Wat is de pH-waarde en hoe meet je die?

De pH-waarde zegt iets over de zuurgraad in ons lichaam, die kan variëren van 1 tot 14. Een pH-waarde van 7,0 is neutraal en weerspiegelt een optimale zuur-base-huishouding. Een evenwichtige zuur-base-huishouding is essentieel bij alle stofwisselingsprocessen in ons lichaam. Veel welvaartsziekten worden in verband gebracht met te veel zuur in het weefsel. Zowel opbouw- als afbraakprocessen in ons lichaam vragen een specifiek milieu. Is dat er niet, dan vinden opbouw en afbraak onvoldoende plaats en ontstaan er giftige tussenproducten die het weefsel belasten. In een zuur milieu kunnen kankercellen bijvoorbeeld goed gedijen. Daarom is een alkalische (basische) pH-waarde voor onze gezondheid van essentieel belang. Om verzuring in het lichaam te bepalen, meet men doorgaans de pH van de urine. Je hebt daarvoor teststrips nodig. Die doop je in de urine en vervolgens kun je op een bijbehorend kleurenkaartje je pH-waarde aflezen. Maar men plaatst ook kanttekeningen bij zo'n simpele urinetest.

Inhoud

• Wat is de pH-waarde?
• De p in pH duidt op de potentie
• Zuurwaarden-tabel populaire dranken
• Agressieve werking van zuren
• Verschillen in zuurgraad in het lichaam
• Hoe meet je de pH-waarde?
• Hoe betrouwbaar is pH-waarde meten in de urine?
• pH-waarde bepalen via bloedanalyses
• Wat is de ideale pH-waarde?
• Verstoring zuur-base-huishouding: acidose of alkalose
• Vaak is slechte of eenzijdige voeding de oorzaak van verstoring

Wat is de pH-waarde?

In het begrip pH-waarde is de afkorting pH afgeleid van het Latijnse "Potentia Hydrogenii" en zegt iets over de concentratie van waterstof-ionen. De pH-waarde varieert van 0 tot 14, waarbij 0 de sterkste zuurgraad en 14 de hoogste alkalische reactie vertegenwoordigt. Bij waarde 7 ligt het neutrale punt, wat bijvoorbeeld bij zuiver water het geval is. De pH-waarde, in urine bijvoorbeeld, is dus de meeteenheid voor de zuurgraad of basische reactie van een stof. Omdat het menselijk lichaam voor 70% uit water bestaat, spelen zich veel van onze stofwisselingsprocessen in een waterachtige omgeving af.

De p in pH duidt op de potentie

De sterkte van een zuur wordt uitgedrukt door de hoeveelheid ionen die in waterige oplossing afgegeven wordt. De pH-waarde is de maat voor de concentratie van deze ionen. Waterstofionen hebben het vermogen (de p in pH duidt op de potentie) om chemische bestanddelen waarmee ze in contact komen, sterk te veranderen. Men kan ze als een sterk bijtende substantie beschouwen.

Zuurwaarden-tabel populaire dranken

Om een indruk te geven van de pH-waarde onderstaand een tabel met zuurwaarden van enkele populaire dranken.

Als we op de smaak afgaan, zal het verbazen dat cola even zuur is als citroenzuur. Dat komt doordat Cola pakweg 10% suiker bevat wat de zure smaak minder doet opvallen.

Agressieve werking van zuren

De agressieve werking van zuren kennen we allemaal uit eigen ervaring. Vanwege de bijtende werking bijvoorbeeld maken we in het huishouden gebruik van azijn om kalkaanslag in huishoudelijke apparaten en sanitair te verwijderen. En wie de azijn onverhoopt vergeet en het bad niet tijdig schoonspoelt, kan zichzelf overtuigen van de "goede" werking van het zuur: azijn laat niet alleen de kalk maar ook het glazuur verdwijnen.

