Seks als passie

Seks als passie kan op verschillende wijzen voorkomen. In alle gevallen is er verlangen naar bevrediging van lustvolle gevoelens. Het zijn vooral hersenprocessen die hierbij een rol spelen. De werking van seksuele passie is bij de man anders dan bij de vrouw. Als er afstemming is dan kan er sprake zijn van echte seksuele passie tussen partners. Als er geen afstemming is dan kan het leiden tot excessen. Bij dwingende (obsessieve) seksuele passie is hulp gewenst. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van verschillende behandelmethoden, waarvan enkele worden toegelicht.
Volgens de Canadese passieonderzoeker Vallerand wordt onder passie verstaan: een groot verlangen naar iets waaraan veel tijd en energie wordt besteed en waarbij ook frustratie en tegenslag (lijden) voorkomt. (1)
Mensen die seks willen, hebben een groot verlangen om handelingen uit te voeren die samenhangen met lichamelijke opwinding en bevrediging. Ze streven ernaar om deze handelingen uit te voeren met iemand of eventueel zonder iemand (masturbatie). In het laatste geval kunnen ze gebruik maken van foto’s, films, kledingstukken e.d.

'Ik ben al 32 en ik ben verslaafd aan masturbatie en pornografie. Ik heb het gevoel dat deze twee mij belemmeren bij het vinden van een partner'. (2)

Het streven naar bevrediging kan zo groot zijn dat frustraties, tegenslagen, worden overwonnen om het doel van bevrediging te bereiken. Als bijvoorbeeld de partner afwijzend of minder aantrekkelijk is, kan dat leiden tot vreemd gaan. Bij gebrek aan bevrediging kunnen er ook vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomen als aanranding, verkrachting, seksuele mishandeling, seksuele intimidatie, incest en seksueel misbruik. Maar ook ongewenste aanrakingen, of masturbatie in een openbare ruimte kunnen voorkomen om frustratie of tegenslag te overwinnen. (3)

De werking van passie en seksualiteit in het brein

Passie ontstaat als je geraakt wordt door iets wat je leuk vindt en graag wilt. Deze ervaring komt in het hersengebied van de gevoelens, de amygdala. Als dit gebiedje wordt geactiveerd wordt dan krijgt een ander hersengebiedje (het ventral tegmentale area) een seintje om het plezierstofje dopamine af te scheiden. Dit stofje gaat via neuronenpaden (zenuwdraden) naar tal van andere hersengebieden. Een van die hersengebieden is het pleziergebied (nucleus accumbens). Dit is het gebied dat ons in beweging zet (motiveert) om iets na te streven wat we prettig vinden. Bij seks gebeurt in feite hetzelfde. Hormonen als testosteron (bij mannen) en oestrogeen (bij vrouwen) activeren de amygdala waardoor dopamine wordt afgescheiden. Het pleziergebied wordt in beweging gezet waardoor er activiteit ontstaan om bepaalde handelingen, die te maken hebben met seksuele lust, te verrichten. Het hersengebied aan de voorkant, de prefrontale cortex, heeft het vermogen om de lust af te remmen. Is de lust echter sterker dan het vermogen om af te remmen dan kan dat leiden tot excessen.(4)
Jongeren, bij wie de voorkant van de hersenen zich pas volledig op ongeveer 22 jarige leeftijd ontwikkeld, en volwassenen met een onvoldoende werkend remvermogen kunnen vooral problemen hebben van het onder controle kunnen houden van seksuele gevoelens.(5)

Waardoor heeft de man sterke seksuele passie?

Testosteron speelt een grote rol speelt bij seksuele opwinding van de man. Gemiddeld maakt de man ongeveer 7 mg per dag testosteron aan, de vrouw ongeveer 1-2 mg per dag. Seksuele gedachten, seksueel gedrag en vitaliteit worden sterk door testosteron bepaald. Door testosteron is de man over het algemeen sterk visueel ingesteld. Daardoor raakt hij gemakkelijk opgewonden als hij een sexy vrouw ziet. Als man is het bijvoorbeeld moeilijk om niet te kijken, naar een vrouw met sexy kleding. Het roept bij hem verlangen op tot seksuele fantasieën of handelingen. Dat kan zich uiten in zelfbevrediging of het streven naar geslachtsgemeenschap.

