Planten der goden

Hoe is het zo ver kunnen komen. Planten die door volkeren overal ter wereld in rituelen als heilig worden beschouwd, zijn in de moderne Westerse wereld als gevaarlijk en giftig gebrandmerkt. Toch hebben deze 'drugs' zoals Cannabis, Peyote, Datura en vele anderen mogelijk een positieve rol gespeeld in de evolutie van de menselijke ontwikkeling en cultuur. Een onthullende anekdote die vanuit sjamanistisch gezichtspunt licht werpt op onze moderne Westerse zienswijzen in verband met deze planten, wordt door de antropoloog Peter Furst vermeldt in zijn boek Hallucinogens and Culture. Furst was aan­wezig toen een journalist tegenover een Huichol-sjamaan peyote een 'drug' noemde. De sjamaan antwoordde kort en bondig: 'Asperine is een drug, peyote is heilig.'

Hallucinogene planten die in het sjamanisme worden ge­bruikt vragen dus enige verduidelijking. Hoewel deze planten als giftig worden gedefinieerd - wanneer we daarmee bedoelen dat een be­paald biodynamisch effect op het lichaam heeft - betekent dit niet dat dergelijke planten giftig zijn. Giftig is, zoals elke goede farmacaloog zal zeggen, een kwestie van dosering en gemakshalve noemen we sterk werkende planten die in kleine doseringen al grote fysiologische veranderingen of de dood kunnen veroorzaken giftig. Het is dus afhankelijk van de dosering en van de opvattingen die we over een plant hebben of we ze giftig, gevaarlijk of gezond noemen.

Wat veroorzaken hallucinogene planten in de geest?

Het is ook belangrijk om te vermelden dat deze planten niet slechts stemmingen verande­ren, maar in staat zijn een dramatische en vaak diepgaande verande­ring in waarneming te bewerkstelligen. Kleuren worden versterkt, geesten kunnen verschijnen, de gewijde plant lijkt goddelijk voor de sjamaan die hem ceremonieel heeft opgeroepen, en misschien ver­schijnt er een kosmische brug of rooktunnel in het visioen van de sja­maan, die hem toestaat kontakt te leggen met het bovennatuurlijke. In elk opzicht vormt de gewijde plant een ingang naar een rijk dat ontzagwekkend en wonderlijk is, en die onderneming wordt, terecht, serieus genomen.

In zoverre is het gebruik van hallucinogène planten dan ook niet recreatief maar transformerend - men onderneemt de visioen-zoektocht om te 'leren' of te 'zien' en niet om naar een 'fantasiewereld' te 'ontsnappen'.

Psychologe en farmacologen hebben veel verschillende termen bedacht om de stoffen te beschrijven die dergelijke radicale veranderingen in het bewustzijn te ­weeg brengen. Hallucinogeen, psychedelisch, psychotomimetisch, euforisch, narcotisch en zelfs entheogeen. Stoffen uit deze categorie zijn in staat een tijdelijke psychotische toestand van een dermate grote inten­siteit op te wekken dat de 'visionaire' of 'droomwereld volslagen werkelijk lijkt te zijn. In sjamanistische samenlevingen worden dit soort ervaringen hoog gewaardeerd. Gewijde planten verwijderen de barrières tussen de mensheid en het rijk van goden en geesten, en van hen ontvangt men wijsheid en onderricht. De goden weten; de gewijde plant spreekt.

Welke planten zijn hallucinogeen?

Over het algemeen worden de psychotrope componenten van gewij­de planten vooral aangetroffen in de alkaloïden,maar ook harsen, glucosiden en etheri­sche oliën bevatten psychotrope stoffen die voorkomen in bladeren, schors, bloemstengels, bloe­men, sap, wortels of zaden van de plant. De gebieden die het rijkst zijn aan in het wild groeiende hallucinogene planten zijn Mexico en Zuid-Amerika. Met uitzondering van Amanita muscaria (mogelijk de heilige Soma uit Vedisch India), doornappel en marihuana, kent Azië anderzijds relatief weinig van dergelijke plantensoorten. En in Afrika of Australasia schijnen ze niet in grote ma­te voor sjamanistische doeleinden te worden gebruikt.

In Mexico zijn de belangrijkste planten voor sjamanistisch gebruik peyote, psilocybe-paddestoelen en Winde-achtigen, terwijl in Zuid-Amerika het meest voorkomende hallucinogene middel een drank is die bereid uit de klimplant Banisteriopsis, bekend als ayahuasca en caapi. Anderen heilige planten zijn de San Pedrocactus en Brugmansiasoorten. Deze Brugmansia zijn een typisch voorbeeld, hoe we in het Westen de producten van deze planten als gevaarlijk beschouwen terwijl we ondertussen dezelfde planten als decoratie aan onze statige voordeuren plaatsen.

Planten zijn ze bewustzijnsverruimend of bewustszijnvernauwend? En voor wie?

Literatuur

• Hallucinogens and Culture. Furst, Peter T. (1990). Novato, CA: Chandler & Sharp. ISBN: 0-88316-517-1.
• Over de planten der goden | Richard Evans Schultes
• Over de planten der goden is een fascinerend boek over de eigenschappen van hallucinogene planten, de wijze waarop de mens al eeuwenlang hiervan gebruik maakt, het effect van plantaardige hallucinogenen op het menselijk gedrag, én de rituelen, liederen, gebeden en dansen waarmee natuurvolken al sinds generaties vertrouwd zijn. Wat zijn plantaardige hallucinogenen? Waar komen zij vandaan?