Wat doen onregelmatige diensten met het lichaam

Strikt genomen is de mens niet gemaakt om “wisseldiensten”, “nachtdiensten” of “onregelmatige diensten” te draaien. We hebben een biologische klok en je functioneert het beste bij regelmaat, passend in het plaatje van dag en nacht. Alleen kan dat om verschillende redenen niet altijd en meestal is het gerelateerd aan een baan waar 24 x 7 mensen actief bij betrokken moeten zijn. Qua werk maakt het niet eens uit of je nu de handen aan het ziekenhuisbed bent, voeding voor al die hongerige monden moet maken, iets moet bewaken of iets moet vervoeren. Je hebt je concentratie nodig om dat te kunnen doen wat je moet doen en daarvoor heb je weer voldoende slaap nodig. De vraag is dan of je wel voldoende kwalitatieve slaap krijgt.

Wat heeft je lichaam per dag nodig?

Je hoort wel eens dat mensen zeggen dat ze “slaap inhalen”, maar echt inhalen bestaat niet. Een beetje extra uitrusten op een vrije dag helpt wel, zeker als je langere tijd een tekort aan slaap gehad hebt, haal je dat op een vrije zondag niet zomaar even in.

Een goed functionerend lichaam heeft nodig:

• Activiteiten die je als mens “prikkelen”, zoals uitdagend, inspirerend of creatief (betaald of onbetaald) werk.
• Ontspanning in de vorm die bij je past en dat kan van alles zijn. Voor de een is dat sporten, voor de ander op de bank hangen en voor weer iemand anders met vrienden of kinderen iets ondernemen.
• Een goed ontbijt met volkorenproducten, bijvoorbeeld in combinatie met fruit en eventueel iets van zuivel. Tenminste als je dan de dag begint.
• De lunch mag, als je de middag nog actief aan de slag moet, ook volwaardig zijn en daar waar een warme maaltijd tot de mogelijkheden behoren, is dat niet verkeerd.
• Bij een normaal leefpatroon, moet de avondmaaltijd eigenlijk het meest licht zijn. Je verbruikt dan minder, dus je mag ook wat minder (zwaar) eten.
• Afhankelijk van het moment van opstaan, reken je zeker zo’n 7 uur slaap terug en je weet hoe laat je uiterlijk naar bed moet.
• Een uur voordat je gaat slapen, breng je jezelf al in de “slaapmodus”. Dus geen actieve tablets, tv’s of telefoons meer en dim het licht iets meer. Eventueel doe je nog wat frisse lucht op.
• Je slaapt beter in een goed geventileerde donkere koele ruimte, dus zorg overdag voor frisse lucht of laat desnoods ’s avonds het raam een stukje openstaan.

Of iedereen deze lijst kan afvinken valt nog te bezien, want er zijn nog al wat mensen die allerlei klachten krijgen welke gerelateerd kunnen worden aan zaken op bovenstaande lijst waaraan niet voldaan wordt. Soms bewust en soms onbewust, maar met alles wat we willen doen in een beperkte tijd, lukt het simpelweg vaak niet.

Als je leefpatroon niet in het "standaard" plaatje past

Als je een baan hebt waar je veel energie uit haalt, maar als nadeel heeft dat je wisseldiensten moet draaien of alleen nachtdiensten, in ieder geval dus onregelmatig werk, dan moet je extra alert zijn. Als je veel uit je werk haalt, compenseert dit enigszins, maar als je slechts werkt omdat je geld moet verdienen, maar het werk niet leuk vindt, is dat nog lastiger. Zorg extra goed voor lichaam en geest om darmen, bloeddruk, hormonen en spijsvertering optimaal te houden.

Er zijn wat zaken waar je extra op kunt letten, zoals:

• Als je dienst klaar is, zoek dan je bed op.
• Slaap na je dienst niet te lang uit, maar probeer het normale ritme weer op te pakken.
• Zorg dat iedere afleiding op “uit” staat als je gaat slapen.
• Probeer de hoeveelheden cafeïne te beperken tijdens je dienst.
• Slaap donker in de slaapkamer en breng desnoods goed verduisterende gordijnen aan.
• Zoek de buitenlucht na je slaap op. Zorg dat je voldoende daglicht binnen krijgt.

Maak er geen gewoonte van

Er zijn ook mensen die die rustige nachtdiensten, bijvoorbeeld als bewaker waar je je tijd kunt vullen met studeren, prettig vinden. Maar maak er bij voorkeur geen gewoonte van. Je lichaam heeft daglicht nodig om vitamine D aan te maken en je biologisch ritme raakt helemaal in de war. Dit heeft voor iedereen weer andere gevolgen en kan variëren van een verstoorde stoelgang tot zware depressiviteit.

Tot slot

Slapen is gezond, je lichaam herstelt en zonder slaap kan grote gevolgen hebben. Maar nachtdiensten kunnen deel uitmaken van je beroep en zijn dus niet te vermijden. Dat je alert bent op je gezondheid is evident … althans, dat zou zo moeten zijn.