Elektronische sigaret: schadelijk of niet?

Gebruikers van een elektronische sigaret (e-sigaret) roken niet, maar dampen. Dat klinkt minder schadelijk dan roken. Maar is het dat ook echt? En wat zijn de gevolgen voor omstanders die de damp inademen? De meningen zijn verdeeld. Vergeleken met onderzoek naar de 'gewone' sigaret staat het onderzoek naar e-sigaretten in de kinderschoenen. Niet alle onderzoeken zijn belangeloos uitgevoerd. Voor- en tegenstanders van de e-sigaret trekken gebruikte onderzoeksmethodes en uitkomsten in twijfel. Een partij die al meerdere malen onderzoek heeft gedaan naar de e-sigaret is het Rijksinstituut voor Volksgezond en Milieu (RIVM). Wat is anno 2017 eigenlijk het standpunt van het RIVM over de e-sigaret?

• Geschiedenis van de elektronische sigaret
• Werking van de elektronische sigaret
• Onderdelen van een e-sigaret: driptip, clearomizer/atomizer, coil
• Vloeistof voor dampen in soorten en smaken
• Gezondheidsrisico's van een elektronische sigaret voor gebruikers
• Gevolgen elektronische sigaret voor gebruiker minder ernstig dan gevolgen gewone sigaret
• Onduidelijkheden over elektronische sigaret blijven bestaan
• Gezondheidsrisico's van een elektronische sigaret voor omstanders
• Minder schadelijke stoffen bij dampen of toch niet?

Geschiedenis van de elektronische sigaret

In 1963 vroeg de Amerikaanse uitvinder Herbert A. Gilbert patent aan op het idee voor een rookvrije en tabakloze sigaret. Het apparaatje moest een vloeistof met geur- en smaakstoffen omzetten in stoom die kon worden geïnhaleerd. Hoewel verschillende bedrijven aanvankelijk interesse toonden, lukte het niet deze voorloper van de e-sigaret in productie te nemen. Meer succes had de Chinese apotheker Hon Lik vanaf 2004. Zijn idee om door elektrische verdamping nicotine via de longen in de bloedbaan te brengen, werd omarmd in binnen- en buitenland. De e-sigaret was geboren!

Werking van de elektronische sigaret

Het principe van de e-sigaret is simpel. De meest voorkomende varianten zijn herbruikbaar en hebben een oplaadbare batterij. De batterij wordt opgeladen via het stopcontact of USB-aansluiting op de laptop. De batterij zorgt voor de hitte die een toegevoegde vloeistof doet verdampen. Inhaleren of het indrukken van een knopje zorgt ervoor dat de batterij in werking treedt.

Onderdelen van een e-sigaret: driptip, clearomizer/atomizer, coil

Dampers hebben hun eigen jargon. De driptip is een verwisselbaar mondstuk. Daarop wordt de atomizer of clearomizer bevestigd. Deze termen worden door elkaar gebruikt. De atomizer of clearomizer bevat een tankje voor het toevoegen van (nicotine)vloeistof. De coil is een gloeispiraaltje dat deel uitmaakt van de clearomizer. Dit onderdeel wordt regelmatig vervangen voor behoud van smaak en dampprestaties.

Vloeistof voor dampen in soorten en smaken

De vloeistof in een e-sigaret heet e-liquid (of kortweg liquid). Er zijn liquids in diverse smaken. Ook het nicotinegehalte varieert. Er zijn zelfs liquids op de markt die geen nicotine bevatten. Liquids bevatten diverse chemische stoffen. De samenstelling kan per liquid verschillen. De basis bestaat altijd uit propyleen glycol (PG) of vegetable glycerine (VG). Deze middelen kunnen water en andere stoffen absorberen. Nadeel van PG is dat het allergische reacties kan veroorzaken, zoals spierpijn en uitslag. Vegetable glycerine is dan een alternatief. Nadeel van VG is dat het erg stroperig is en (overheersend) zoet van smaak. Soms wordt een mengsel van PG en VG gebruikt.

Gezondheidsrisico's van een elektronische sigaret voor gebruikers

Het lurken aan een elektronische sigaret is niet zonder risico's. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM (2014). De damp bevat stoffen in concentraties die bij inhalatie schadelijk zijn voor de gezondheid. Het gaat daarbij niet alleen om nicotine en propyleen glycol, maar ook om diverse andere stoffen. Mogelijke gevolgen: irritatie, schade aan de luchtwegen, hartkloppingen en een verhoogde kans op kanker.

Gevolgen elektronische sigaret voor gebruiker minder ernstig dan gevolgen gewone sigaret

Het RIVM beveelt de e-sigaret niet aan. Toch erkent de instelling dat de gezondheidseffecten veel minder ernstig zijn dan bij het roken van tabak. Daarbij bestaat het risico op longkanker, hartinfarct en beroerte, longemfyseem en COPD, en mond-, tong-, slokdarm-, maag- en blaaskanker.

Onduidelijkheden over elektronische sigaret blijven bestaan

De samenstelling van de e-liquids verschilt onderling enorm. Daarbij gaat het niet alleen om de hoeveelheid nicotine, maar ook om andere schadelijke stoffen. De tekst op de verpakking correspondeert bovendien niet altijd met de inhoud. Hierdoor is het lastig eenduidige uitspraken te doen over de schadelijke gevolgen. Veel gebruikers combineren gewone sigaretten met een e-sigaret en het aantal trekjes per gebruiker per dag varieert sterk. De-sigaret is nog relatief nieuw en over gezondheidsrisico's op lange termijn is nog veel onduidelijk.

Gezondheidsrisico's van een elektronische sigaret voor omstanders

Voor omstanders is het gebruik van een e-sigaret niet per definitie onschadelijk. In de uitgeademde lucht komen schadelijke stoffen voor, zo concludeert het RIVM in 2016. Lichte keel-, neus- en oogirritatie kan het gevolg zijn. Bij het gebruik van e-liquids met nicotine kunnen omstanders last krijgen van hartkloppingen en verhoogde bloeddruk. De gezondheidsrisico's zijn wel sterk afhankelijk van de gebruikte vloeistof, de wijze van inhaleren, ventilatie en afmetingen van de ruimte waarin wordt gedampt.

Minder schadelijke stoffen bij dampen of toch niet?

Doordat een e-sigaret niet nasmeult, komen na het gebruik geen schadelijke stoffen meer vrij. Dit is een voordeel van e-sigaretten ten opzichte van tabak. Over inhalatie van sommige stoffen in een e-sigaret bestaat nog wel onduidelijkheid. Van sommige stoffen is anno 2017 volgens het RIVM nog niet bekend of zij een risico voor de gezondheid vormen.