Waardoor en wanneer heeft de vrouw seksuele passie?

Bij vrouwen spelen de hormonen oestrogeen en progesteron een grote rol. De menstruatiecyclus is sterk bepalend voor de seksuele passie van de vrouw. In de eerste helft van de cyclus, dus de eerste twee weken na het ongesteld zijn, wordt veel oestrogeen aangemaakt. Oestrogeen zorgt ervoor dat er bij de vrouw een eisprong (ovulatie) kan plaatsvinden. Het draagt bij aan de verleidelijke uitstraling van de vrouw. Ook maakt het lichaam klaar voor geslachtsgemeenschap. Rondom de eisprong is de kans op een zwangerschap het grootst. De vrouw heeft dan het meeste zin om te vrijen.

Onderzoek bij Amerikaanse studentes laat zien dat ze zich onbewust modieuzer kleden rond de eisprong. Ze gaan dan eerder rokken aan trekken in plaats van broeken, dragen meer sieraden, lieten meer huid zien en hun seksuele activiteit nam toe. Danseressen in een striptent bleken rond de ovulatie 335 dollar per avond meer te verdienen dan anders (dan verdienden ze 185 dollar). De onbewuste uitgezonden veranderingen in de vrouw wordt blijkbaar ook door de buitenwereld opgemerkt. (6,7)
In de tweede helft van de cyclus (de twee weken voordat de vrouw weer ongesteld wordt), wordt meer progesteron aangemaakt. Oestrogeen vermindert. Hierdoor neemt de seksuele passie af.
Bij vrouwen blijkt over het algemeen sfeer belangrijk te zijn om passie voor seks te hebben. Bij mannen is dat niet het geval.

Als seksuele passie tot geweld leidt

Een belangrijk kenmerk van passie is dat het verlangen zo groot is dat tegenslagen en frustratie worden overwonnen. Als vrouwen zich uitdagend gedragen of kleden dan kunnen de seksuele verlangens van de man om seks te hebben zo groot worden dat hij deze niet meer kan bedwingen Als zijn toenadering wordt afgewezen kan er sprake zijn van sterke frustratie. Het remminggebied in de hersenen, de prefrontale cortex, moet worden ingeschakeld om niet tot daden over te gaan. Is dit hersengebied niet sterk genoeg om de hevige verlangens in toom te houden dan kan de man de frustratie omzetten in agressie. Seksueel geweld als aanrandingen en verkrachtingen, maar ook intimidatie, dreiging, kan het gevolg zijn. Omdat het krachtige seksuele hormoon testosteron vooral bij mannen voorkomt zijn zij meestal de veroorzakers van seksueel geweld.

Als seksuele passie dwingend wordt

Seksuele passie kan dwingend worden. Het verlangen om op een of andere wijze met seks bezig te zijn is dan zo groot dat men er niet zonder kan. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen seksuele dwanggedachten en dwanghandelingen

Seksuele dwanggedachten

De gedachte dat de seksueel aantrekkelijke persoon, en dat kan de geliefde zijn, er niet meer voor hem of haar alleen is, maar ook voor anderen belangstelling heeft. Deze gedachte kan zo dwingend (obsessief) worden dat de ander gek wordt door jaloezie en bezitterigheid. De relatie kan hierdoor zelfs worden verbroken waardoor de obsessieve persoon kan worden overspoeld door paniek, onzekerheid, angst en pijn. Als het niet tot dwanggedachten blijft, kan het overgaan tot dwanghandelingen.

Seksuele dwanghandelingen

Hierbij gaat het om handelingen, meestal, voortkomend uit dwanggedachten. Hierbij kan worden gedacht aan stalking, dreigen, het plaatsen van negatieve berichtgeving of foto’s op internet, het bestellen via internet van allerlei goederen en deze op het adres van de ‘geliefde’ laten bezorgen. Ook aanranding, verkrachting, incest kunnen het gevolg zijn.

