De geneeskracht van digitalis of vingerhoedskruid

Vingerhoedskruid is een meerjarige plant die vrijwel iedereen kent. Hij groeit in de steden spontaan op tussen de stenen. Verder vind je hem in bossen. Hij wordt gebruikt als sierplant want het is een aangename plant om te zien. De bloemetjes die bloeien van mei tot oktober, zijn meestal magentaroze maar kunnen veel meer kleuren hebben en ze bloeien rondom de middensteel. De witte digitalis is een zeldzame plant in Nederland. De plant heeft geneeswaarde, ondanks dat het als zeer giftige en oneetbare plant geldt. Het komt vaak voor dat een giftige plant in minieme concentraties medicinale eigenschappen heeft. Omdat er veel cardioglycosiden in de plant zitten wordt hij in de fytotherapie gebruikt bij hart- en vaatproblemen.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Botanische tekening digitalis / Bron: Kilom691, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Digitalis in vroegere tijden

Vroeger vertelde men elkaar dat elfjes de bloemen van deze geneesplant als hoed droegen. De plant zou alle bovennatuurlijke wezens begroeten. De plant werd gezien als heksenplant; er was een ingrediënt in heksenzalf. Een digitalis in huis zou de melk zuur maken. Wanneer een heks iemand wou beheersen zou deze het slachtoffer overhalen om een kruis te dragen van de doorns van de meidoorn waarop een vingerhoedsbloem gestoken was. Omstreeks het jaar 1000 werd vingerhoedskruid het eerst vermeld als geneeskruid. Men gebruikte het in eerste instantie alleen voor omslagen bij wonden. Het eerste inwendige gebruik werd rond 1750 vermeld; dat was bij oedemen. William Wilthering, een Engelse botanicus, was de eerste die de medische werking van digitalis bij oedemen beschreef en hij merkte eveneens op dat het ook een effect had op de polsslag. Tegenwoordig wordt de plant met name gebruikt bij hartaandoeningen.

Naamgeving

De Latijnse naam van digitalis is Digitalis purpurea. In het Nederlands wordt deze plant naast gewoon vingerhoedskruid ook Poppeschoenen, Slangenbloem, Judasbeurs, Pijpskop, Pijpenkop en Onze-Lieve-Vrouwe-Handschoen genoemd. Digitalis is een samenstelling van de Latijnse woorden ´digit´ en ´alis´ wat letterlijk ´vinger´ en ´vleugels´ betekent. Purpurea slaat op de magenta kleur die met een enigszins verouderd woord in het Nederlands als ´purper´ wordt aangeduid.

Werkzame stoffen

Van digitalis wordt enkel het blad gebruikt. De bladeren worden van de bladstelen ontdaan en gedroogd. De wilde planten hebben meer gifstoffen of medicinale stoffen in zich dan gekweekte versies. In de bladeren bevinden zich met name digitalis glycosiden A, B en E. Ook bevat het digitoxigenine, gitoxine en glucogitaloxine. Naast de digitalis purpurea wordt ook de Digitalis lanata gebruikt. Deze plant heeft een iets andere inhoud; ze bevat dixogine, acetyldigitoxine, acetylgitoxine en acetylgitaloxine.

Digitalis purpurea werkt na één tot vier uur met een piek tussen acht en 14 uur.
Digitalis lanata werkt na een half tot twee uur met een piek tussen twee en zes uur.

Digitalis, goed bij hartproblemen

In de fytotherapie is het gebruik van digitalis vrijwel volledig verlaten maar in de homeopathie en reguliere geneeskunde wordt het nog gebruikt. Zowel de Digitalis purpurea als de Digitalis lanata zijn gifitge plant. Je kunt er niet zelf mee experimenteren omdat de therapeutische hoeveelheid dichtbij de toxische waarde ligt. Daarom moet het enkel onder dokterstoezicht worden gebruikt. Het wordt zelden gebruikt door natuurartsen. De cardioglycosiden in digitalis vergroten de contractiekracht van de hartspier. Daardoor wordt er per hartslag meer bloed rond gepompt. De plant wordt om deze reden soms ingezet patiënten met hartzwakte. Daarnaast zorgt digitalis voor een meer

Digitalis / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

regelmatig hartritme.

Atriale fibrillatie of voorkamerfibrillatie,
Hartritmestoornissen of supraventriculaire tachycardie,
Hartinsufficiënte of hartzwakte.

Reguliere geneeskunde

Digoxine uit vingerhoedskruid is de belangrijkste werkzame stof van het medicijn lanoxin dat op de markt wordt gebracht door Aspen pharma. Met andere woorden: digitalis is één van de vele geneesplanten uit de traditionele geneeskunde die zijn weg heeft gevonden naar de reguliere geneeskunde. In Nederland gebruikten anno 2013 25.000 patiënten digoxine.

Veiligheid digitalis

In de fytotherapie zien de artsen de gevaren van het cumulatieve effect van de giftige inhoudsstoffen van digitalis. Overdosering kan een averechts effect hebben omdat het ernstige hartritmestoornissen en zelfs een hartstilstand kan veroorzaken. Minder ernstige bijwerkingen zijn: misselijkheid en braken. Farmaceutische digitalis preparaten zijn veiliger om mee te werken. Wanneer er toch wordt besloten om aan de slag te gaan met digitalis, doe dit alleen op voorschrift van een arts. Meer veilige alternatieve voor in de fytotherapie zijn: lelietje-van-dalen en zeeajuin.