Hersentonica uit de Ajurveda

Tonica nemen in Oosterse geneeswijzen zoals de Ajurveda een eigen plaats in. Enkele van deze planten worden specifiek aangeduid als hersentonica. De meeste bekende zijn Centella asiatica, Bacopa monniera, Valeriana wallichii, Withania somnifera en Asparagus racemosus. Ze zijn rijk aan essentiële voedingsstoffen voor de hersenen en het zenuwstelsel. Ze worden gebruikt om de geestkracht, het verstand, het opnemingsvermogen, het uitdrukkingsvermogen, de lichaam-geest-coördinatie, het geheugen, het leervermogen en de concentratie te versterken.

Centella asiatica

Centella asiatica is een kruipende plant die op vochtige plaatsen zoals oevers en geïrrigeerde velden overal in Azië te vinden is. De plant groeit tot op een hoogte van 2000 meter. De plantendelen blad, vrucht, wortel en zaad worden wel afzonderlijk gebruikt maar in de meeste gevallen gebruikt men de gehele plant. In de klassieke leerboeken wordt centella aangeduid als zijnde verjongend. Ook in China wordt de plant al eeuwenlang gebruikt als hersentonicum. C. asiatica is geschikt bij geheugen- en leerproblemen, slechte concentratie en aandachtstekortstoornissen. Ze heeft een uitermate hoog gehalte aan B-vitaminen, name B1, B2 en B6, essentieel voor het goed functioneren van het zenuwstelsel. Onderzoek toont aan dat centella de sociale vaardigheden verbetert en angsten en mentale vermoeidheid vermindert. C. asiatica wordt in Zuid-Oost-Azië, van India tot de Filipijnen, als groente gegeten. In Shri Lanka zegt men dat deze plant het lievelingskostje is van olifanten. Vele traditionele toepassingen zijn door modern onderzoek bevestigd.

Bacopa monniera

Bacopa monniera (ook Herpestis monniera, brahmi) wordt sinds mensenheugenis gebruikt in de ayurveda als tonicum voor de hersenen om het geheugen, het leervermogen en de concentratie te verbeteren. Chopra vermeldt het gebruik bij angst en epilepsie. B. monniera heeft een rustgevende en voedende werking op de hersenen en versterkt het bewustzijn. De plant werkt harmoniserend op het denkvermogen en de ademhaling en ontspant bij krampen en spasmen. Recent onderzoek is gericht op cognitieve effecten, geheugen, leervermogen, concentratie, angst, epilepsie en maagzweren. Deze studies bevestigen de traditionele ayurvedische bevindingen. Klinisch onderzoek toont verbetering van concentratie, geheugen, leervermogen en algehele mentaal functioneren, alsmede ruimtelijk inzicht en visueel geheugen.

Asparagus racemosus

Asparagus racemosus (shatavari) bevordert het denkvermogen, het geheugen, de weerstand en jeugdigheid. Vanwege de tonische en verkoelende werking op de ogen kent deze plant toepassing bij oogziekten. Shatavari is verwant aan de aspergeplant en komt in India in het wild voor in de hoger gelegen bosgebieden van de Himalayaketen. De plant wordt tevens op grote schaal verbouwd voor de wortels. Het poeder van de wortel is een belangrijk regeneratiemiddel en tonicum dat al duizenden jaren wordt gebruikt. Het is bijzonder nutritief, verzachtend en kalmerend en heeft een positieve invloed op de vochthuishouding. A. racemosus staat ook bekend als een verjongend middel voor de vrouw en wordt daarom ook wel ‘vrouwenginseng’ genoemd. Deze plant heeft een regenererende en versterkende werking op de voortplantingsorganen en hormoonhuishouding.

Valeriana wallichi

Net als de Westerse varianten is de Indiase valeriaan een van de beste kruiden voor het zenuwstelsel. Deze plant is sterk ‘aardend’ en geeft meer stabiliteit in geval van flauwvallen, duizeligheid, rusteloosheid en slaapstoornissen. De gebruikte plantendelen zijn de wortelstok of de gehele plant. De klassieke leerboeken noemen het gebruik van de plant en zijn werking op het centrale zenuwstelsel. De plant is inheems in de wat mildere klimaatregio van de op 3000 meter gelegen hooglanden van de Himalaya en Kashmir.

Withania somnifera

Withania somnifera komt van nature voor in de wat drogere gebieden van India, met name in de woeste open vlakten gelegen tegen het Himalayagebergte tot op een hoogte van 1600 meter. De plant wordt ook verbouwd. Gebruikte plantendelen zijn de wortel en het blad. De Sanskrietnaam voor Withania somnifera is ashwagandha. De plant wordt vaak beschouwd als de Indiase equivalent van ginseng. Maar in tegenstelling tot ginseng heeft ashwagandha meer een kalmerende invloed op het zenuwstelsel waardoor het meer geschikt is als middel bij nerveuze uitputting. Bij geheugen- en concentratiestoornissen wordt ashwagandha samen met brahmi gebruikt.