Wat is shinrin-yoku en hoe werkt het?

Shinrin-yoku is uit Japan over komen waaien en betreft een vorm van ontstressen. Ontstressen in de natuur om precies te zijn. Dat je in de natuur kunt ontstressen zal niemand ontkennen, we gaan er immers graag op uit tijdens de spaarzame vrije uren. Om te ervaren wat shinrin-yoku precies voor je kan betekenen, zijn er wel wat regels waar je je aan moet houden. Hoe werkt shinrin-yoku?

Shinrin-yoku, de basis

De term shinrin-yoku werd voor het eerst in 1982 in Japan gebruikt en wel door een bosagentschap. De achterliggende gedachte was het aanmoedigen van de mensen een gezonde levensstijl na te leven. Een belangrijk onderdeel daarvan is regelmatig een boswandeling te maken in bepaalde daarvoor aangewezen bossen. Bepaalde onderdelen zijn terug te vinden in het boeddhisme en shintoïsme.

Van deze therapeutische bossen zijn er inmiddels veel in Japan. De bedoeling is dat je de spelregels van het programma volgt (eventueel onder begeleiding van een gids) en jezelf als het ware laat onderdompelen in het bos. Mogelijk is het vervreemden van de natuur in Japan (nog) meer aan de orde van de dag dan in Nederland.

Echter, ook in Nederland kunnen we er ons voordeel mee doen. Begeleidingsteams voor dergelijke boswandelingen kennen we anno 2018 in Nederland niet, wel vormen deze sessies soms een onderdeel van bijvoorbeeld een retraiteweekend. Uiteraard is er dan wel begeleiding bij. Nederland kent genoeg beboste gebieden. Voor shinrin-yoku zijn bij voorkeur de bossen geschikt die relatief oud zijn.

Is het echt therapeutisch?
De vraag of het echt therapeutisch werkt is legitiem. Als het slechts een boswandeling zou zijn zoals menigeen die op een vrij moment in de bossen maakt, dan zouden we het woord ‘therapeutisch’ niet in de mond nemen. Deze therapie is heel nadrukkelijk gebaseerd op het leven in ‘het moment’. In het ‘nu’ zijn en te focussen op de zaken die je tijdens de boswandeling ervaart. Omdat je heel bewust je zintuigen inzet, nemen je hersenen meer op en dan is er simpelweg geen ruimte meer voor andere zaken. Daarnaast kent shinrin-yoku nog enkele ‘regels’ waar je je aan moet houden tijdens dit moment in het bos.

Waarnemen

Echt waarnemen is meer dan je gemiddeld genomen dagelijks doet. Zet je zintuigen vooral op scherp, herken en erken met je zintuigen wat er op je pad komt en laat het maar gebeuren. Ervaar wat een bepaalde herkenning oproept en is het nieuw dan doet het ook iets met je.

Ruiken

Neem alle geuren heel bewust in je op die je passeren. De wind, hoe beperkt dan ook, neemt altijd van alles mee. Hoewel onze neus bij lange na niet dat kan wat bijvoorbeeld de neus van een hond kan, merk je dat wanneer je bewust met het proces om gaat, je toch echt meer gaat waarnemen. Zowel een vleug van een passerende geur als de geur van boomschors, mos, bloemen of rottende takjes. Met name de geuren die door de verschillende bomen afgegeven worden, werken stressverlagend.

Voelen

Als je bijvoorbeeld je handen en voeten laat voelen, dan zet je weer andere processen in gang. Die processen triggeren op een andere manier weer iets bij je. Immers, met blote voeten op zacht mos of een hoopje afgevallen bladeren lopen, geeft een andere sensatie dan wanneer met je hand langs de ruwe bast van een boom wrijft of wat kiezels over je handpalmen laat rollen. Haal ook eens een viooltje over de rug van je hand of zoek een wilgenkatje op, strijk een tak over je arm of been of laat een slak een klein stukje over de rug van je hand lopen.

