Onregelmatige werktijden en de invloed op de slaap

In onze huidige 24-uursmaatschappij komt het steeds vaker voor dat mensen in ploegendiensten werken of dat er nachtdiensten gedraaid moeten worden. Dit kan grote invloed hebben op je privéleven, zoals het minder vaak zien van je kinderen of partner omdat je overdag moet slapen en 's avonds niet thuis bent. In zulke situaties moet je een balans zien te vinden tussen je werk- en privé-tijden en je slaappatroon. Tijdens de nachtdienst moet je wakker kunnen blijven. Het kan lastig zijn om voldoende slaap te krijgen als je onregelmatig werkt.

Nachtdienst

Velen werken in de nachtdienst waardoor je tijdens de uren dat je normaal gesproken slaapt, op bent en werkt. Zo worden er in veel fabrieken zowel overdag als ’s nachts gewerkt. Dat gebeurt ook in ziekenhuizen, benzinestations, radio- en televisiestations en callcenters die hulp aan bieden zoals de pechdienst. Zo is het mogelijk om midden in de nacht nog boodschappen te kunnen doen in een nachtwinkel of om bijvoorbeeld een vliegticket kopen. Hoe kun je als je in de nachtdienst werkt zorgen dat je voldoende slaap krijgt?

Biologische klok

Als je in een ploegendienst werkt, heeft het effect op je biologische klok. Als je ’s nachts wakker blijft, ga je op een gegeven moment vechten tegen de biologische klok die aangeeft dat het tijd is om te slapen. Dit kun je vergelijken met soort van jetlag. Hierdoor kun je de hele week suf raken en je vermoeid voelen. Een groot deel van de gezondheidsproblemen en andere problemen die gerelateerd zijn aan het werken in ploegendienst lijkt op de klachten van een slaaptekort. Hierdoor is er een verhoogde kans op ongelukken, fouten op het werk een groter risico op hartaandoeningen en concentratiestoornissen.

Afweging maken

Als je ontevreden bent over de verhouding tussen werk en privé, kijk dan of de voordelen van je baan opwegen tegen de nadelen. Zo kun je een lijstje maken van alle voor- en nadelen. Wat vind je belangrijk in je werk? Streep van je lijstje af wat je best kunt missen. Aan de hand van de punten die overblijven kun je afwegen of jouw levensstijl daarbij aansluit. Als je bijvoorbeeld de kinderen wilt zien en dat door je werk moeilijk of zelfs onmogelijk is, zou je andere diensten kunnen gaan draaien. Als dat niet mogelijk is, kun je ook op zoek gaan naar een andere baan, en in de tussentijd een cursus volgen of parttime werken.

Omgaan met ploegendienst

Je moet ervoor zorgen dat je voldoende slaap krijgt om te functioneren en daarbij te zorgen dat je geen gevaar vormt voor jezelf en je omgeving. Onderstaande adviezen kunnen je helpen.

• Probeer diensten te kiezen die zoveel mogelijk overeenkomen met jouw biologische klok. Een avondmens kan het beste avond- of nachtdiensten draaien en heeft op die momenten minder moeite om wakker te blijven. Een ochtendmens kan beter heel vroeg in de ochtend beginnen en zal moeite hebben om ’s nachts wakker te blijven.
• Probeer saaie klusjes aan het begin van je dienst te doen. Want als je het aan het einde van de dienst moet doen terwijl je slaperig bent, komt er vaak van uitstel afstel.
• Als je slaperig wordt, neem dan een korte pauze. Vraag een collega om even bij te springen. Zo voorkom je dat er misschien wel onnodige fouten worden gemaakt. Een fout kan vervelende gevolgen hebben, denk maar aan het bedienen van machines of het besturen van een voertuig.
• Als je dienst eindigt aan het begin van de dag, draag dan een zonnebril. Vooral op zonnige dagen. Zonlicht zorgt ervoor dat er stofjes worden aangemaakt door je hersenen waardoor je biologisch klok op wakker wordt gezet.
• Vermijd zware maaltijden en alcohol voordat je gaat slapen. Met een volle maag in bed stappen wordt het een stuk lastiger om in slaap te vallen. Door alcohol te drinken val je misschien wel sneller in slaap, maar de kans op tussendoor wakker worden is groter.
• Maak van je slaapkamer een vriendelijke omgeving. Omdat je beter kunt slapen in het donker worden gordijnen met verduisteringsstof aanbevolen. Zorg ervoor dat je omgeving weet dat je slaap en dat anderen je niet storen. Het is handig als je buren ook op de hoogte zijn en er rekening mee houden.

Soorten ploegendiensten

Er zijn onregelmatige ploegendiensten waarbij je maar kort van tevoren weet wanneer je dienst hebt. Voor een beter slaappatroon is het beter om vaste diensten te hebben. Wanneer je altijd op dezelfde tijden werkt zorgt dat voor regelmaat. Bij wisseldiensten werk je een paar dagen bij de ene ploeg, en je stapt vervolgens over naar een andere ploeg. Misschien ben je tussendoor een dag of paar dagen vrij. Er zijn ook nog gebroken ploegendiensten, waarbij de werkdag met een paar uur onderbroken wordt. Over het algemeen geldt: wisseldiensten zijn beter als ze met de klok meegaan.

Een dutje doen

Sommige ploegendiensten zijn lang en vermoeiend. Door een dutje te doen van een kwartier tot twintig minuten kun je een stuk waakzamer worden. Houd het bij een kort dutje, want als je dieper hebt geslapen word je vaak duffer wakker dan voordat je ging slapen. Zoek een rustige ruimte op om een dutje te doen. De meeste grote bedrijven hebben hier voorzieningen voor.