Verschillen in zuurgraad in het lichaam

Bij mensen worden in verschillende gebieden van het lichaam verschillende niveaus van zuurgraad waargenomen (men spreekt overigens nog steeds van zuurgraad ook als de waarden in het alkalische bereik boven pH 7 liggen):

• Alvleesklier: De afscheiding van de alvleesklier bevindt zich met een pH-waarde van 8,0 ver in het basisch bereik. De afscheiding dient ervoor om de in de maag aangezuurde voeding in de twaalfvingerige darm te neutraliseren, zodat de voedingsstoffen via de dunne darm door het lichaam kunnen worden opgenomen.
• Darmen: De darmen bevinden zich met waarden van pH 8,0 of hoger ook duidelijk in een alkalisch milieu. Als bij een verstoorde spijsvertering door fermentatie of rotting zuren in het maagdarmkanaal gevormd worden, ontdoet het lichaam zich door diarree van deze ongewenste stoffen.
• Bloed: Ons bloed bevindt zich met een pH-waarde van 7,35 tot 7,45 duidelijk in een basisch milieu.
• Lever en galblaas: Afscheidingen van lever en galblaas zijn met een pH van 7.1 licht alkalisch.
• Speeksel: Is met een pH van 7,0 tot 7,1 licht alkalisch of neutraal. Bij ernstige acidose (abnormaal zure toestand) kan speeksel in het zure bereik belanden, wat na verloop van tijd ernstige schade aan de tanden kan toebrengen.
• Bindweefsel: Mag een weinig zuurder zijn dan bloed. Men meet hier basische waarden van 7.08 tot 7.29.
• Spieren en orgaancellen: Hebben met ongeveer 6,9 een pH-waarde in het zure bereik. Dit hangt ermee samen dat het energieproces in onze cellen "de klok rond" actief is. En bij verwerking en verbranding van onze voedingsstoffen ontstaat zuur, in dit geval koolzuur. In ieder geval is het belangrijk voor de cellen dat ze voortdurend worden aangezuurd. Wanneer namelijk de cellen van onze belangrijkste spier, het hart, dalen tot pH 6.2, blijft dit stilstaan.
• Urine: het pH-gehalte kan variëren van uitgesproken zuur (pH 4,8) tot basisch (pH 8,0). Het zuur verlaat met de urine het lichaam.
• Maagsap: Dit is het meest zure bestanddeel van het menselijk lichaam. Het ligt tussen pH 1.2 en 3.0. Het in de maag gevormde zoutzuur is vooral nodig voor de vertering van eiwitten en het doden van ziekteverwekkers die via de ademhaling binnendringen of samen met voedsel ingeslikt worden.
• De huid: de huid van de mens bezit een pH van ongeveer 5.5. Die natuurlijke zuurmantel van de huid voorkomt dat bacteriën onze huid binnendringen. Na elke wasbeurt met zeep heeft het lichaam weer 3 uur nodig om de natuurlijke zuurmantel te herstellen. Om die reden wordt aangeraden om een pH-neutrale zeep gebruiken.

Hoe meet je de pH-waarde?

De eenvoudigste manier om je pH te meten, is met de lakmoesproef. Lakmoes is een blauw-violette kleurstof die wordt verkregen uit verschillende soorten korstmossen. De kleur verandert naargelang die in contact komt met zure of basische stoffen. Lakmoes werd vroeger gebruikt om textiel en voedsel te verven. Tegenwoordig wordt het uitsluitend gebruikt als zuur-base-indicator. Als de lakmoes in aanraking komt met zure vloeistoffen, wordt hij rood. Als je het in een basisch of alkalisch medium houdt, wordt het blauw. De lakmoesproef is verkrijgbaar in twee verschillende uitvoeringen, enerzijds als lakmoes tinctuur en anderzijds als lakmoespapier. Deze laatste bestaat uit een strook papier die gedrenkt is in lakmoes tinctuur. Met beide varianten kan men zijn pH meten. Het meten met een teststrip is absoluut de makkelijkste manier om gewoon thuis de pH via de urine te controleren. Je houdt de teststrip maar enkele seconden in je urine, wacht dan ongeveer een minuut en leest de pH-waarde af van de kleur. Je kan deze teststrip voor een paar euro kopen.

Hoe betrouwbaar is pH-waarde meten in de urine?

