Zelfdoding: als je geen uitweg meer ziet

Zelfdoding is een van de grootste oorzaken van overlijdens in Nederland. Jaarlijks maken ruim 1500 - 1600 mensen een einde aan hun leven. Wat drijft deze mensen zover? waarom wordt er niet eerder ingegrepen? Zelfdoding druist zo sterk in tegen ons overlevingsinstinct dat het heel wat van de persoon vraagt om die stap te zetten. Zelfdoding kan op veel manieren. Omdat ik niemand op ideeën wil brengen, ga ik hier niet verder op in. Op welke manier het ook gebeurt, het blijft altijd een schok voor de nabestaanden.

Waarom zelfdoding?

Zelfdoding is een wanhoopsdaad, men ziet geen andere uitweg meer dan de dood. Vaak is er al een heel proces vooraf gegaan, vooraleer men tot de beslissing komt. Soms gebeurt het ook plotseling: een onverwachts ontslag, het overlijden van een dierbare of zelfs ten gevolge van middelen zoals drugs. Bij dat laatste beseft men niet ten volle wat er gebeurt. Zulke gebeurtenissen kan een (sterke) persoonlijkheid breken waardoor hij of zij tot de daad overgaat.

Als het een gevolg is van een proces, dan heeft men al een heel lijdensweg achter de rug. De persoon heeft dan het gevoel dat geen enkel (professionele) hulp meer baat heeft en is moe gestreden. De dood is steeds in beide gevallen een bevrijding.
Bij een geplande zelfmoordpoging gaat er een heel proces vooraf. Iemand die aan zelfdoding denkt, hoeft nog niet meteen tot de daad over te gaan. Pas als er concrete plannen gemaakt worden, krijgen de gedachten meer vorm. Voor sommigen is de drempel nog te hoog en kan een (kleine) tegenslag de spreekwoordelijke druppel zijn die de emmer doet overlopen.

Het gebeurt dat men de daad overleeft. Dit is een mislukte zelfmoordpoging. De reacties hierop verschillen: schuldgevoelens jegens de directe omgeving, schaamtegevoelens, woede en frustratie omdat de poging overleefd werd. Soms is de persoon, hoe gek het ook klinkt, blij en opgelucht dat de wanhoopsdaad mislukt is. Het gebeurt ook dat ze zich op het laatste ogenblik bedenken en medische hulp inschakelen. Het laatste is geen aandachttrekkerij maar komt men tot inzicht dat men toch geholpen wilt worden. Het is dan ook erg belangrijk dat die persoon meteen professionele hulp krijgt. Als dat niet gebeurt, is de kans op herhaling groter en die kan uiteindelijk fataal zijn.

Soms is een (gedwongen) opname nodig. Hierbij krijgt men intensieve therapieën zoals gedragstherapie, ergotherapie, relaxatie en nog meer. Bij sommigen is het al voldoende om ambulant therapie te krijgen, anderen hebben nood aan een opname. Dit hangt dus sterk af van persoon tot persoon. Bij ambulante therapie blijft de persoon in zijn of haar vertrouwde omgeving en komt hij regelmatig op gesprek bij een therapeut.

Wat met Antidepressiva?

Een psychiater kan steeds ondersteuning bieden in de vorm van medicatie. Dit zijn de reeds bekende antidepressiva. Ze kunnen onder andere stemmingswisselingen onder controle houden. Anderen gaan dan weer psychoses, wanen, hallucinaties, ... tegen.

Antidepressiva werkt pas na een periode van enkele weken en moet afgebouwd worden indien de behandeling wordt gestopt. Stop nooit zonder overleg met de arts! Sommige antidepressiva werken in het begin suïcidale gedachten in de hand. Hiervoor moet men waakzaam zijn. Regelmatig valt er op dat intensieve therapie in combinatie met antidepressiva een essentiële ondersteuning is bij psychische aandoeningen waar suïcide onder valt.

Wat met de geestelijke hulpverlening in Nederland?

In Nederland zijn de wachtlijsten voor geestelijke ondersteuning vaak erg lang. Dit kan zelfs tot drie maanden duren. Het beste is om tot dan tijdelijke ondersteunende hulp te zoeken. Dit kan bij de huisarts, online, telefoonlijnen of als het echt niet meer gaat, de crisisopvang.

