Bacopa monniera voor het geheugen

Bacopa monniera is een plantje dat in de moerassige gebieden van India welig tiert. Sedert eeuwen staat deze plant bekend als een hersentonicum. Ter plaatse kennen ze de plant onder de naam brahmi, afgeleid van 'brama', d.i. de schepper. Omdat in India de hersenen beschouwd worden als de zetel van het creatieve intellect, duiden ze elke plant met invloed op de hersenen aan met de term brahmi. In de ayurveda is de plant al gedurende 3000 jaar in gebruik en ondergebracht in de medhya-rasayana (medhya = verstand). Indicaties voor bacopa monniera zijn: angst, concentratieproblemen, slecht geheugen en epilepsie. In sommige gebieden van India is brahmi ook een afrodisiacum, in Sri Lanka is het een koortswerend middel en in de Filipijnen een vochtafdrijvend middel.
Bacopa monniera is lid van de familie van de Scrophulariaceae. Het is een klein plantje met purperen bloemen en dikke, vettige bladeren, dat op vochtige zandgronden, bijvoorbeeld langs rivieren en in moerassen, goed groeit.

Werkzame stoffen en werking van Bacopa

Het belangrijkste bestanddeel van Bacopa is bacoside A, een saponine dat na opsplitsing uit een jujubogenine en pseudojujubogenine blijkt te bestaan. Dit zijn triterpeensaponinen, waarvan in Bacopa monniera ook andere bacopasaponinen A, B, C, D en G, en de bacopasiden I t.e.m. V beschreven zijn. De bacopasiden zijn een groep van saponinen die uniek zijn voor Bacopa monniera zijn.

Mogelijke werking op de neurotransmitters

De belangrijkste neurotransmitter die de aandachtsprocessen in de hersenen stuurt, is acetylcholine. Alle (hersen)processen die door acetylcholine gestuurd worden, behoren tot het cholinerge systeem. Een veel voorkomende ziekte die de cholinerge zenuwen vernietigt, is Alzheimer. De ziekte van Alzheimer is gekend om het geheugenverlies, maar alzheimerpatiënten hebben ook last van andere aandachtsstoornissen. Bacopa monniera beschermt tegen acetylcholine-uitputting. Ze remt het acetylcholine-esterase-enzym.

Een ander mogelijk werkingsmechanisme is via het noradrenerge systeem, het zenuwnetwerk dat onder leiding staat van de neutrotransmitter noradrenaline. Noradrenaline is zowel neurotransmitter als een hormoon. De functies van het noradrenerge systeem zijn niet eenvoudig uit te leggen. Ze maakt deel uit van het orthosympathische zenuwstelsel dat de vlucht of vechtreactie in gang zet. Het verhoogt de alertheid. Bacopa monniera onderdrukt het noradrenerge systeem en zou via deze route tegen cholinerge aftakeling beschermen.

Wetenschappelijk onderzoek

In 1980 kwam voor het eerst een studie uit waarin Bacopa monniera het geheugen en leergedrag bleek te verbeteren bij patiënten met een angstneurose. Nadien kwam een commercieel (en gestandaardiseerd) preparaat van Bacopa monniera op de Indische markt met opmerkelijke noötrofische eigenschappen: verbetering van de aandacht, het geheugen. Een studie met 300 mg Bacopa monniera extract verbeterde de leerfuncties en het geheugen bij mensen. Het verlaagde ook het hartritme, maar had geen effecten op het humeur, de bloeddruk of op de concentratie. In een andere studie zorgde bacopa-extract er voor dat nieuw aangeleerde feiten beter werden onthouden. In een Australisch onderzoek zorgde Bacopa voor verbetering van het werkgeheugen en een hogere nauwkeurigheid van herinneringen.

Bijwerkingen

Er waren geen bijwerkingen van Bacopa monniera bij doseringen van 300-450 mg extract (20 % bacosides) gedurende 30 dagen, buiten enkele ongemakken van het spijsverteringsstelsel. Toch voorzichtig zijn wanneer je Bacopa monniera samen met andere kalmerende geneesmiddelen gebruikt. Best in samenspraak met je arts gebruiken.

Namen van Bacopa monniera of Bacopa monnieri

Water Hysop, Coastal Waterhyssop, Brahmi, Thyme-leafed gratiola, (Engels), Aziatische waternavel (Nederlands) niet te verwarren met Hydrocotile asiatica.