Luisteren
Echt luisteren is wat anders dan omgevingsgeluiden horen. Het concreet waarnemen is erg belangrijk en dat wil zeggen dat je je moet focussen op de geluiden die je in het bos hoort. De vogels die tjilpen, het ritselen van de zoogdieren tussen de bladeren, de voorbij vliegende bij, de wind en zelfs als je je oor tegen de boom legt. Bij bepaalde bomen hoor je de sapstroom lopen. Dit afgewisseld met volkomen stilte of zacht stromend water.

Zien

Ons zicht is erg belangrijk, ook ongemerkt reageer je op zaken die je ziet. Zaken die je wellicht niet bewust waarneemt, maar zeker onbewust. Door bewust te gaan kijken, zie je beduidend meer. Zaken waar je hersenen mee aan de gang gaan. Door een plekje in het bos uit te zoeken waar je lekker ontspannen kunt zitten (dat kan voor iedereen weer een ander plekje zijn) en op die plek de omgeving minuscuul af gaat speuren, helpt het je tot echt in de kleinste details te kijken. De een zal er voor kiezen om op de grond, zo dicht mogelijk bij de natuur, te gaan zitten en de ander kiest een wat comfortabeler bankje uit.

Je zult ervaren dat je meer ziet, dan wanneer je op een normale manier kijkt. Kleine diertjes die de boom bevolken, oude vogelnestjes die opnieuw worden ingericht, een verwilderde klimplant die langzaam de boom overwoekert of de schuurplek van een hert dat nadrukkelijk met het gewei bezig is geweest. Voor sommige mensen helpt het om te focussen met behulp van een verrekijker.

Proeven

Proeven is een intense vorm van waarnemen. Toch gebruiken we onze mond relatief weinig als waarnemingsinstrument. We zijn snel bang dat iets giftig of vies is en dat we er dus ziek van kunnen worden. Maar proeven is bij uitstek een effectieve manier om te waarnemen. Het is handig met iemand te zijn die kennis van zaken heeft. Dat haalt de mogelijke rem er wat meer af om iets te proberen. Vaak is beginnen met het eten van een bloemetje een goed begin. Veel bloemen zijn prima eetbaar en bij bloemen is de barrière er wat minder, ook omdat de smaak meestal niet enorm uitgesproken is.

Overige regels

Voor de een is het een open deur en logisch en voor de ander is het rampzalig, want een van de andere belangrijkste regels is alles van elektronica thuislaten. Hoe graag je ook een foto van iets maakt, het fototoestel blijft thuis. Maar ook de telefoon en enige vorm van muziekdrager.

Je moet er zelf volledig zijn om op te kunnen gaan in de natuur en dat ‘bad’ te nemen. Dus is geen besef van tijd hebben ook een belangrijk aspect van deze therapeutische boswandeling. Tenslotte is het ook van belang dat niets je in de weg staat om je te focussen. Dat wil in de praktijk zeggen dat je kleding en schoenen draagt, die geen sta-in-de-weg vormen.

Wat doet het met én voor je?

Hoewel de wetenschap met deze aspecten relatief weinig kan, is er ook nog zoiets als het logische verstand. We weten nu eenmaal dat de natuur ons helpt in balans te komen en te ontspannen. De meeste mensen zitten dagelijks in veel hectiek, drukte en stress en het bos is bij uitstek een plaats waar je kunt ontstressen. Wil je het effect zo groot als mogelijk laten zijn, dan is het wel van belang dat je de regels van shinrin-yoku volgt.

De basis van het bewust terug laten keren van die balans is onder meer de overheersende grijze kleur van de stad waar de meeste mensen wonen. Deze kleur maakt ongelukkiger en wakkert agressiviteit aan. Fractalen, ofwel de patronen die we in de natuur zien, maken ons rustiger. Het cortisolniveau wordt verlaagd en je immuunsysteem verbetert. Dit geeft een algeheel gevoel van welzijn.

Tot slot

Natuurlijk is een boswandeling altijd goed voor de mens. Echter, als je er iets nadrukkelijker mee bezig gaat en de focus op de juiste aspecten legt, dan kan het je nog veel meer opleveren. Zeker als je een hectisch leven in de stad leeft waar de natuur niet binnen handbereik is.