De geneeskracht van knopig helmkruid

Knopig helmkruid is een vaste plant en groeit in vrijwel geheel Europa en een klein deel van West-Azië. In Noord Amerika is de plant ingevoerd en op sommige plaatsen succesvol genaturaliseerd. De plant houdt van bermen en halfschaduw en kan goed tegen winterse omstandigheden; hij kan minstens -15 overleven. De wortels van knopig helmkruid zijn eetbaar maar smaken niet lekker; ze worden alleen in tijden van hongersnood gegeten. In de volksgeneeskunde is deze plant lang een medicijn geweest en tegenwoordig zijn enkele medicinale werkingen door wetenschappelijk onderzoek bevestigd. Vandaar dat de plant wordt gebruikt in de fytotherapie, een moderne vorm van kruidengeneeskunde. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Traditioneel gebruik
• Naamgeving
• Werkzame stoffen
• Knopig helmkruid bij huidproblemen
• Helmkruid, goed bij spier-, gewrichts- en peesontsteking
• Overige medicinale werkingen
• Dosis en veiligheid
• Bezoek een arts of fytotherapeut

Traditioneel gebruik

Knopig helmkruid is eetbaar. In 1628 werd het stadje La Rochelle omsingeld door de troepen van Kardinaal Richelieu. In het stadje wist men te overleven omdat er veel knopig helmkruid binnen de stadsmuren groeide waarvan de wortels gegeten werden. In Frankrijk wordt het plantje nog steeds ´herbe de la siege´ genoemd, wat belegeringskruid betekent. Van oudsher is deze plant al gebruikt om het bloed te reinigen wat positieve gevolgen heeft op huidziekten.

Naamgeving

In het Latijn wordt knopig helmkruid Scrophularia nodosa genoemd. Nodosa betekent ´knoestig´ of ´knoopachtig´ en dat slaat op de vorm van de wortel. Scrofuleus is een enigszins verouderd Nederlands woord en betekent ´klierachtig´. Dat slaat op het feit dat vroeger knopig helmkruid werd gebruikt bij ziekten van de lymfeklieren. Het werd ook ingezet bij scrofulose, een halsklierziekte.

Werkzame stoffen

Van knopig helmkruid wordt voor fytotherapeutische doeleinden het bovengronds groeiende kruid gebruikt. Hierin zitten de volgende werkzame stoffen: de iridoïdeglycosiden harpagide, aucubine, 6-alfarhamnopyranosylcatapol en catapol, flavonoïden zoals diosmine, diosmetine, acacetine, rhamnoside en hesperidine, de fenolzuren ferulazuur, isoferulazuur, p-coumaarzuur, koffiezuur, vanillinezuur, chlorogeenzuur, cardioglycosiden, resinen en organische zuren.

Knopig helmkruid bij huidproblemen

Knopig helmkruid heeft depuratieve oftewel bloedzuiverende kwaliteiten. Deze worden vooral aangewend bij huidproblemen. Dat zit hem vooral in het feit dat het een diuretisch kruid is. Vocht wordt sneller uit het lichaam gedreven. In het bloed zit vocht samen met allerlei gifstoffen opgeslagen die door allerlei redenen niet uit het lichaam wordt gedreven. Dat komt met name door een voedingspatroon waarbij men veel toxische stoffen binnen krijgt, zoveel dat het lichaam het niet allemaal kan verwerken en de gifstoffen tijdelijk poogt op te slaan in het bloed. Urinezuur wordt sneller uit het lichaam gedreven en het is eveneens een mild laxerend middel. Door deze medicinale werkzaamheden wordt knopig helmkruid in de fytotherapie ingezet bij de volgende indicaties:

• Eczeem,
• Psoriasis,
• Chronische huidziekten met irritatie en jeuk,
• Chronische ontstekingen gepaard met opgezwollen lymfeklieren,
• Constipatie.

Helmkruid, goed bij spier-, gewrichts- en peesontsteking

Knopig helmkruid is een sterk ontstekingswerend middel. Net als duivelsklauw beschikt het over iridoïden die verantwoordelijk zijn voor het ontstekingsremmende effect. Om deze reden zijn er natuurgeneeskundigen en fytotherapeuten die knopig helmkruid inzetten bij de volgende indicaties:

• Gewrichtsontsteking,
• Spierontsteking,
• Peesontsteking.

Overige medicinale werkingen

De belangrijkste werkingen van knopig helmkruid staan hierboven beschreven. De in deze alinea genoemde indicaties worden onvoldoende gedekt onderzoek.

• Er zitten cardioglycosiden in knopig helmkruid. Daarom wordt het gebruikt om de hartfunctie te ondersteunen en de bloedcirculatie te verbeteren. Zwakke hartfunctie is een indicatie van helmkruid.
• Knopig helmkruid zou werken bij goedaardige borsttumoren maar daarvoor is geen bewijs.
• Knopig helmkruid zou ingezet kunnen worden bij aambeien.
• Uitwendig wordt knopig helmkruid gebruikt bij zonnebrand, lichte brandwonden, luiereczeem en lichte verwondingen.

Dosis en veiligheid

Er is een aantal manieren om deze geneesplant te gebruiken.

• Tinctuur: 2 tot 4 ml per dag (1:5, 40%),
• Driemaal per dag een thee of infuus van één tot drie theelepels gedroogd kruid, laat het 15 minuten zachtjes doorkoken,
• Neem twee tot acht gram kruid per dag in.

Knopig helmkruid heeft een stimulerende werking op het hart; daarom wordt het afgeraden bij mensen met tachycardie of te snelle hartslag. Wanneer je andere geneesplanten met cardioglycosiden gebruikt, zoals digitalis, moet je knopig helmkruid alleen aanwenden in overleg met je fytotherapeut.

Bezoek een arts of fytotherapeut

Een groot deel van de informatie over de in dit artikel genoemde geneesplant komt uit het boek Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst. Dat is een handboek in de fytotherapie. Het is echter niet geschikt om aan zelf-genezing te doen. Wie ergens last van heeft dient een arts of fytotherapeut op te zoeken voor een goede diagnose en keuze voor de beste middelen, afgestemd op jouw persoonlijke situatie. De kennis en wetenschap die hier genoemd staan is van puur informatieve aard.