Kamille, recepten van vroeger

Sinds de dagen van Dioscorides wordt kamille al gebruikt tegen nerveuze stoornissen tot hysterie toe, voor de spijsvertering, om de eetlust te bevorderen, indigestie, winderigheid en andere soorten maagziekten. Het was ook altijd een ontspannend middel bij hoofdpijn, vermoeidheid, slapeloosheid en in gebruik tegen vele vrouwenkwalen, zoals menstruatiekrampen en pijn bij de bevalling.

Vroegere kruidkundigen waren enthousiast en veelal poëtisch in hun loftuitingen ten aanzien van de kamille. Gerard schreef het voor 'aan hen die op het punt van uitputting staan', en noemde het 'een plant van grote weldaad'.
'Kamille staat onder de heerschappij van de zon,' schreef Culpeper, 'en natuurlijk is het goed en dankbaar voor de maag'. Hij be­val het aan als tonicum bij algehele zwakte en ter versterking van de maag, terwijl hij beweerde dat een afkooksel van de bloemen 'alle steken en pijnen in de zij wegneemt'.

Dodoens blijft natuurlijk onze favoriete leraar.

Over de naam van kamille schrijft hij 'Dat ierste gheslacht van wilde Camillen/ wordt nu ter tijt gheheeten Chamaemelum album. In die Apoteke Camomilla/ daert voor dat recht Leucanthemum ghebruyckt wordt. Ende daer naer in Hoochduytsch Chamill. In Franchois Camomille/ hoe wel nochtans dattet die rechte Camille niet en is/ ende daerom hebben wy tselve Chamaemelum sylvestre genaempt/ dat is in Duytsch wilde Camille. In Franchois Camomille sauvage'.........'Dese Camille is seer goet bevonden tseghen dat Colica dat is pijne ende weedom in die dermen/ ende tseghen dat graveel/ zy doet oock dwater rijsen/ in der manieren gelijck die Roomsche camille ghebruyckt'.
Ook in onze tijd blijft de Echte kamille dé plant tegen krampen in de darmen, nu ook goed te gebruiken tegen een moderne vorm van colica, namelijk IBS of spastisch colon. Ook als olie in en uitwendig blijft het advies van Dodoens geldig, al gebruiken wij nu liever de Echte kamille en niet de Roomse. 'Olie van deser Camille is oock seer goet tot alle pijne/ weedom/ vermoetheyt/ verstijftheyt/ herdicheyt ende verstoptheyt/ ghelijck die olie van die andere Camille/ ende in die Clysterien diemen tseghen die cortsen ghebruyckt is dese olie beeter ende dienstelijcker/ dan die van den bloemen van Roomsche Camille ghemaeckt is'.

Manzanilla

Vroeger maar ook nu nog word Echte kamille in Saksen op grote schaal geteeld voor medicinale doeleinden, en in de zestiende eeuw werd dit gedicht geschreven ter ere van kamille, waarin de bekoorlijke oud-Saksische naam Maythen voor komt (naar een Grieks woord dat 'appels-van-de-aarde' betekent).

Bedenkt toch gij, Maythen,
Wat gij verrichtte. . .
Dat nooit door komende ziekte
Fataal getroffen werd een mens
Daar wij hem gaven Maythen
Tot medicijn gemengd.

In Spanje heet kamille manzilla (appeltje) of manzanilla en als je liever wijn dan thee drinkt, kunt u het ook in die vorm krijgen. De Spanjaarden kruiden een van hun lichte sherry's, Manzanilla ge­heten, met kamille. Men schrijft deze wijn toniserende eigenschappen toe, deze wijn zou zowel een ontspannende als opbeurende werking hebben.

Hongaarse zigeuners maken een uitstekend tonicum door een kwart kop sterk afkooksel van gedroogd waterdrieblad toe te voe­gen aan driekwart kop kamillethee. In de bloeitijd verzamelen ze de verse bloemen, drogen die en gebruiken dan de kamillebloemen in thee en andere middelen. Van de bladeren van het waterdrieblad maken ze een krachtig medicinaal extract, dat wordt gebruikt om talloze kwalen te behandelen. Dit waterdrieblad, Menyanthes trifoliata, is een bitterstofplant, die de maagwerking aanzet, net zoals Duizendguldenkruid en Gele gentiaan.

Voor een algeheel slechte conditie en voor alle bronchiale klach­ten is een sterk afkooksel van kamillethee, de wortel van de smeerwortel en de iepenbast, een favoriet zigeunermiddel. De dosering is: een halve kop van het afkooksel met een halve kop hete melk, aangezoet met honing. De smeerwortel in dit recept kun je ook vervangen door de heemstwortel. Iep is wel merkwaardig omdat we in de moderne fytotherapie deze boom nauwelijks nog gebruiken.

Kamille snuiven

Een populair kruidenboek uit de zeventiende eeuw, Ram's Little Dodoen adviseerde het opsnuiven van de geur van kamillebloemen, niet te­gen lichamelijke kwalen, maar als een doe-het-zelf kalmeringsmiddel. Om de geest te kalmeren, snuif kamille, eet salie. . . was met mate, slaap goed en geniet van het horen van melodie en zang.
Dit is een behartenswaardig advies dat al dateert uit 1606 maar dat nu in 2010 nog steeds geldig is.