Yoga: Medicijn of bijgeloof?

Aan de ervaringsexperts hoef je het niet te vragen. Die zweren allemaal dat je je door yoga duizend keer beter voelt, zowel mentaal als fysiek. Is dat alleen maar zweverig bijgeloof, of zit er echt wat in?

Yoga werkt heilzaam?

De Indiër Bikram Choudhury liep in de jaren 60 een zware knieblessure op bij het gewichtheffen. Hij was toen zeventien. Artsen zeiden hem dat hij wel nooit meer zou kunnen lopen. Hij weigerde zich neer te leggen bij deze diagnose en begon met yoga. Zes maanden later liep Choudhury weer als een kievit. Niemand zal ooit ontkennen dat dit een mooi verhaal is. Maar in hoeverre zijn deze wonderbaarlijke genezingen aan wat rekken, strekken en stevig in en uit ademen toe te schrijven?

Conclusie van yoga leraren is duidelijk: Yoga werkt helend. Je voelt je er beter door omdat het je heel goed leert om je niet onnodig druk te maken over van alles. Als je ziet wat er komt kijken bij het uitvoeren van een houding, kan dat best kloppen. Linkerbeen aanspannen, rechterbeen buigen, rechterarm omhoog strekken, buik inhouden. Als je daar allemaal tegelijk op moet letten, blijft er weinig tijd over om te denken aan je auto die misschien niet door de APK komt, of over wat er op het boodschappenlijstje staat.

TV ontspant niet

Dat het leven veel prettiger is als je je niet om van alles druk hoeft te maken, is natuurlijk niet nieuws. Want stress is ongezond. Het stimuleert de aanmaak van de stresshormonen adrenaline en cortisol. In te grote hoeveelheden veroorzaken die klachten als een hoge bloeddruk en hartslag, ze verzwakken het imuunsysteem en kunnen leiden tot chronische vermoeidheid en tal van andere aandoeningen. Dus kun je je voor een goede gezondheid maar beter ontspannen. Heb je daarmee een perfect excuus om lekker veel voor de tv te hangen? Nee, zo makkelijk schijnt het niet te zijn. Echt heilzaam is ontspanning pas als de zogeheten ‘relaxation response’ teweeg kan worden gebracht. De relaxation response is een staat van diepe ontspanning waarin je hoofd leeg raakt van je alledaagse beslommeringen. En waarop het lichaam reageert met een aantal fysiologische veranderingen. De bloeddruk en hartslag worden lager, de ademhaling wordt rustig, de zuurstofinname lager. Dat gebeurt niet als je tv kijkt, want dan vorm je gedachten over wat je ziet en is je hoofd niet stil. Dat laatste, een leeg hoofd, krijg je door yoga, en ook door bijvoorbeeld meditatie. Waardoor? Doordat je je concentreert op de beweging, zet je je gedachten stil en zwengel je de relaxation response aan.

En wat onderzoek suggereerde: in het lichaam van mensen waarin de response zo’n 20 minuten per dag ‘aan’ gaat, gebeurt iets met de genen. De genen zelf veranderen niet, maar wel de manier waarop ze actief zijn. Ze gedragen zich anders. Neem een gen dat geprogrammeerd is voor de omgang met vrije radicalen, bijproducten van de voedselverbranding. In een lichaam waarin de relaxation response wordt geactiveerd, zal dat gen die schadelijke radicalen neutraliseren, zodat cellen en weefsels kunnen herstellen. Terwijl datzelfde gen in gestresste lichamen dat niet doen. Het onderzoek laat zien dat een ontspannen geest, veroorzaakt door bijvoorbeeld yoga, een reactie in je genen kan opwekken die een gunstige invloed op het lichaam heeft.

Soorten yoga:

Er zijn veel verschillende vormen van yoga. Hathayoga is de verzamelnaam voor alle fysijke uitingen ervan. Zeg maar alles wat je op een mat doet. Daarbinnen zijn de bekendste vormen:

• Ashtanga: De houdingen worden in een vloeiende beweging uitgevoerd, waarbij soms van de ene houding in de ander wordt gesprongen. Getraind worden kracht, flexibiliteit en uithoudingsvermogen.
• Lyengar: Hierbij gaat het vooral om de technische uitvoering. Houdingen worden langer aangehouden om de uitgestrekte armen en benen zo symmetrisch mogelijk in een lijn te krijgen. Dit om kracht, uithoudingsvermogen en lichaamshouding te verbeteren.
• Bikram: Een vorm die sinds kort sterk in opkomst is. In een verwarmde ruimte (zo’n 40 graden Celsius) worden in 1,5 uur 26 houdingen uitgevoerd. Daar komt doorzettingsvermogen, kracht en een voorliefde voor sauna bij kijken.
• Poweryoga: Dat wat op veel sportscholen wordt gegeven. Het is te vergelijken met Ashtanga-yoga, alleen doe je de poweryoga om de sportschool vaak op muziek.

Hoger leven

In India zijn stenen zegels opgegraven uit 3000 voor Christus. Er staan afbeeldingen op van yogahoudingen. Archeologen geloven daarom dat yoga al heel lang bestaat. Van oorsprong is het meer dan rekken en strekken op een mat. Het werd gezien als een levensfilosofie, met het doel om lichaam en geest in balans te brengen en om verbinding te maken met het ‘hogere’. Dat daar niet één manier voor is, blijkt uit alle verschillende vormen van yoga die zich in de loop der tijd ontwikkelden. Zo’n 2000 jaar geleden standaardiseerde de Indiase geleerde Patanjali in zijn ‘Yoga Sutras’ de filosofie en beoefening van yoga door 8 ledematen te bepalen. De fysieke houdingen en ademhalingsoefeningen zoals die over het algemeen in het westen worden beoefend, zijn er daar 2 van. Aanhangers van yoga als levensfilosofie laten zich ook leiden door de 6 andere ledematen. Dat zijn goed gedrag, gezonde gewoontes, meditatie, concentratie, bezinning en een hoger bewustzijn.