontlasting van muizen na hun geboorte een uitgebreide bacteriële populatie. Een vergelijkbaar patroon kon ook bij menselijke pasgeborenen worden vastgesteld. De onderzoekers veronderstellen derhalve dat bacteriën de placenta-barrière kunnen passeren en zich al tijdens de zwangerschap in het spijsverteringskanaal van de foetus kunnen nestelen. Bij een normale bevalling komen daar bacteriën bij uit vaginale gebied. Bij inslikken van afscheiding wordt het maag-darmkanaal van het kind verder 'bevolkt'. En volgende stootjes ontvangt het kind via borstvoeding en milieu. Na ongeveer een maand is dan het maag-darmkanaal voldoende bevolkt.

Darmflora van zuigelingen geboren via keizersnede

Bij kinderen die via een keizersnede worden geboren, ziet het proces er heel anders uit. Dan is voornamelijk het milieu verantwoordelijk. Denk aan ziektekiemen uit de lucht, op de huid van de moeder, ziekenhuispersoneel, etcetera. Daardoor is de vorming van de darmflora bij deze zuigelingen significant verschillend van die van normale pasgeborenen.