Zoek hulp!

Heb je het gevoel dat je geen uitweg meer ziet? Er geen licht is aan het einde van de tunnel? Zoek dan hulp! Hulp kan je krijgen op veel manieren: vrienden, familie, online of professionele hulp door een maatschappelijk werker, psycholoog of psychiater. Zelfs bij de huisarts kan je terecht als je nood hebt aan een gesprek. Voor een psycholoog en psychiater moet je eerst langs de huisarts om een doorverwijzing te krijgen.

Voor de behandeling start, krijg je eerst een intakegesprek waar je verwachtingen en wensen besproken worden. Aan de hand hiervan en de situatie, wordt de hulpverlener gekozen wie het beste bij je past. Het kan gebeuren dat je geen klik hebt met je hulpverlener, aarzel dan niet om een andere te vragen! Het kan gebeuren dat je eerst een aantal hulpverleners moet gesproken hebben, vooraleer je diegene past waar je je goed bij voelt.

Hebben ze beroepsgeheim?

De huisarts, psycholoog en psychiater hebben beroepsgeheim. Je kan hen dus in vertrouwen nemen. Het beroepsgeheim mag in geen geval geschonden worden maar er bestaan hierop enkele uitzonderingen:

• Als je een gevaar voor jezelf bent
• Als je een gevaar voor anderen bent

De hulpverlener brengt je eerst op de hoogte als hij vindt dat er verdere stappen nodig zijn.

Je ziet het niet altijd...

Je hebt je goede vriend gisteren nog gezien en vandaag werd hij dood aangetroffen ... zelfmoord. Zoiets komt altijd zwaar aan, zeker als hij gisteren nog zo gelukkig leek is het dubbel.Als iemand besloten heeft om tot de daad over te gaan, vinden ze rust en lijken zich beter te voelen als je ze ziet. Vaak blijf je, als nabestaande, met schuldgevoelens achter omdat je het niet zag aankomen. Dit is normaal maar onthoudt: eer de beslissing genomen is, zijn ze moeilijk daarvan af te brengen.

Wat doe je als buitenstaander?

Het komt voor dat men (onbewust) signalen geeft dat het niet goed gaat. Negeer ze niet maar vraag door. Vaak komen ze dan los en vertellen ze over hun gevoelens en gedachten. Hoe goed je bedoelingen ook zijn en je je dierbare wilt helpen, verwijs ze door naar meer gespecialiseerde hulpverlening. Vraag deze, indien nodig, ook voor jezelf aan. Als je je niet goed in je vel voelt, kan je ook niet helpen en kan je eraan onderdoor gaan. Neem dus afstand als het je teveel wordt. Dit kan je dierbare kwetsen maar het is namelijk ook belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Als je luistert naar zijn verhaal, maak duidelijk dat je hem niet veroordeelt en dus vrij is om erover te praten. Als je het niet voor jezelf kan houden (omdat je bijvoorbeeld niet de verantwoordelijkheid wilt hebben), zeg dit dan op voorhand en niet nadat hij zijn hele verhaal heeft gedaan!

Ga niet in op zijn gevoelens, probeer ze niet te dwingen maar luister gewoon. Bied een luisterend oor aan, dat hij altijd bij je terecht kan, maar stel duidelijke grenzen voor jullie beiden.

Voor de nabestaanden

Een dierbare verliezen is altijd zwaar. Je komt dan in een rouwproces terecht terwijl de wereld om je heen verder draait. Bij zelfdoding kunnen er bijkomende gevoelens zijn zoals frustratie, schuldgevoelens en boosheid naar jezelf toe omdat je het niet zag aankomen. Er ontstaan zeer veel vragen en die kunnen niet meer beantwoord worden. Vooral als ze geen afscheidsbrief achterlaten. Deze gevoelens zijn normaal en zullen verminderen naarmate de tijd vordert. Helemaal verdwijnen zullen ze nooit. Aarzel niet om erover te praten, dat kan veel helpen in het rouwproces.