Waarom is niet elk persoon 's ochtends even fit?

Niet elk persoon is 's ochtends even fit. Je kunt 's avonds tien wekkers zetten. Maar dat betekent nog niet dat je écht wakker bent op het moment dat je 's ochtends rechtop in je bed zit.

Genetische aanleg

Zelfs bij een 'normaal' slaappatroon is het voor sommigen een loodzware opgave om 's ochtends vroeg te presteren. Sommige mensen hebben een genetische aanleg om laat of juist vroeg op te staan. Onze genen zijn voor een deel verantwoordelijk voor een belangrijke 'instelling' van onze biologische klok. Zo zijn er 'vroege vogels', die 's ochtends fit en alert uit bed springen. Maar er zijn ook 'avondmensen' die vooral 's avonds actief zijn.

Ontwaakproces

Onze biologische klok stuurt erop aan dat we 's nachts slapen, maar niet iedereen op precies dezelfde tijd. Sommige mensen keren zich 's ochtends vroeg liever nog een keer om. Wetenschappers komen tegenwoordig steeds meer te weten over de processen die zich tijdens het ontwaken afspelen in het menselijk lichaam. Het ontwaakproces van je lichaam wordt op gang gebracht door de hypothalamus - een gebied ter grootte van een pinda in het centrum van de hersenen. Onder meer de lichaamstemperatuur wordt daar geregeld.

Rond vijf uur 's ochtends begint je lichaam zich op te warmen onder invloed van de hypothalamus. De kans wordt daardoor groter dat je wakker wordt. Ook een ander orgaan in het hersencentrum speelt een belangrijke rol bij het ontwaken: de zogenaamde pijnappelklier. De groep hersencellen in de vorm van een dennenappel regelt de aanmaak van het hormoon melatonine dat je slaperig maakt. 's Avonds en 's nachts is de hoeveelheid melatonine in je bloed hoog. 's Ochtends wordt de productie van de stof geremd.

Klok

Op de achtergrond zorgen je bijnieren ervoor dat je zo fit mogelijk aan de dag begint. Ze maken 's ochtends het activiteitshormoon cortisol aan. Zonlicht versterkt de productie van die stof nog eens, en dat vergemakkelijkt het opstaan. Cortisol zorgt voor een energiek gevoel en voor honger, waardoor je zin krijgt om te ontbijten. Bij de ene persoon begint het ontwaakproces iets later dan bij de ander. Daarom zoeken veel mensen naar manieren om de biologische klok te beïnvloeden. De meest voor de hand liggende methode is het gebruik van fel licht bij het ontwaken, om de productie van cortisol een boost te geven. Het blijkt dat mensen dan inderdaad sneller fit zijn na het opstaan. Dit resulteert in minder vermoeidheidsklachten. Diverse fabrikanten spelen hier slim op in en hebben speciale lichtwekkers op de markt gebracht.

Meten

Er zijn meer manieren om het ontwaken te vergemakkelijken. Je kunt bijvoorbeeld beter niet wakker worden tijdens een periode van REM-slaap. Je droomt dan meestal hevig en bent diep onder zeil. Ná een periode van je REM-slaap beweeg je meer in je slaap en zit je dichter tegen het wakker worden aan. Het is mogelijk om dat met een bewegingssensor te meten en iemand op dat moment te wekken, zodat de persoon minder moeite heeft met ontwaken. Verder wordt er ook geëxperimenteerd met medicijnen waar melatonine in zit. Als je die vroeg in de avond inneemt is het mogelijk om je biologische klok iets te verzetten. Je voelt je door het hormoon slaperig en zult daardoor in principe ook weer vroeger wakker worden. De dosis en het tijdstip van innemen moet heel precies, op individuele basis, worden afgesteld. Het is dus raadzaam om hiervoor een arts te raadplegen.