Als seks echt passie wordt

Als er echt een groot verlangen is naar de ander dan zullen tegenslagen en frustratie worden ingecalculeerd en geaccepteerd. Dat vereist, zoals we zagen, een goed werkende prefrontale cortex met remmend vermogen. Afwijzing doet pijn maar zal moeten worden aanvaard. Jaloezie zal, hoe moeilijk ook, in toom moeten worden gehouden. Kan het gedrag van de ander aanvaard worden dan gaat het niet allen meer om de seks maar om sfeer dat leidt tot iets diepers en intensers. Seksuele bevrediging in de vorm van gemeenschap is dan een uitingsvorm, maar niet het enige doel. Bevrediging kan ook in de knuffelsfeer liggen. Het met elkaar praten is hierbij belangrijk.

“Mijn man wil altijd met me naar bed, maar ik heb niet altijd zin. Hij voelt het als een afwijzing. Ons huwelijk stond op springen. We hebben besloten om hulp te vragen. Dat heeft prima geholpen. Hij begrijpt mij beter en ik hem. We praten en knuffelen nu meer. En af en toe – als ook ik wil- gaan we naar bed. Het is nu leuker” (vrouw 35 jaar, moeder van 2 kinderen)

Als seksuele passie afneemt

Als de passie voor seks verdwijnt door afnemende gevoelens voor de ander of door ouderdom dan kan passie zich op andere zaken richten. Bij sublimatie kan seksuele energie worden omgezet in energie voor bijvoorbeeld een hobby of werk. Ook mogelijk is dat de seksuele passie zich niet meer richt op de eigen partner maar op een ander.

“mijn man is na 40 jarig huwelijk een paar keer vreemd gegaan met een oud collega. Ik had dit nooit verwacht. Steeds krijg ik beelden dat hij met haar neukt. We leven nu als boer en zus. Zelf kom ik hier niet meer uit. Zowel hij als ikzelf willen toch met elkaar verder, al is het maar om financiële reden. We gaan in relatietherapie” (vrouw, 57 jaar,)

Wat te doen als seksuele passie te groot wordt?

Bij te grote seksuele passie wat kan leiden tot problematisch gedrag kan gebruik worden gemaakt van verschilleen middelen. Enkele worden kort toegelicht.

Medicijnen

Medicijnen kunnen worden voorgeschreven bij de behandeling van hyperseksualiteit (ook wel seksverslaving genoemd) en abnormale seksuele gedragingen, vaak samengaand met een zedendelict. Seksremmende medicijnen kunnen testosteronverlagend werken, zoals Andracur. Maar ook kunnen medicijnen worden voorgeschreven die bekend staan als antidepressiva. Ze worden gebruikt tegen somberheid, maar verlagen ook seksuele lust. Libidoremmende medicatie wordt meestal gegeven in combinatie met gesprekstherapie. (8)

Gesprekstherapie

Een veelvoorkomende gesprekstherapie is gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie. Het gedrag wordt centraal gesteld. Hoe iemand handelt bepaalt namelijk in belangrijke mate hoe iemand zich voelt. Bij mensen met hyperseksueel gedrag of abnormale seksueel gedrag wordt dit gedrag uitvergroot en de therapeut probeert samen met de cliënt te zoeken naar tools om het gedrag beheersbaar te houden. Hierbij staat het krijgen van inzicht in de eigen situatie, de gevoelens en het versterken van het remmend vermogen (prefrontale cortex) centraal.

Rigoureuze ingrepen

Een rigoureuze ingreep bij de man is castratie. Onderscheiden wordt chemische castratie waarbij het medicijn Andracul wordt gebruikt en chirurgische castratie. In het laatste geval worden de teelballen weggenomen. Testosteron wordt dan niet meer aangemaakt. Bij chemische castratie kan –indien het gebruik van het medicijn niet meer wordt toegepast , het testosteron weer toenemen, bij chirurgische castratie niet. Vanwege de bijwerking van chirurgische castratie wordt deze alleen nog bij dringende medische redenen toegepast.

Slot

Seks als passie kan op verschillende, prettige en acceptabele wijzen plaatsvinden. Problematisch is als de passie zo wordt bedreven dat het door anderen als ongewenst wordt ervaren. Het kan zelfs tot excessen leiden. Hulp om een te groot verlangen naar bevrediging , ten koste van anderen en soms ook van jezelf , is dan gewenst.

Lees verder

• Passie voor parafilie: soorten seksueel afwijkend gedrag