Ouderdom komt met gebreken

Het houdt de geleerden al duizenden jaren bezig hoe en waarom een mens ouder wordt. De oplossing heeft nog niemand gevonden, slechts enkele puzzelstukjes zijn bekend en zelfs die zijn nog omstreden. Meer dan 300 theorieën maken het verwarrend, niemand kan het eigenlijk precies verklaren. In ieder geval heeft het ouder worden te maken met veel factoren, zoals o.a. levensstijl, voedsel en zeker ook genen.

Waarom worden we ouder

Ons erfgoed bepaalt wat we zijn, doen en zúllen worden, hoe lang we leven en hoe we ouder worden. Men gaat er van uit, dat het verouderingsproces van de cellen allemaal genetisch al is bepaald. Van tevoren bepalen of je oud wilt worden, is helaas niet mogelijk. Tijdens de evolutie van de mens is de levensverwachting wel maximaal ontwikkeld, maar ook weer door genen bepaald. Normaal gesproken begint het lichaam te verouderen, als het nageslacht voortgebracht is en dus de biologische taak vervuld is. Als alle ouders maar zouden blijven leven na de geboorte van hun kinderen, zou er strijd ontstaan door gebrek aan ruimte en voedsel. De natuur heeft het zo geregeld dat dit niet gebeurt. Genen, die zorgen voor de (vernieuwing) deling van de cellen, herstel van het erfgoed en substanties produceren die de slijtage van cellen verminderen, verliezen langzaam hun functie. Vanaf het 30e jaar ontstaan er minder groei- en seksuele hormonen en in de langlevende cellen ontstaan defecten.

Ouderdom komt met gebreken

Het gevolg van de genetische instabiliteit zijn de typische ouderdomsziektes, zoals bijv. hart- en vaartziektes, reuma, diabetes, dementie, osteoporose of kanker. Vroeger of later krijgt men hiermee te maken. Dat de defecte genen typische ouderdomsziektes veroorzaken, laten bijv. de (gelukkig zeldzame) aandoeningen 'progeria juvenilis' en het syndroom van Werner zien. Kinderen die progeria hebben, worden versneld oud. Storingen in hun celdelingen leiden tot steeds meer defecten in de genen, waardoor ze niet ouder dan 20 jaar worden. Deze kinderen leiden al heel vroeg aan de eerder genoemde ziektes, maar hetzelfde kan ook vanaf het twintigste levensjaar gebeuren. Wie aan het syndroom van Werner leidt, wordt zelden ouder dan 55 jaar. Vermoedelijk worden deze ziektes vooral veroorzaakt door factoren van buitenaf, omdat ze niet erfelijk zijn. Dit laat zien, dat genen en omgeving samen een rol spelen bij het ouder worden.

Factoren van buiten

Genen en andere bestanddelen van de menselijke cellen worden dagelijks blootgesteld aan schadelijke factoren van buitenaf. UV-straling, chemicaliën, schadelijke stoffen en ziekteverwekkers (virussen) kunnen zulke factoren zijn. Ze verstoren de genen en zo zorgen ze slijtage van het lichaam.

Innerlijke factoren

In ons lichaam bevinden zich moleculen, die niet alleen genen met hun proteïne en vetten aanvallen, maar ook celwanden of zelfs hele celorganen. Dat is tegenwoordig de belangrijkste oorzaak van het verouderingsproces, naast de normale genetische instabiliteit naarmate men ouder wordt. Dit heeft een hogere lichaamstemperatuur tot gevolg. Bij een temperatuur van 37 graden Celsius worden dagelijks de genengebieden veranderd en moeten dan weer gerepareerd worden. Dit kost zeer veel energie. Als dan die veranderingen ook nog eens de genen voor de reparatie-enzymen treffen, ontstaat er vaak celschade. De kans hierop neemt toe naarmate men ouder wordt.

Voedsel

Zonder energie kunnen we niet leven, we móeten eten. Helaas ontstaan bij de productie van energie uit voeding ook schadelijke moleculen. Dit fenomeen noemen we oxidatieve stress. Het lichaam heeft weliswaar de beschikking over afweerstrategieën, maar ook die functioneren vaak niet helemaal, waardoor er kleine fouten ontstaan. Dit gebeurt vooral in de krachtige menselijke cellen, de mitochondriën. Hier bevinden zich genen, die slechter beschermd zijn dan de genen in de celkern en daardoor kunnen ze ook eerder slijten. Met het verminderen van de calorieën of een dieet kan men de oxidatieve stress doen verminderen. Onderzoeken bij apen en muizen laten zien dat een mindere stofwisseling het gemiddelde leven aanzienlijk kan verlengen. Als we hiernaar kijken, bestaat de hoop dat het verouderingsproces vertraagd kan worden. En dat zou ook de stijging van de gemiddelde levensverwachting verklaren. Deze theorieën gelden echter niet voor alle organen of zelfs het hele lichaam, het zijn alleen verklaringen voor bepaalde aspecten van de ouderdom.

Het recept om jong te blijven

Naast de medische en biologische onderzoeken heeft de Schotse neuropsycholoog David Weeks jarenlang oudere mensen, die geestelijk en lichamelijk nog zeer jeugdig waren, gevraagd naar het succesvolle recept tegen ouder worden. Hieruit kwamen de volgende punten:

• lichamelijk actief en mentaal nieuwsgierig blijven, in het leven blijven staan
• een goed, hartstochtelijk seksleven
• een relatie aangaan met een jonger iemand
• omgaan met aanzienlijk jongere mensen
• positieve levensinstelling, psychisch in evenwicht zijn, weinig stress en niet bang zijn voor het leven.