Je pH-waarde in de urine is niet 100% betrouwbaar:

• enerzijds komt dit doordat de pH- waarde in urine onderhevig is aan natuurlijke schommelingen tussen pH 5 en 8. Dat heeft te maken met wat je eet;
• anderzijds scheidt men maar ongeveer 1% van het zuur als vrij zuur uit, wat detecteerbaar is voor pH-teststrips. Het grootste deel van het zuur is in de urine aanwezig als een ammoniumverbinding, die de pH-teststrip niet registreert.

Het meten van de pH-waarde in de urine heeft alleen zin als je die regelmatig en meerdere keren per dag met relatief korte tussenpozen meet. Bovendien moet men steeds hetzelfde eten en mag er ook geen sprake zijn van een nierziekte Alleen onder deze omstandigheden kan je uit het dagverloop een betrouwbare meting met pH-teststrips afleiden. Niet altijd komen er trouwens pH-teststrip aan te pas om de pH-waarde te meten. De pH-waarde van de huid bijvoorbeeld laat zich gemakkelijk meten met behulp van een speciale elektronische testpen. Je wrijft daarmee eenvoudig over de binnenkant van je elleboog en de kleurverandering van blauw naar rood onthult de mate van verzuring.

pH-waarde bepalen via bloedanalyses

Ook via speciale bloedanalyses is het mogelijk om verzuring vast te stellen. Daarbij kan men slagaderlijk bloed van een patiënt laten onderzoeken in gespecialiseerde laboratoria. Naast zuurstof en koolzuurgas kijkt men dan onder meer naar de zuurgraad (pH) van het bloed. Het is bij bloed van levensbelang dat het lichaam de pH-waarde binnen uiterst nauwe grenzen houdt. Concreet: een Ph van 7,35 tot 7,45. Zou de Ph in het bloed dalen tot 7,2 dan heeft dat onherroepelijk de dood tot gevolg. Om binnen die nauwe bandbreedte te blijven, maakt ons lichaam gebruik van buffersystemen. Genoemde bloedanalyses bepalen de buffercapaciteit van het bloed. Er kan daarbij worden geoordeeld over de buffercapaciteit van de rode bloedcellen en dus over de mogelijke verzuring binnen de cellen.

Wat is de ideale pH-waarde?

De pH-waarde die in ons lichaam de best mogelijke voorwaarden creëert voor een normaal functioneren, ligt in het bloed gemeten op 7,4. Metingen kunnen echter ook worden uitgevoerd in de urine of op de huid.

Wie trouwens op zoek is naar aanvullende informatie in begrijpelijke taal over de pH-waarde, kan daarvoor ook terecht op sites als Gezondheidsplein.nl, die bekend staan om hun heldere en objectieve uitleg van complexe medische materie.

Verstoring zuur-base-huishouding: acidose of alkalose

Verstoringen in de zuur-base-huishouding als gevolg van slechte voeding, stress of ziekte, kunnen leiden tot acidose (te hoge zuurgraad) of alkalose (te lage zuurgraad). Wordt hiertegen niets gedaan dan kan dat zelfs dodelijk zijn.

Vaak is slechte of eenzijdige voeding de oorzaak van verstoring

Een verstoring van de zuur-base-huishouding kan door veel factoren worden veroorzaakt, waardoor de pH-waarde verandert. Meestal is het een combinatie van factoren, zoals slechte of eenzijdige voeding (alleen vlees of kaas bijvoorbeeld). Hierdoor ontstaan zuren, die dan niet worden geneutraliseerd omdat bij de voedselinname basische middelen ontbreken. Met basische voedingsmiddelen zoals noten en groenten, kunnen we een positieve invloed uitoefenen op de zuur-base-huishouding. Een andere manier om het lichaam van zuren te bevrijden en basen te produceren is heel eenvoudig: water drinken.

Een acidose, die zonder ziektesymptomen optreedt, kan een gevolg zijn van zware lichamelijke inspanning, deels omdat de spieren een zuur onder de naam lactaat vrijgeven, anderzijds omdat de productie van CO2 toeneemt.